Dlaczego mam zimne ręce i stopy?

Wróć do listy Data:

Termoregulacja to jedna z najważniejszych funkcji naszego organizmu. Człowiek jest stałocieplny, przez co konieczne było wykształcenie pierwotnych mechanizmów chroniących go przed wahaniami temperatury, do których należą między innymi obecność tkanki tłuszczowej, czy wydzielanie hormonów odpowiadających za metabolizm. 

W przypadku prawidłowo działających mechanizmów termoregulacji i dostosowania ubioru do warunków atmosferycznych, człowiek powinien odczuwać komfort termiczny. Wiele osób jednak, niezależnie od pory roku, cierpi z powodu ciągłego uczucia zimnych rąk i stóp. Przyczyn tego dyskomfortu może być wiele, często niegroźnych, jednak nie należy całkiem bagatelizować tego problemu i najlepiej skonsultować go z lekarzem.

Dlaczego wciąż jest mi zimno?

W utrzymywaniu temperatury ciała istotne jest wydzielanie ciepła, jego wymiana z otoczeniem oraz oddawanie ciepła do otoczenia. Pośród fizjologicznych mechanizmów organizmu odpowiadających za termoregulację wyróżniamy:

  • wydzielanie ciepła w organizmie

○    wątroba - zachodzą w niej liczne procesy metaboliczne, ogrzewa krew, która przez nią przepływa

○    drżenie mięśniowe

○    wytwarzanie ciepła w tkance tłuszczowej (głównie brunatnej)

○    hormony tarczycy

  • wymiana ciepła z otoczeniem

○    wymienniki przeciwprądowe (strumienie krwi płynące w przeciwne strony w żyłach i tętnicach kończyn), przepływ powietrza w nozdrzach

○    bariery izolacyjne – tkanka tłuszczowa, włosy

  • oddawanie ciepła do otoczenia 

○    kurczenie lub rozkurczanie naczyń krwionośnych skóry odpowiednio zmniejsza lub zwiększa oddawanie ciepła

○    pocenie się (parowanie)

Zaburzenie powyższych mechanizmów termoregulacji może prowadzić do zwiększonego odczuwania zimna, niezwiązanego z temperaturą otoczenia. 

Jakie choroby związane są z ciągłym uczuciem zimna?

Uczucie zimna, szczególnie zlokalizowane w dystalnych częściach ciała takich jak stopy, dłonie i nos jest dość niecharakterystycznym objawem. Może być związane z nieodpowiednim doborem ubrania do temperatury otoczenia, ale również może świadczyć o zaburzeniach prawidłowego funkcjonowania organizmu. 

Łatwe marznięcie może być związane z: 

  • zaburzeniami hormonalnymi, szczególnie z niedoczynnością tarczycy, 
  • niedowagą i niewystarczającą podażą kalorii do organizmu, 
  • niedokrwistością, 
  • zaburzeniami krążenia obwodowego wywołanymi przez skurcz naczyń (objaw Raynauda),
  • obecnością w nich blaszek miażdżycowych (niedokrwienie kończyn). 

Czy od tarczycy może być zimno?

Niedoczynność tarczycy to schorzenie, w którym narząd ten produkuje zbyt mało hormonów w stosunku do rzeczywistych potrzeb organizmu. Trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4) odpowiedzialne są za funkcje wielu tkanek i narządów, stymulację metabolizmu, a także termogenezę, czyli wytwarzanie ciepła. Najczęstszą przyczyną występowania niedoboru tych hormonów jest choroba Hashimoto, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Jest to schorzenie często występujące rodzinnie. Jego objawy są często bardzo niecharakterystyczne i łatwe do przeoczenia. Należą do nich: 

W badaniach laboratoryjnych, poza zmniejszeniem poziomu fT3 i fT4, obserwuje się wzrost TSH, podwyższone stężenie cholesterolu oraz niedokrwistość. Do wysunięcia podejrzenia choroby nie jest konieczne występowanie wszystkich wymienionych objawów. Po stwierdzeniu nieprawidłowych stężeń TSH i hormonów wykonuje się badanie USG tarczycy, a także charakterystycznych dla choroby Hashimoto przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Na podstawie wyników badań można rozpoznać chorobę Hashimoto lub zdecydować o konieczności dalszej diagnostyki. Leczenie niedoczynności tarczycy jest z reguły łatwe i skuteczne – polega na suplementacji doustnej hormonów tarczycy. 

Czy przy niedokrwistości jest zimno?

Niedokrwistość to schorzenie, które polega na zmniejszeniu zawartości hemoglobiny we krwi. Hemoglobina natomiast jest białkiem będącym składnikiem czerwonych krwinek, transportującym tlen do tkanek i narządów, a więc odpowiadającym za ich odżywienie. Przyczyną występowania niedokrwistości może być:

  • nieprawidłowa produkcja krwinek czerwonych – wynikająca z niedoboru żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12 odpowiadających za proces tworzenia krwinki lub z nieprawidłowości szpiku kostnego (aplazji),
  • utrata krwinek czerwonych – w wyniku krwawienia lub rozpadu krwinek czerwonych (hemolizy) związanego na przykład z wadą genetyczną.

Część objawów niedokrwistości jest wspólna niezależnie od jej przyczyny. Są to: 

  • osłabienie, 
  • męczliwość, 
  • upośledzenie koncentracji, 
  • bóle i zawroty głowy, 
  • kołatanie serca, 
  • bladość skóry, 
  • zwiększenie odczuwania zimna, szczególnie na dystalnych częściach ciała – dłoniach, stopach, małżowinach usznych, nosie. 

Podstawą diagnostyki niedokrwistości jest wykonanie badania morfologii krwi, a jej leczenie uzależnione jest od przyczyny jej wystąpienia. Może to być uzupełnienie niedoborów witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza, ale także przetoczenie jednostki krwi, jeśli niedokrwistość jest groźna dla życia i zdrowia. 

W jakich chorobach występuje objaw Raynauda?

Kolejną przypadłością związaną z uczuciem zimnych dłoni i stóp jest objaw Raynauda. Napadowe blednięcie palców rąk i stóp, a czasem nosa i małżowin usznych występuje pod wpływem zimna, emocji, a czasem bez żadnej zauważalnej przyczyny. 

W przebiegu objawu Raynaud wyróżnia się trzy fazy następujące po sobie:

  • zblednięcie – kończyny są kredowo- lub woskowo blade, zaburzone jest czucie;
  • zasinienie – może towarzyszyć mu uczucie drętwienia i bólu;
  • przekrwienie – może wystąpić pieczenie i uczucie gorąca.

Wyróżnia się pierwotny i wtórny objaw Raynauda. Pierwotny, występujący w 80% przypadków, nazywany jest chorobą Raunauda i jego przyczyna nie została dotychczas poznana. Jego rozpoznanie opiera się na wykluczeniu przyczyn wtórnych. 

Wtórny objaw Raynauda natomiast występuje w przebiegu innych chorób, w tym: 

  • układowych chorób tkanki łącznej (takich jak twardzina układowa, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, zespół Sjögrena czy zapalenie wielomięśniowe), 
  • chorób naczyń (występują rzadko, są to np. olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, czy guzkowe zapalenie tętnic), 
  • narażeń zawodowych (pod wpływem wibracji, urazów mechanicznych, zatruć), 
  • nikotynizmu, 
  • przyjmowania narkotyków, 
  • rzadkich chorób krwi (szpiczak plazmocytowy, białaczki, chłoniaki, krioglobulinemie), 
  • zespołu cieśni nadgarstka (także innych zespołów ucisku nerwów), 
  • zakażeń (zapalenie wątroby typu B i C, zakażenie CMV, parwowirusem B19, Mycoplasma pneumoniae, Helicobacter pylori), 
  • nadciśnienia płucnego, 
  • nowotworów, 
  • odmrożeń, 
  • podczas stosowania niektórych leków (w tym doustnych środków antykoncepcyjnych, niektórych beta-blokerów, metotreksatu i wielu innych). 

Jak widać, przyczyn występowania objawu Raynauda może być bardzo wiele, a w przypadku jego pojawienia, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza celem poszukiwania choroby podstawowej i jej leczenia. W przypadku braku przyczyny wtórnej rozpoznaje się chorobę Raynauda i z reguły nie stosuje się żadnego leczenia. Zaleca się unikania ekspozycji na zimno, zaprzestanie palenia tytoniu i picia kawy, a także niestosowanie leków, które mogą wywoływać objaw Raynauda. W przypadku wtórnego objawu Raynauda stosuje się blokery kanałów wapniowych, na przykład amlodypinę lub inhibitory fosfodiesterazy, które mają za zadanie rozszerzać naczynia i zapobiegać niedokrwieniu rąk i stóp. 

Zobacz także:

Zapalenia naczyń - co należy do chorób tej grupy?

Choroba wieńcowa – kiedy należy ją podejrzewać?


Jakie są objawy niedokrwienia kończyn?

Zwiększona wrażliwość na zimno oraz zimne dłonie i stopy mogą być pierwszym objawem rozwijającego się przewlekłego niedokrwienia kończyn. Jest to choroba, w której naczynia krwionośne są zwężone, głównie przez blaszki miażdżycowe, co prowadzi do niewystarczającego dopływu krwi do kończyny. Zmniejszony przepływ krwi natomiast powoduje niedotlenienie i niedokrwienie tkanek, a w konsekwencji ich martwicę. 

Rozwój miażdżycy kończyn zależny jest od wielu czynników ryzyka, w tym: 

  • wieku, 
  • płci (płeć męska zwiększa ryzyko), 
  • palenia tytoniu, 
  • stosowanej diety, 
  • poziomu cholesterolu LDL we krwi, 
  • otyłości,
  • niektórych chorób przewlekłych (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze). 

Stopniowo, wraz ze zwężaniem światła naczynia i nasilania niedokrwienia pojawiają się dodatkowe objawy, przede wszystkim ból kończyn. Początkowo odczuwany jest podczas wysiłku fizycznego, a z czasem pojawia się również podczas spacerów, zmuszając do zatrzymania się i “odpoczynku”. Podczas ruchu zapotrzebowanie tkanek na tlen jest większe, a przez zwężenie naczyń brak jest możliwości zapewnienia im odpowiedniej ilości krwi. Organizm walczy z chorobą, poszukując alternatywnych naczyń – krążenia obocznego, którym krew mogłaby być dostarczona w niedotlenione tkanki, jednak możliwości są bardzo ograniczone – przy braku stosowania leczenia choroba w krótkim czasie prowadzi do kalectwa. Dodatkowo, niedokrwione tkanki obumierają, tworząc głębokie, bolesne owrzodzenia, które są bardzo trudne do wygojenia. 

Powikłaniem przewlekłego niedokrwienia może być ostre niedokrwienie kończyny, które rozwija się w momencie całkowitego zamknięcia naczyń doprowadzających krew do kończyny. Jest to sytuacja zagrażająca amputacją w przypadku braku hospitalizacji i natychmiastowej reakcji. Diagnostyka przewlekłego niedokrwienia kończyn opiera się na objawach, które zgłasza pacjent, dokładnym badaniu fizykalnym obejmującym badanie tętna na kończynach, badaniach laboratoryjnych, pomiarach ciśnienia tętniczego na wszystkich kończynach, USG doppler, testach wysiłkowych na bieżni, a także, w razie potrzeby, innych dodatkowych badaniach. 

W leczeniu bardzo ważna jest zmiana stylu życia – zaprzestanie palenia tytoniu, stosowanie zbilansowanej diety, normalizacja masy ciała, a także trening marszowy. Optymalnie powinien on trwać 30-60 min, 3 razy w tygodniu, z intensywnością dostosowaną do stanu klinicznego pacjenta. Zwiększa on wydolność, a także zmniejsza natężenie objawów bólowych. W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki normalizujące poziom cholesterolu, zwiększające przepływ w naczyniach, a także przeciwnadciśnieniowe. Często jednak konieczne jest leczenie chirurgiczne – poszerzanie stentami zwężonych naczyń, tworzenie tzw. bypassów, a nawet amputacja kończyny. 


Podsumowanie

Przyczyn zwiększonej wrażliwości na zimno, czy też zimnych kończyn górnych i dolnych może być bardzo wiele, dlatego zawsze należy zgłosić się z tym problemem do lekarza pierwszego kontaktu. Zalecane jest wówczas przeprowadzenie podstawowej diagnostyki, gdyż zimne ręce i stopy mogą w niektórych przypadkach być pierwszym objawem groźnej choroby. 


Konsultacja merytoryczna Lek. Mirosław Niedbała


Referencje

1. Interna Szczeklika 2022. Podręcznik chorób wewnętrznych. Red. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik. Medycyna Praktyczna. Wydanie 13. 2022

Wróć do listy Przejdź dalej