Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek

Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek - informacje podstawowe

Jest to choroba o poznanej etiologii, dokładnie opisana w literaturze, jednak z powodu niecharakterystycznych objawów rozpoznanie stosunkowo często się opóźnia. Najczęściej stosowany podział wyróżnia ostre i przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek. Choroba polega na patologicznym napływie komórek układu immunologicznego do miąższu nerki, co powoduje ostry stan zapalny okolicznych tkanek. W przypadku przewlekłego śródmiąższowego zapalenia nerek dochodzi do zwłóknienia miąższu narządu i uszkodzenia kanalików nerkowych, a w konsekwencji – upośledzenia czynności nerki. 

Przyczyny cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek

Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek ma wiele czynników etiologicznych, do których należą m.in.: reakcja na leki, choroby autoimmunologiczne, zakażenia, choroby układowe, czynniki genetyczne. Najpowszechniejszą przyczyną jest jednak reakcja na stosowane leki, w szczególności niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki β-laktamowe, inhibitory pompy protonowej. To bardzo istotne, ponieważ są to często nadużywane farmaceutyki, częściowo dostępne bez recepty. Przyjmuje się, że reakcja na leki jest przyczyną od 7% do 27% przypadków ostrego uszkodzenia nerek. Kolejną przyczyną są choroby infekcyjne, np. ostre bakteryjne odmiedniczkowe zapalenie nerek, gruźlica lub leptospiroza. U pacjentów stosujących środki immunosupresyjne nierzadko dochodzi do infekcji cytomegalowirusemi adenowirusem. Spośród chorób układowych do cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek predysponuje współwystępowanie tocznia układowego, choroby Sjögrena i chorób zapalnych jelit.

Przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek może się rozwinąć jako powikłanie ostrej postaci choroby lub na skutek użycia różnorodnych substancji toksycznych. Częste przyczyny to nefropatia analgetyczna, używanie preparatów litu lub preparatów ziołowych nieznanego pochodzenia (nefropatia ziół chińskich). Możliwą przyczyną są także choroby przewlekłe, analogiczne jak w przypadku ostrego cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek. Zaobserwowano częstsze występowanie choroby u pacjentów z refluksem pęcherzowo-moczowodowym. Wśród dzieci przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek rozwija się częściej w przypadku zatruć metalami ciężkimi i u pacjentów onkologicznych.

Epidemiologia cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek

Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek jest stosunkowo rzadką chorobą, w literaturze brak dokładnych danych dotyczących jej częstości w populacji. Schorzenie to częściej występuje u osób starszych z chorobami współtowarzyszącymi, jednak może się rozwijać u pacjentów w każdym wieku. Szacuje się, że ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek to przyczyna 7–27% przypadków ostrego uszkodzenia nerek. Częstość przewlekłego cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek także nie jest znana.

Zobacz także:

Kamica nerkowa

Kolor moczu a choroby

Zapalenie cewki moczowej

Objawy cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek

Jak już wspomniano, z powodu niespecyficznych objawów ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek jest chorobą stosunkowo późno rozpoznawaną. Typowo występują gorączka, bóle stawów i zmiany skórne, ale tylko 5–10% pacjentów zgłasza się ze wszystkimi tymi objawami. Napływ komórek zapalnych powoduje bolesność w okolicy lędźwi lub podbrzusza. W badaniu ultrasonograficznym nerki są normalnej wielkości albo delikatnie powiększone, zwykle o prawidłowej echogeniczności. Powszechnymi objawami są też uczucie zmęczenia, utrata masy ciała i bóle głowy. W badaniach laboratoryjnych stwierdza się białkomocz i eozynofilię. Do rozpoznania choroby w większości przypadków konieczne jest wykonanie biopsji nerki. W badaniu widoczne są cechy nacieku zapalnego złożonego z neutrofilów i limfocytów. Często współwystępują eozynofile.

Objawy przewlekłego cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek są nieswoiste. U większości dorosłych pacjentów stwierdza się nadciśnienie tętnicze i przewlekłą chorobę nerek. W badaniach obrazowych obserwuje się zmniejszenie objętości nerek.

Leczenie cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek

Rodzaj leczenia zależy w głównej mierze od przyczyny choroby. W części przypadków ostrego cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek po odstawieniu preparatu powodującego zaburzenie czynności nerki pacjent wraca do zdrowia. Czasami podaje się kortykosteroidy, co według części badaczy przekłada się na szybsze zdrowienie. Co ciekawe, po 6 miesiącach obserwacji nie stwierdzono różnicy w funkcjonowaniu nerki między pacjentami leczonymi kortykosteroidami a grupą nieleczoną. Kolejnym farmaceutykiem mogącym mieć zastosowanie w ostrym cewkowo-śródmiąższowym zapaleniu nerek jest mykofenolan mofetylu. W przypadku chorób infekcyjnych i układowych za wystarczające uznaje się leczenie schorzenia podstawowego.

W przewlekłym cewkowo-śródmiąższowym zapaleniu nerek stosuje się leczenie objawowe. Terapia polega na wyrównywaniu zaburzeń elektrolitowych, a w razie nieodwracalnego uszkodzenia nerek – wprowadzeniu terapii nerkozastępczej. Ważnym elementem jest terapia chorób towarzyszących: leczenie chorób metabolicznych (np. dny moczanowej) i leczenie hipotensyjne.

Profilaktyka cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek

Profilaktyka cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek polega przede wszystkim na unikaniu czynników ryzyka. Zaleca się przyjmowanie wszystkich leków, również tych dostępnych bez recepty, dopiero po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Należy unikać leków przeciwbólowych i antybiotyków, jeśli nie ma wskazań do ich podawania. Istotnym elementem profilaktyki jest także niezażywanie preparatów ziołowych niewiadomego pochodzenia. U pacjentów cierpiących na inne choroby predysponujące do wystąpienia cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek duże znaczenie mają terapia choroby podstawowej, prawidłowe przyjmowanie leków i dbałość o ogólny stan zdrowia.

Piśmiennictwo

1. Baker RJ, Pusey CD. The changing profile of acute tubulointerstitial nephritis. Nephrol Dial Transplant 2004; 19(1): 8–11.
2. Jahnukainen T, Saarela V, Anikoski P i wsp. Prednisone in the treatment of tubulointerstitial nephritis in children. Pediatr Nephrol 2013; 28(8): 1253–1260.
3. Perazella MA. Drug use and nephrotoxicity in the intensive care unit. Kidney Int 2012; 81(12): 1172–1178.
4. Storsley L, Gibson IW. Adenovirus interstitial nephritis and rejection in an allograft. J Am Soc Nephrol 2011; 22(8): 1423–1427.
5. Yang CW, Wu MS, Pan MJ. Leptospirosis renal disease. Nephrol Dial Transplant 2001; 16 (Suppl 5): 73–77.