Ból stawów - czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów?

Bóle stawów w chorobie zwyrodnieniowej

Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) jest najczęstszą chorobą układu ruchu, która dotyczy nawet co piątej dorosłej osoby w Polsce [2] i stanowi główną przyczynę niepełnosprawności u osób starszych [1]. ChZS jest schorzeniem przewlekłym i postępującym - ogranicza komfort życia, utrudniając wykonywanie codziennych czynności.

Najczęściej zmianom zwyrodnieniowym ulegają [1]:

• stawy kręgosłupa,
• stawy biodrowe,
• stawy kolanowe,
• stawy rąk.

Najczęstsze objawy choroby zwyrodnieniowej stawów

Głównym objawem jest ból w obrębie zajętego chorobą stawu pojawiający się w trakcie ruchu oraz sztywność poranna stawów, która przemija po kilku-kilkunastu minutach aktywności. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej może dojść do zniekształcenia stawów, czego manifestacją są np. guzki Heberdena czy guzki Boucharda w obrębie dłoni. 

Osoby z chorobą zwyrodnieniową stawów, opisując dolegliwości, często używają słów “trzeszczenie w kolanie”, “chrupanie w stawach”. Zmiany mogą dotyczyć jednego bądź wielu stawów, przebieg choroby jest przewlekły i postępujący, charakteryzuje się okresami zaostrzeń oraz zmniejszenia nasilenia dolegliwości. 

Czynniki ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów [3, 5]

• wiek - artroza (choroba zwyrodnieniowa) stawu zwykle ujawnia się około 40.-50. roku życia, może również dotyczyć osób młodszych - dodatkowymi czynnikami ryzyka są między innymi wrodzona dysplazja stawów biodrowych i szpotawość kolan;
• płeć - kobiety są bardziej narażone na wystąpienie choroby;
• masa ciała - otyłość zwiększa ryzyko artrozy stawów kolanowych i rąk bez istotnego wpływu na stawy biodrowe [3];
• witamina D - jej niedobór może zwiększyć ryzyko progresji zmian degeneracyjnych stawu kolanowego [5];
• urazy - związane z wykonywaną pracą lub sportem wyczynowym;
• unieruchomienie, zanik lub osłabienie mięśni (zwłaszcza mięśni uda) - zwiększają ryzyko zmian zwyrodnieniowych w obrębie kolan [6].

Kiedy pilnie udać się do lekarza pierwszego kontaktu?

Jeżeli odczuwasz ból stawów, udaj się do lekarza pierwszego kontaktu w celu pogłębienia diagnostyki i wykonania dodatkowych badań. Lekarz zbierze wywiad oraz zleci badania, w tym m.in. RTG stawów i badania krwi (OB, morfologia). Na tym etapie nie ma konieczności wizyty u lekarza ortopedy.  

Do potwierdzenia rozpoznania ChZS konieczne jest wykonanie zdjęć rentgenowskich. Określenia wskazujące na podejrzenie choroby zwyrodnieniowej to: osteofity, sklerotyzacja podchrzęstna oraz zwężenia szpary stawowej - opisywane zmiany są konsekwencją destrukcji chrząstki stawowej. Każdy wynik skonsultuj ze swoim lekarzem! 

Pamiętaj, by pilnie zasięgnąć opinii lekarza w przypadku: 

• bólu występującego w nocy, budzącego ze snu, 
• zaczerwienienia skóry, zwiększonego ucieplenia w obrębie stawu,
• podwyższonej temperatury ciała, której towarzyszą bóle stawów,
• jeżeli masz rozpoznany nowotwór i odczuwasz nowe bóle stawów.

Postępowanie zmniejszające dolegliwości

Głównym celem jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, zniesienie sztywności w obrębie stawów oraz opóźnienie progresji choroby. Zalecane jest połączenie metod farmakologicznych i niefarmakologicznych.

Leki przeciwbólowe

W aptekach kupimy wiele leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty. Lekiem pierwszego wyboru jest paracetamol - należy pamiętać, by stosować lek zgodnie z zaleceniami i nie przekraczać dobowej dawki 2 g leku [2]. W razie nietolerancji paracetamolu, w krótkotrwałym leczeniu przeciwbólowym stosowane są leki z grupy NLPZ. Te dostępne bez recepty - ibuprofen, diklofenak czy meloksykam - są powszechnie stosowane, należy jednak pamiętać, że występuje szereg przeciwwskazań do ich stosowania. Leczenie powinien zaplanować lekarz - tak, aby dobrać dawki zapewniające dobry efekt przy jak najmniejszym ryzyku powikłań.

Bezpieczniejszym wyborem są leki przeciwbólowe działające miejscowo (żel, spray). Pamiętaj jednak, aby nie eksponować leczonych miejsc na działanie promieniowania słonecznego podczas stosowania leku oraz 2 tygodnie po jego odstawieniu ze względu na ryzyko reakcji fotoalergicznych (wysypki, zmiany uczuleniowe). 

Siarczan chondroityny

Kwas chondroitynosiarkowy stosuje się do leczenia uzupełniającego przez około 6 miesięcy, w przypadku zajęcia chorobą stawów kolanowych. Preparaty te są dostępne wyłącznie na receptę. Lekarz podejmuje ostatecznie decyzję o zasadności stosowania leku. Nie zaleca się stosowania suplementów diety o rzekomym wpływie na poprawę funkcjonowania stawów. 

Postępowanie niefarmakologiczne

• Regularnie uprawiaj aktywność fizyczną: ćwiczenia aerobowe, ćwiczenia w wodzie,
• pamiętaj o doborze odpowiedniego obuwia,
• udaj się na rehabilitację - skierowanie do poradni rehabilitacyjnej otrzymasz od lekarza POZ,
• odżywiaj się zdrowo i walcz z nadwagą - nie potrzebujesz skierowania od lekarza, by udać się do dietetyka.

Bóle pleców i kolan to częste dolegliwości zgłaszane przez pacjentów. Zadbaj o swoje stawy zanim dojdzie do rozwoju choroby. Jeżeli zdiagnozowano u Ciebie chorobę zwyrodnieniową stawów, porozmawiaj ze swoim lekarzem pierwszego kontaktu jak najszybciej, aby zminimalizować odczuwane dolegliwości. 

Referencje

1. Romanowski, W., Romanowski, M., Zdanowska, A. (2016) Choroba zwyrodnieniowa stawów — aktualne standardy leczenia, Forum Reumatol., tom 2, nr 2, 52 -57
2. Stanisławska-Biernat, Ewa; Filipowicz-Sosnowska Anna (2004) Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów, Przeg. Lek 11/2004, s. 62 -70
3. (2015). Journals.Viamedica.Pl. https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/42556
4. Jadwiga Kuciel-Lewandowska, Natalia Marcinkiewicz, Andrzej Kierzek, Andrzej Pozowski, Barbara Ratajczak, Ewa Boerner. Zdrowy styl życia a choroba zwyrodnieniowa stawów, s. 229 - 233
5. Głuszko P. Osteoarthritis – a degenerative joint disease. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2007;10(5):20-25.