Alergie wziewne - jak sobie radzić w okresie pylenia i jak korzystać z kalendarza pyleń?

Czym są alergie wziewne?

Jako alergię wziewną określa się nieprawidłową, nadmierną reakcję układu odpornościowego na niewidoczne gołym okiem, unoszące się w powietrzu cząsteczki, które w kontakcie z naszymi błonami śluzowymi wywołują objawy alergii [4]. 

W Polsce objawowe alergie wziewne dotyczą nawet 40% Polaków, a około 25% cierpi na alergiczny nieżyt nosa [2]. Niepokojący jest również fakt, że u 10% osób kontakty z alergenami wziewnymi prowadzą do rozwoju objawów astmy oskrzelowej [2].

Najczęstsze alergeny

Alergia wziewna może być wywoływana przez wiele czynników, jednak do najczęstszych alergenów, które ją powodują, należą [2,3]:

• pyłki roślin wiatropylnych:
  • drzew - leszczyny, olchy, brzozy
  • traw
  • zbóż
  • chwastów - komosy, szczawiu
• zarodniki grzybów
• roztocza kurzu domowego
• alergeny pochodzenia zwierzęcego, np. sierść, naskórek, ślina

Objawy i diagnostyka alergii wziewnych

Do typowych objawów alergii wziewnej należą [1,2]:

• nieżyt nosa - kichanie, uczucie zatkanego nosa, nawracający katar
• przekrwienie spojówek, łzawienie, opuchnięcie oczu 
• suchy, męczący kaszel 
• uczucie drapania w gardle 
• swędzące zmiany na skórze 
• zmęczenie, uczucie rozbicia 

Jednak objawy alergii wziewnej mogą nie być jednoznaczne, dlatego podstawą rozpoznania i dalszego leczenia powinna być diagnoza stawiana przez lekarza. Niezwykle pomocne w rozpoznaniu alergii wziewnych mogą okazać się testy skórne oraz oznaczenia swoistych przeciwciał klasy IgE we krwi [4]. 

Testy skórne

Testy skórne są szczególnie przydatne w procesie diagnozowania uczuleń na alergeny wziewne. Sam test jest dość prosty do wykonania - polega na umieszczeniu na skórze roztworu zawierającego badany alergen, a następnie nakłuciu skóry, które ma na celu wywołanie reakcji między roztworem a tkankami organizmu pacjenta. Badanie interpretuje się w zależności od wystąpienia i nasilenia reakcji alergicznej, której wyznacznikiem jest powstanie bąbla określonej wielkości. 

Jak sobie radzić z alergiami wziewnymi?

Profilaktyka alergii

Nie zawsze łatwym, ale za to najskuteczniejszym i najbezpieczniejszym sposobem zapobiegania alergiom jest unikanie kontaktów z alergenami [4]. 

Profilaktyka powinna być dostosowana do alergenu wywołującego objawy [4]:

• Pyłki roślin:
  • Korzystanie z kalendarza pylenia roślin i komunikatów dla alergików.
  • Rezygnacja z długich spacerów i aktywności na świeżym powietrzu w okresie intensywnego pylenia najbardziej uczulających roślin - zwłaszcza przy słonecznej i wietrznej pogodzie. 
• Roztocza: 
  • Regularne sprzątanie mieszkania i niedopuszczanie do gromadzenia się kurzu. 
  • Rezygnacja z gromadzących kurz dywanów, ciężkich zasłon, tapicerowanych mebli. 
  • Częsta zmiana i pranie pościeli w temperaturze 60 stopni. 
• Zarodniki grzybów pleśniowych:
  • Dbanie o prawidłową wentylację łazienki i kuchni, tak by nie dopuszczać do zawilgocenia pomieszczeń. 
  • Unikanie używania nawilżaczy powietrza. 
• Alergeny zwierzęce: 
  • Unikanie bliskiego kontaktu ze zwierzętami wywołującymi objawy.

Kalendarz pyleń [6]

Okres pylenia roślin, których pyłki najczęściej powodują alergie wziewne, rozpoczyna się już od drugiej połowy lutego, a trwa aż do końca października. Kalendarz jest wynikiem prowadzonych w Polsce rokrocznie pomiarów, które opierają się na stężeniu ziaren pyłku danej rośliny w objętości powietrza w ciągu doby. 

Korzystanie z kalendarza pozwala na odczytanie z tabel przybliżonego okresu, w którym można spodziewać się najintensywniejszego pylenia poszczególnych roślin - ułatwia to zmniejszenie narażenia na alergeny poprzez np. ograniczenie aktywności na świeżym powietrzu w czasie silnego pylenia uczulającej rośliny.

Leczenie farmakologiczne [4,5]

Leki przeciwhistaminowe 

Leki te powodują ograniczenie uwalniania histaminy, czyli substancji produkowanej przez organizm w wyniku kontaktu z alergenem. W zależności od potrzeb pacjenta, leki te mogą być stosowane doustnie, donosowo, na powierzchnię skóry czy w postaci kropli do oczu. 

Glikokortykosteroidy 

To grupa leków o silnym działaniu przeciwzapalnych, które najczęściej mają postać maści, kremów i preparatów wziewnych. Niestety, ich długotrwałe stosowanie może skutkować poważnymi skutkami ubocznymi, dlatego powinny zawsze być stosowane zgodnie z zaleceniami i pod nadzorem lekarza. 

Kromony 

Leki o stosunkowo słabym działaniu przeciwzapalnym i ograniczonej skuteczności, jednak są bardzo dobrze tolerowane przez pacjentów. Zazwyczaj stosowane w alergicznym nieżycie nosa - w postaci donosowej oraz w alergicznym nieżycie spojówek - w postaci kropli. 

Odczulanie 

Do leczenia przyczynowego alergii można zaliczyć odczulanie, czyli inaczej immunoterapię alergenową. Efektem takiej terapii jest zmniejszenie wrażliwości na alergeny, co skutkuje zmniejszeniem nasilenia, a czasami nawet eliminacją objawów choroby.

Terapia polega na systematycznej i stopniowo zwiększanej ekspozycji na czynnik, na który jest uczulony pacjent. Taki sposób postępowania sprawia, że układ odpornościowy zaczyna się „przyzwyczajać” do danego alergenu, co skutkuje coraz mniej nasilonymi objawami alergii.

Opracowała lek. dent. Martyna Kotulska

Referencje:

1. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57558,objawy-alergii (ostatni dostęp 22.08.2022)
2. https://www.gov.pl/attachment/846f3f8f-f93b-475a-b693-70459aaf48fc (ostatni dostęp 22.08.2022)
3. Dadas-Stasiak, Kalicki, Jung; Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii; Pediatr Med Rodz 2010, 6 (2), p 92-99
4. Min YG. The pathophysiology, diagnosis and treatment of allergic rhinitis. Allergy Asthma Immunol Res. 2010 Apr;2(2):65-76. doi: 10.4168/aair.2010.2.2.65. Epub 2010 Mar 24. PMID: 20358020; PMCID: PMC2846743.
5. https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.167.21. (ostatni dostęp 23.08.22)
6. Kalendarz Pyleń https://dlapacjentow.pta.med.pl/wp-content/uploads/2022/04/kalendarz_zbiorczy_2022_kwiecien_PTA.pdf