Zespół Amlota-Lessofa - zespół alergii jamy ustnej

Zespół Amlota-Lesoffa - informacje podstawowe

Zespół Amlota-Lesoffa jest zespołem objawów klinicznych (takich jak świąd, obrzęk i zaczerwienienie) dotyczących jamy ustnej, mogących występować w formie izolowanej lub łączyć się z objawami układowymi takimi jak ból brzucha, biegunka, wymioty, a w skrajnych przypadkach nawet wstrząs anafilaktyczny. Schorzenie to nie jest powszechnie znane i bywa często mylnie rozpoznawane, co skutkuje błędnym postępowaniem leczniczym, np. prowadzi do nadużywania antybiotyków w przypadku zaczerwienienia gardła.

Klasycznie zespół Amlota-Lessofa występuje u pacjentów z pyłkowicą po spożyciu niektórych owoców i warzyw; rodzaj alergenów jest zależny od zwyczajów żywieniowych i regionu geograficznego, z którego pochodzi chory. Zespół ten stanowi typowy przykład zespołu reakcji krzyżowych wywołanych przez obecne w spożywanym pokarmie alergeny – identyczne jak te spotykane w pyłkach roślin. Najczęściej opisywanym alergenem pyłków jest główny alergen brzozy, oznaczony jako Bet v1. To bardzo silnie uczulające białko, powodujące wystąpienie zespołu nazywanego brzoza–owoce–warzywa. Alergen Bet v1 należy do grupy białek PR-10 (ang. pathogenesis-related protein 10), które są również obecne w różnych pokarmach, takich jak jabłka, czereśnie, gruszki, seler, marchew, orzechy laskowe, soja, orzeszki ziemne. Białka PR-10 wykazują wysoki poziom podobieństwa sekwencji aminokwasowych do głównego alergenu brzozy, co powoduje, że swoiste immunoglobuliny klasy E (IgE) reagują na te białka pokarmowe, co z kolei prowadzi do natychmiastowej reakcji nadwrażliwości po spożyciu posiłku. U większości pacjentów te objawy tworzą zespół objawów składający się na zespół Amlota-Lesoffa. Inne związki, które mogą wywoływać reakcje krzyżowe, to profiliny, czyli białka obecne we wszystkich komórkach eukariotycznych. Uczulają one od 20% do 43% osób z alergią na pyłki i pokarmy. Profiliny są obecne w jabłkach, brzozie, marchwi, selerze, gruszkach, kiwi, wiśniach, maku i brzoskwiniach.

Przyczyny wystąpienia zespołu Amlota-Lessofa

Przyczyną wystąpienia zespołu Amlota-Lessofa jest reakcja krzyżowa spowodowana podobieństwem części alergenów występujących w owocach i warzywach (na przykład w jabłkach, gruszkach, marchwi, orzeszkach laskowych i soi) oraz alergenów występujących w pyłku brzozy. Organizm części pacjentów rozpoznaje te substancje jako potencjalnie szkodliwe, co prowadzi do rozwoju reakcji alergicznej, objawiającej się głównie w jamie ustnej.

Epidemiologia zespołu Amlota-Lessofa

Epidemiologia zespołu Amlota-Lessofa jest złożona i zależy od wielu czynników, w tym od występowania alergii na pyłki oraz od spożycia pokarmów zawierających alergeny krzyżowe; występowanie alergii na pyłki może się różnić w zależności od regionu geograficznego i sezonu pylenia. Z tego powodu częstość występowania zespołu jest różna w poszczególnych regionach i może być również zależna od obecności konkretnych gatunków roślin oraz diety.

Istnieją pewne czynniki ryzyka związane z wystąpieniem tego zespołu. Jest on obserwowany częściej u pacjentów z astmą, u kobiet oraz w przypadku współwystępowania alergii na pyłek brzozy oraz leszczyny, a także w przypadku wystąpienia schorzenia w rodzinie.

Objawy zespołu Amlota-Lessofa

Objawy zespołu Amlota-Lessofa można podzielić na dwie grupy: objawy dotyczące jamy ustnej oraz objawy ogólnoustrojowe. Mogą one się pojawić natychmiast po spożyciu alergenu lub w ciągu kilku minut do kilku godzin po ekspozycji. Ważne jest, aby w przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów alergii pokarmowej skonsultować się z lekarzem w celu uzyskania diagnozy oraz wdrożenia postępowania terapeutycznego i profilaktycznego. Niektóre reakcje mogą być bardzo poważne i wymagać natychmiastowej interwencji medycznej.

W przypadku objawów dotyczących jamy ustnej mogą wystąpić:

• świąd błony śluzowej jamy ustnej – po spożyciu pokarmu zawierającego alergen może się pojawić uczucie swędzenia w ustach, gardle, wargach lub języku;
• obrzęk błony śluzowej jamy ustnej – u części pacjentów występuje obrzęk w obrębie jamy ustnej, co może prowadzić do uczucia dyskomfortu, uczucia ciasnoty w gardle lub trudności w mówieniu;
• zaczerwienienie błony śluzowej jamy ustnej.

Do najczęściej występujących objawów ogólnych należą:

• bóle brzucha – u części pacjentów po spożyciu pokarmów zawierających alergeny po około 30–60 minutach od ich spożycia pojawia się silny ból brzucha;
• po spożyciu alergenów możliwe jest także wystąpienie nudności, wymiotów oraz biegunki;
• w skrajnych przypadkach, u osób o silnej nadwrażliwości, może wystąpić wstrząs anafilaktyczny, który jest stanem nagłym i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej; objawy wstrząsu anafilaktycznego mogą obejmować trudności w oddychaniu, spadek ciśnienia krwi, utratę przytomności i inne ciężkie objawy.

Leczenie zespołu Amlota-Lessofa

Leczenie zespołu Amlota-Lessofa obejmuje unikanie alergenów oraz leczenie objawowe w przypadku wystąpienia reakcji alergicznych. Kluczowym elementem leczenia jest identyfikacja pokarmów wywołujących reakcje alergiczne oraz unikanie ich spożycia. Pacjentom zaleca się unikanie pokarmów zawierających alergeny krzyżowe, takich jak jabłka, czereśnie, gruszki, seler, marchew, orzechy laskowe, soja, orzeszki ziemne, ponieważ mogą one wywoływać reakcje krzyżowe z pyłkami roślin, zwłaszcza brzozy.

W leczeniu objawowym stosuje się leki przeciwhistaminowe, mogące pomóc łagodzić objawy alergii takie jak świąd, obrzęk i zaczerwienienie skóry, swędzenie błony śluzowej jamy ustnej oraz łzawienie i swędzenie oczu. W przypadku ciężkich reakcji alergicznych, takich jak wstrząs anafilaktyczny, konieczne może być domięśniowe podanie adrenaliny oraz jak najszybsze wezwanie pomocy medycznej. W przypadku wystąpienia objawów skórnych, takich jak pokrzywka lub podrażnienie skóry, zaleca się stosowanie kremów łagodzących. Kolejną możliwością terapeutyczną jest immunoterapia polegająca na stosowaniu gotowych mieszanek alergenów pyłkowych.

Należy podkreślić, że diagnostyka i leczenie muszą być dostosowane do stylu życia i potrzeb pacjenta oraz powinny być przeprowadzane przez lekarza lekarza alergologa. Regularne kontrole oraz przestrzeganie zaleceń dotyczących unikania alergenów są kluczowe dla skutecznego zarządzania zespołem Amlota-Lessofa oraz minimalizacji ryzyka wystąpienia poważnych reakcji alergicznych, w tym wstrząsu anafilaktycznego.

Piśmiennictwo:

1. Turner PJ, Arasi S, Ballmer-Weber B i wsp.; Global Allergy, Asthma European Network (GA2LEN) Food Allergy Guideline Group. Risk factors for severe reactions in food allergy: rapid evidence review with meta-analysis. Allergy 2022; 77(9): 2634–2652.
2. Vetander M, Protudjer JLP, Lilja G i wsp. Anaphylaxis to foods in a population of adolescents: incidence, characteristics and associated risks. Clin Exp Allergy 2016; 46(12): 1575–1587. 
3. Muluk NB, Cingi C. Oral allergy syndrome. Am J Rhinol Allergy 2018; 32(1): 27–30.