Rak brodawkowaty tarczycy

Wróć do listy Data:
dr n. med. Bartosz Zawadzki
dr n. med. Bartosz Zawadzki

Rak brodawkowaty tarczycy to najczęstszy nowotwór tarczycy, wywodzący się z komórek pęcherzykowych. Charakteryzuje się powolnym wzrostem i dobrym rokowaniem – 10-letnie przeżycie przekracza 90%. Choroba często wykrywana jest przypadkowo, podczas rutynowego badania USG tarczycy. Kluczowe znaczenie w diagnostyce ma biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BACC), a w leczeniu – operacyjne usunięcie tarczycy, często uzupełniane terapią radiojodem. Profilaktyka obejmuje regularne badania ultrasonograficzne i zapewnienie odpowiedniej podaży jodu. Dzięki coraz lepszej diagnostyce nowotwór wykrywany jest na wczesnym etapie, co zwiększa szanse na skuteczne leczenie.

Spis treści

Rak brodawkowaty tarczycy – informacje podstawowe

Rak brodawkowaty tarczycy to jeden z najczęstszych nowotworów gruczołu tarczycowego. Może się on rozwinąć w jednym bądź obu płatach tarczycy. Ten rodzaj raka tarczycy charakteryzuje się zazwyczaj powolnym wzrostem. W przypadku stwierdzenia guzków tarczycy w badaniu ultrasonograficznym (USG) wstępna ocena polega na wykonaniu biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BACC), która pozwala na wstępne określenie charakteru guzka.

Jakie są przyczyny raka brodawkowatego tarczycy?

Tarczyca składa się przede wszystkim z komórek pęcherzykowych, które produkują 2 główne hormony: tyroksynę (T4) i trijodotyroninę (T3). W jej strukturze występują również nieliczne komórki okołopęcherzykowe (komórki C), odpowiedzialne za wytwarzanie kalcytoniny. Z komórek pęcherzykowych mogą rozwijać się różne typy raka tarczycy, z czego 90–95% to wysokozróżnicowane nowotwory o korzystnym rokowaniu. W tej grupie wyróżnia się 2 główne postacie: najczęściej występujący rak brodawkowaty oraz rzadszy rak pęcherzykowy.

Przyczyny raka tarczycy nie są do końca poznane. W przypadku raka brodawkowatego jedynym potwierdzonym czynnikiem ryzyka jest ekspozycja na promieniowanie jonizujące, najczęściej związana z radioterapią okolicy głowy i szyi. Rak brodawkowaty charakteryzuje się powolnym wzrostem, jednak szerzy się poprzez naczynia limfatyczne, powodując przerzuty głównie do węzłów chłonnych. W rzadkich przypadkach może się rozprzestrzeniać do narządów odległych.

Rak brodawkowaty tarczycy – jak często występuje?

W ostatnich 3 dekadach na świecie obserwuje się systematyczny wzrost liczby zachorowań na raka tarczycy. Wskaźniki te różnią się w zależności od kraju, a najwyższe wartości (na 100 000 osobolat) odnotowano na Litwie (15,5), we Włoszech (13,5), Austrii (12,4), Chorwacji (11,4) i Luksemburgu (11,1). W Polsce rak tarczycy stanowi około 1,5% wszystkich nowotworów złośliwych, a zachorowalność jest stosunkowo niska – 40–50 przypadków na 1 000 000. Kobiety chorują znacznie częściej niż mężczyźni (2,8 vs 0,8/100 000), a szczyt zachorowań przypada między 40. a 50. rokiem życia. Rak tarczycy jest 6. co do częstości występowania nowotworem u kobiet i 21. u mężczyzn. Pomimo rosnącej liczby zachorowań wskaźniki śmiertelności związane z rakiem tarczycy pozostają niskie – wynoszą około 0,7 przypadku na 100 000 osobolat dla kobiet i 0,5 dla mężczyzn.

Rak brodawkowaty tarczycy – objawy

U większości pacjentów rozwój nowotworu tarczycy nie wiąże się z pojawieniem objawów. Choroba najczęściej jest wykrywana przypadkowo, w trakcie badań przesiewowych (USG). Rzadkie przypadki raków z szybkim wzrostem guza mogą powodować miejscowe objawy związane z uciskiem. Można odczuwać przeszkodę przy przełykaniu, dyskomfort w okolicy szyi, a niekiedy w okolicy szyi wyczuwalny jest guzek. W rzadkich przypadkach naciekania lub ucisku nerwu krtaniowego wstecznego może pojawiać się chrypka. Niekiedy pierwszym zauważonym objawem są powiększone wskutek przerzutów węzły chłonne szyi. Gwałtowny, widoczny w badaniu przedmiotowym wzrost guzka, z rozległym naciekaniem otaczających struktur, jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów raka anaplastycznego, który wymaga pilnego skierowania do leczenia.

Rak brodawkowaty tarczycy – diagnostyka

Wzrost liczby diagnozowanych przypadków raka brodawkowatego tarczycy może wynikać z upowszechnienia badań ultrasonograficznych, które pozwalają wykrywać niewielkie zmiany w strukturze tarczycy, często niepowodujące objawów. Ryzyko złośliwości zmian w tarczycy ocenia się na podstawie obrazu ultrasonograficznego. W Polsce stosuje się klasyfikację EU-TIRADS-PL.

Klasyfikacja EU-TIRADS-PL to system oceny ryzyka złośliwości zmian w tarczycy na podstawie obrazu ultrasonograficznego. Skala ta opiera się na różnych cechach obrazowych guzków tarczycy, takich jak kształt, struktura, echogeniczność oraz obecność cech podejrzanych o złośliwość. W Polsce używa się tej skali do oceny zmian w tarczycy, w tym również tych podejrzanych o raka brodawkowatego.

Skala EU-TIRADS-PL składa się z 5 stopni:

  • EU-TIRADS 1 – obraz prawidłowy, bez zmian ogniskowych (ryzyko złośliwości bliskie 0%)
  • EU-TIRADS 2 – zmiany łagodne, z minimalnym ryzykiem złośliwości (ryzyko złośliwości bliskie 0%),
  • EU-TIRADS 3 – zmiany o średnim ryzyku złośliwości (ryzyko złośliwości 2–4%),
  • EU-TIRADS 4 – zmiany podejrzane o złośliwość (ryzyko złośliwości 6–17%)
  • EU-TIRADS 5 – zmiany o wysokim ryzyku złośliwości (ryzyko złośliwości > 26%).

W zależności od cech i rozmiaru zmian pacjenci są kierowani na biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BACC) w celu wstępnej oceny cytologicznej.

Rak brodawkowaty tarczycy – leczenie

W przypadku rozpoznania raka brodawkowatego tarczycy zaleca się całkowite wycięcie tarczycy, przeprowadzane w wyspecjalizowanym ośrodku. Zabieg powinien obejmować także wycięcie węzłów chłonnych w przedziale środkowym szyi. Jeśli stwierdzono przerzuty do bocznych węzłów chłonnych szyi, konieczne jest usunięcie dodatkowych grup węzłów chłonnych. Wyjątek stanowi mikrorak brodawkowaty tarczycy, którego ognisko ma średnicę mniejszą niż 1 cm. W takim przypadku leczenie nie wymaga rozszerzenia zabiegu, a możliwe jest zastosowanie zabiegów oszczędzających.

Po leczeniu operacyjnym podstawową metodę leczenia stanowi terapia radioaktywnym jodem. Radioterapia i chemioterapia są stosowane rzadziej. Po operacji konieczna jest ocena funkcji tarczycy – w większości przypadków pacjenci wymagają suplementacji lewotyroksyną, aby utrzymać odpowiedni poziom hormonów tarczycy.

Rokowanie w raku brodawkowatym tarczycy

10-letnie przeżycie w raku brodawkowatym wynosi ponad 90%, a w raku pęcherzykowym – 85–90%, niemniej niezbędne są badania kontrolne w celu wykrycia wznowy lub pojawienia się kolejnego nowotworu. 

Rak brodawkowaty tarczycy – profilaktyka

Podstawowym działaniem profilaktycznym jest wykonywanie badania USG tarczycy, zwłaszcza w przypadkach występujących schorzeń tarczycy lub obciążenia rodzinnego guzkami tarczycy. Badanie USG pozwala na wstępną ocenę oraz stwierdzenie potencjalnych cech, które mogą świadczyć o nowotworowym charakterze guzka. Kontrolne badania pozwalają na ocenę dynamiki wzrostu zmian ogniskowych, co jest niezbędne do podjęcia decyzji o wykonaniu biopsji tarczycy. Odpowiednia podaż jodu zmniejsza ryzyko rozwoju wola miąższowego i guzków tarczycy oraz raka pęcherzykowego, natomiast nie stwierdzono tego wpływu na raka brodawkowatego tarczycy.


Zobacz również:

Czym jest zapalenie tarczycy? Przyczyny objawy i leczenie

Choroby tarczycy

Nadczynność tarczycy u dorosłych

Piśmiennictwo:

  1. Filetti S, Durante C, Hartl D i wsp. Thyroid cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol 2019; 30(12): 1856–1883.
  2. Jarząb B, Dedecjus M, Lewiński A i wsp. Diagnosis and treatment of thyroid cancer in adult patients – Recommendations of Polish Scientific Societies and the National Oncological Strategy. 2022 Update [Diagnostyka i leczenie raka tarczycy u chorych dorosłych – Rekomendacje Polskich Towarzystw Naukowych oraz Narodowej Strategii Onkologicznej. Aktualizacja na rok 2022]. Endokrynol Pol 2022; 73(2): 173–300.
  3. Gajewski P (red.). Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
Wróć do listy Przejdź dalej