Choroba wieńcowa – kiedy należy ją podejrzewać?

Istnieje wiele podziałów i klasyfikacji choroby wieńcowej ze względu na różne parametry, a najprostszym z nich jest podział na ostre i przewlekłe zespoły wieńcowe. Ostry zespół wieńcowy jest popularnie nazywany zawałem serca, w którego obrębie istnieje również kilka podziałów. Przewlekłe zespoły wieńcowe natomiast często nazywa się dławicą piersiową stabilną.

Na czym polega choroba wieńcowa?

Choroba wieńcowa najczęściej spowodowana jest rozwojem miażdżycy w naczyniach zaopatrujących serce w krew. Jest to proces wieloletni, który może rozpocząć się nawet w dzieciństwie, mimo pojawienia się pierwszych objawów między 50. a 60. rokiem życia. Miażdżyca może rozwijać się w różnych naczyniach w ciele człowieka, co będzie skutkowało rozwijaniem się odmiennych dolegliwości.

Patomechanizm powstawania blaszki miażdżycowej w naczyniu jest bardzo zbliżony, niezależnie od jej lokalizacji. Początkowo w ścianie tętnicy zaczynają gromadzić się cholesterol oraz komórki krwi nazywane monocytami. Mają one zdolność przekształcania się w makrofagi, czyli komórki żerne, które “wyłapują” ze ściany naczynia “zły cholesterol” LDL. Z tego połączenia powstają komórki piankowate i tworzy się blaszka miażdżycowa. Jest ona dość kruchą strukturą i ma tendencję do pękania, w wyniku czego powstaje zakrzep całkowicie zamykający światło naczynia, szczególnie jeśli ma ono małą średnicę, jak ma to miejsce w wypadku tętnic wieńcowych. Dochodzi w ten sposób do zahamowania dostarczania krwi w dany rejon serca, a w konsekwencji niedokrwienia i niedotlenienia. Klinicznie może objawiać się to zawałem serca. Czasem w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej może dojść do częściowego zamknięcia światła naczynia i mniej nasilonych objawów niedokrwienia serca. 

U kogo występuje choroba wieńcowa?

Częstość występowania choroby wieńcowej w Polsce to 20-40/1000 mieszkańców. Choroby sercowo-naczyniowe, do których należy również choroba wieńcowa, pozostają pierwszą przyczyną zgonów zarówno w Polsce, jak i na świecie. 

Ryzyko rozwoju choroby wieńcowej jest istotnie zwiększone w przypadku występowania czynników ryzyka, do których należą:

• skłonność genetyczna – może o niej świadczyć występowanie zawałów serca u członków rodziny w młodym wieku (u kobiet poniżej 60. r.ż., u mężczyzn poniżej 55. r.ż.),
• wiek – u kobiet powyżej 55. r.ż., u mężczyzn powyżej 45. r.ż.,
• płeć męska,
• nieprawidłowa dieta,
• mała aktywność fizyczna,
• palenie tytoniu,
• nadciśnienie tętnicze,
• nadwaga i otyłość,
• stan przedcukrzycowy i cukrzyca,
• zwiększone stężenie cholesterolu LDL we krwi,
• zwiększone stężenie triglicerydów we krwi,
• zdiagnozowana miażdżyca tętnic mózgowych lub obwodowych (na przykład kończyn dolnych),
• nieprawidłowości w spoczynkowym badaniu EKG serca,
• nieprawidłowa funkcja lewej komory serca w badaniu echokardiograficznym.

Jakie są objawy choroby wieńcowej?

W przewlekłym zespole wieńcowym (dławicy piersiowej stabilnej) typowy jest ból w klatce piersiowej, który ma charakter ucisku lub gniecenia. Zwykle umiejscowiony jest za mostkiem, może promieniować do szyi, żuchwy, lewego ramienia lub brzucha. Ból jest wywoływany przez wysiłek fizyczny lub stres emocjonalny i ustępuje w spoczynku po kilku minutach lub po przyjęciu podjęzykowo nitrogliceryny. Ponadto, jego wystąpieniu sprzyjają zimne powietrze, silny wiatr czy obfity posiłek i z większym nasileniem występuje on w godzinach porannych. Obserwuje się częstsze występowania typowego bólu wieńcowego u mężczyzn. U kobiet natomiast ból może być częściej związany z emocjami i trwać dłużej. U każdej z płci ból wieńcowy może być nieco odmienny i nieraz przysparzać wiele trudności diagnostycznych. 

Przewlekły zespół wieńcowy, poza bólem w klatce piersiowej, może objawiać się także dusznością wysiłkową, która opisywana jest zwykle jako uczucie “braku tchu” podczas wysiłku fizycznego, na przykład wchodzenia po schodach. Ponadto pacjenci, szczególnie kobiety i osoby chorujące na cukrzycę, w przypadku niedokrwienia mięśnia sercowego mogą odczuwać silny ból nadbrzusza, z towarzyszącymi nudnościami czy wymiotami. Przewlekłe zespoły wieńcowe mogą objawiać się także zawrotami głowy, kołataniem serca i znacznym osłabieniem organizmu. 

Ostry zespół wieńcowy (zawał serca, niestabilna dławica piersiowa) charakteryzuje się bólem w klatce piersiowej podobnym do bólu wieńcowego występującego w przewlekłym zespole wieńcowym. Różnica polega na tym, że nie ustępuje on po odpoczynku lub podaniu nitrogliceryny podjęzykowo. Trwa dłużej i może pojawiać się niezależnie od wysiłku fizycznego czy stresu emocjonalnego. U osób w podeszłym wieku, z niewydolnością nerek, a także chorujących na cukrzycę, objawy ostrego zespołu wieńcowego mogą być niecharakterystyczne lub mieć małe nasilenie. Nie wyklucza to jednak zawału serca!

Jak sprawdzić, czy mam chorobę wieńcową?

W przypadku wystąpienia silnego bólu w klatce piersiowej, który nie ustępuje po kilku minutach odpoczynku, któremu towarzyszy znaczne osłabienie lub inne niepokojące objawy, należy jak najszybciej wezwać zespół ratownictwa medycznego, wybierając numer alarmowy 112. 

Zawał serca może być pierwszym objawem choroby wieńcowej i może przebiegać bardzo gwałtownie, włącznie z zatrzymaniem krążenia i koniecznością prowadzenia reanimacji krążeniowo-oddechowej. Diagnostyka i leczenie ostrego zespołu wieńcowego zawsze odbywa się w warunkach szpitalnych. Konieczne jest wykonanie badania EKG, a także badań laboratoryjnych, w tym markerów martwicy mięśnia sercowego – troponin. Leczeniem z wyboru jest przezskórna angioplastyka wieńcowa (PCI), której celem jest przywrócenie dopływu krwi do niedotlenionych fragmentów serca.

W przypadku diagnostyki przewlekłych zespołów wieńcowych dużą jej część może wykonać lekarz pierwszego kontaktu. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości konieczna jest dopiero konsultacja u specjalisty kardiologa. W ramach diagnostyki wykonuje się przede wszystkim:

• badania laboratoryjne, w tym czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy – morfologia krwi, glukoza na czczo, parametry nerkowe, lipidogram (cholesterol HDL, LDL, VLDL, triglicerydy), hormony tarczycy, parametry wątrobowe, elektrolity;
• echokardiografię serca,
• EKG spoczynkowe,
• elektrograficzną próbę wysiłkową – ocenia ona natężenie wysiłku, który wywołuje objawy niedokrwienia mięśnia sercowego,
• RTG klatki piersiowej,
• koronarografię – badanie inwazyjne oceniające stan tętnic wieńcowych pod kątem zwężeń i obecności blaszek miażdżycowych.

Jak długo można żyć z chorobą wieńcową?

Brak jest jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Zależy to od postaci choroby wieńcowej, stanu ogólnego pacjenta, chorób towarzyszących. Istotne jest także nasilenie choroby wieńcowej, stopień i liczba zwężonych tętnic wieńcowych, a także sumienność stosowania leczenia przez pacjenta. Warto wspomnieć, że leczenie choroby wieńcowej trwa do końca życia i istotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia zarówno pierwszego, jak i kolejnego zawału serca. 

Dostępne są coraz bardziej nowoczesne leki, skutecznie zmniejszające poziom cholesterolu we krwi i dające jednocześnie komfort życia pacjentowi. Należy także pamiętać, że choroba wieńcowa rozwija się przez wiele lat, nie dając początkowo żadnych objawów. W celu zmniejszenia szans jej wystąpienia należy redukować występowanie modyfikowalnych czynników ryzyka miażdżycy tętnic – dbać o prawidłowe odżywianie, regularną aktywność fizyczną, zaprzestać palenia tytoniu, kontrolować poziom cholesterolu we krwi i, w razie potrzeby, stosować farmakoterapię. 

Konsultacja merytoryczna Lek. Mirosław Niedbała

Referencje

1. Interna Szczeklika 2022. Podręcznik chorób wewnętrznych. Red. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik. Medycyna Praktyczna. Wydanie 13. 2022