Serce i naczynia

Choroby serca i naczyń krwionośnych – diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Choroby serca i naczyń krwionośnych, stanowiące jedną z najczęstszych przyczyn zgonów, to wyzwanie, które współczesna medycyna stara się skutecznie diagnozować, leczyć i zapobiegać ich rozwojowi. Serce, jako kluczowy element układu krążenia, odgrywa fundamentalną rolę w dotlenianiu i odżywianiu całego organizmu. Jednak rosnąca liczba przypadków choroby niedokrwiennej serca oraz innych schorzeń układu sercowo-naczyniowego jest w dużej mierze wynikiem niezdrowego trybu życia, a nie tylko czynników genetycznych.

W tej kategorii na naszym blogu znajdziesz artykuły dotyczące chorób serca i naczyń krwionośnych na temat ich:

• diagnostyki;
• profilaktyki;
• leczeniu;
• charakterystyki;
• przyczyn;
• objawów.

Układ krwionośny człowieka — budowa i funkcje

Układ krwionośny człowieka, nazywany także układem sercowo-naczyniowym, jest zamkniętym systemem transportowym, którego głównym zadaniem jest dostarczanie tlenu oraz składników odżywczych do wszystkich komórek organizmu, a także usuwanie dwutlenku węgla i produktów przemiany materii. Składa się z:

• serca;
• naczyń krwionośnych;
• krwi. 

Serce, będące centralnym elementem układu, działa jak pompa ssąco-tłocząca, składająca się z czterech jam:

• dwóch przedsionków (prawego i lewego);
• dwóch komór (prawej i lewej). 

Odpowiada ono za obieg krwi w dwóch głównych krążeniach: małym, płucnym, gdzie krew zostaje natleniona, oraz dużym, systemowym, który transportuje natlenowaną krew do tkanek. 

Naczynia krwionośne dzielą się na tętnice, żyły i naczynia włosowate. Tętnice o grubej, elastycznej ścianie przenoszą krew z serca do tkanek, żyły odprowadzają ją z powrotem do serca, a cienkościenne kapilary umożliwiają wymianę substancji między krwią a komórkami. Integralnym elementem układu jest krew, złożona z osocza i komórek (erytrocytów, leukocytów i trombocytów), która odgrywa kluczową rolę w transporcie i ochronie organizmu. 

Choroby serca i układu krążenia

Choroby układu krążenia obejmują różnorodne schorzenia dotyczące serca oraz naczyń krwionośnych, zarówno tętnic, jak i żył. Wśród najczęściej występujących znajdują się, m.in.:

• miażdżyca;
• nadciśnienie tętnicze;
• zaburzenia lipidowe;
• niewydolność serca;
• choroba niedokrwienna serca;
• zawał mięśnia sercowego. 

Do tej grupy zalicza się także żylaki, żylne choroby zakrzepowo-zatorowe, przewlekłe niedokrwienie kończyn oraz wady zastawkowe serca. Wśród schorzeń obejmujących naczynia wyróżnić można tętniaki, chorobę Raynauda czy zespół Takayasu. 

Przyczyny chorób układu krwionośnego i serca

Choroby układu krążenia mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty i są jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych współczesnego społeczeństwa. Ich rozwój często związany jest z niezdrowym stylem życia, w tym nieodpowiednią dietą, brakiem aktywności fizycznej czy stresem.

Najczęstsze objawy chorób układu krążenia i serca

Jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów chorób układu krążenia jest ból w klatce piersiowej, często opisywany jako ucisk, gniecenie lub pieczenie, promieniujące do ramion, szyi lub żuchwy, szczególnie podczas wysiłku fizycznego czy stresu. Duszność, zarówno podczas aktywności, jak i w spoczynku, może wskazywać na niewydolność serca lub chorobę niedokrwienną, odzwierciedlając brak odpowiedniego zaopatrzenia tkanek w tlen. 

Z kolei kołatanie serca, zawroty głowy, a nawet omdlenia często są wynikiem zaburzeń rytmu serca, takich jak migotanie przedsionków. Obrzęki, zwłaszcza kończyn dolnych, mogą sugerować niewydolność serca lub problemy z krążeniem żylnym. Zimne dłonie i stopy, sinica czy mrowienie mogą być oznaką przewlekłego niedokrwienia kończyn, a ból pojawiający się podczas chodzenia, ustępujący po odpoczynku, to typowy objaw miażdżycy tętnic obwodowych.

Układ krwionośny i serce — jak zdiagnozować choroby?

Szczególną rolę w diagnostyce chorób układu krwionośnego i serca odgrywają badania krwi, które dostarczają cennych informacji na temat stanu układu sercowo-naczyniowego. W szczególności oznaczanie troponin sercowych pozwala na wczesne wykrycie uszkodzenia mięśnia sercowego, a poziomy białka C-reaktywnego i homocysteiny wskazują na obecność procesów zapalnych i ryzyko miażdżycy. Analiza elektrolitów, takich jak potas i magnez, pomaga ocenić równowagę metaboliczną kluczową dla prawidłowej pracy serca.

Z kolei elektrokardiografia (EKG), wykonywana zarówno w spoczynku, jak i podczas próby wysiłkowej, umożliwia identyfikację zaburzeń rytmu serca oraz zmian wskazujących na niedokrwienie. Uzupełnieniem tej metody jest Holter EKG, pozwalający na rejestrację pracy serca przez całą dobę. Echokardiografia, czyli ultrasonografia serca, daje szczegółowy obraz jego budowy i pracy, pozwalając wykryć wady zastawkowe czy niewydolność serca. Nie można także zapomnieć o regularnych pomiarach ciśnienia.

Choroby serca i układu krążenia — leczenie

Leczenie chorób układu krwionośnego i serca jest indywidualnie dopasowane do konkretnej jednostki chorobowej oraz stanu pacjenta. W przypadku nadciśnienia tętniczego stosuje się leki hipotensyjne obniżające ciśnienie tętnicze, natomiast niewydolność serca wymaga kompleksowej terapii farmakologicznej, obejmującej różne grupy leków w celu zmodyfikowania przyczyn choroby. Przy miażdżycy kluczową rolę odgrywają statyny, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu i spowolnić rozwój choroby. 

W przypadku bardziej zaawansowanych schorzeń, takich jak wady serca czy niedrożność naczyń, konieczna może być interwencja chirurgiczna, w tym operacje kardiologiczne czy zabiegi naczyniowe.

Serce i układ krążenia — jak dbać?

Zdrowie układu krążenia i serca to fundament dobrego samopoczucia, a jego utrzymanie wymaga świadomych, codziennych wyborów. Ważną rolę odgrywa regularna aktywność fizyczna, która wzmacnia serce, poprawia krążenie i pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Zaleca się co najmniej 150 minut umiarkowanego wysiłku aerobowego tygodniowo lub 75 minut intensywnych ćwiczeń. Nawet proste formy ruchu, takie jak spacer czy prace w ogrodzie, mają ogromne znaczenie, zwłaszcza gdy stają się stałym elementem codzienności.

Równie istotna jest zbilansowana dieta, która powinna obfitować w świeże warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste, ryby oraz zdrowe tłuszcze roślinne. Ograniczenie soli, cukru i tłuszczów nasyconych pomaga zmniejszyć ryzyko nadciśnienia i miażdżycy. Eliminacja używek, takich jak papierosy i nadmierna ilość alkoholu, znacząco poprawia kondycję naczyń krwionośnych i redukuje ryzyko groźnych schorzeń sercowo-naczyniowych.

Z kolei dbanie o nawodnienie organizmu, picie co najmniej 1,5 litra wody dziennie oraz odpowiednia ilość snu – od 7 do 9 godzin – sprzyjają regeneracji serca i naczyń krwionośnych. Nawet higiena jamy ustnej, choć często niedoceniana, ma wpływ na zdrowie serca, ponieważ stan zapalny w obrębie jamy ustnej może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.