Szacowany czas czytania: 10 minut
Czy diagnoza raka oznacza chemioterapię? Leczenie nowotworów
Nowotwory są grupą chorób spowodowanych przez niekontrolowane podziały własnych komórek organizmu. Można je podzielić na [1]:
- łagodne - zazwyczaj rosną powoli, nie tworzą przerzutów ani nie naciekają sąsiadujących tkanek, a ich komórki są dobrze zróżnicowane, czyli podobne do prawidłowych tkanek organizmu, z których się wywodzą;
- złośliwe - szybko się rozwijają, naciekają sąsiadujące struktury oraz dają przerzuty do węzłów chłonnych i odległych narządów, a komórki są nisko zróżnicowane, często mają zmieniony kształt i nie pełnią swoich funkcji;
- złośliwe miejscowo - pośrednia grupa nowotworów, które mogą naciekać i niszczyć sąsiadujące tkanki, jednak nie powodują odległych przerzutów.
Nowotwory można też podzielić ze względu na rodzaj tkanki, z której się wywodzą. I tak wyróżniamy m.in. łagodne gruczolaki i brodawczaki oraz złośliwe raki, pochodzące z tkanki nabłonkowej czy łagodne mięśniaki i tłuszczaki oraz złośliwe mięsaki wywodzące się z tkanek miękkich.
Z powodu odmiennego przebiegu różnego rodzaju nowotworów, niemożliwe jest wynalezienie jednego, uniwersalnego “leku na raka”, a wielkie zróżnicowanie chorób nowotworowych doprowadziło do rozwoju różnorodnych terapii w onkologii.
Leczenie nowotworów
Leczenie onkologiczne jest dobierane indywidualnie w zależności od rodzaju i zaawansowania nowotworu, celów terapeutycznych oraz stanu ogólnego danego pacjenta i jego preferencji. Można wyróżnić terapie miejscowe, czyli takie, które oddziałują bezpośrednio na guz (chirurgia, radioterapia) oraz leczenie systemowe, oddziałujące na cały organizm (chemioterapia, hormonoterapia, leczenie biologiczne). W przypadku większości nowotworów łagodnych resekcja, czyli operacyjne usunięcie guza, oznacza wyleczenie. Z kolei w nowotworach złośliwych wybór metody leczenia jest często bardziej skomplikowane i uzależnione od wielu czynników. Może obejmować tylko metody miejscowe, metody systemowe lub leczenie skojarzone. Oznacza to, że diagnoza raka nie zawsze jest równoznaczna z koniecznością rozpoczęcia chemioterapii, a decyzja o rodzaju leczenia jest podejmowana wspólnie przez pacjenta i lekarza po rozpatrzeniu różnych opcji terapeutycznych. Należy też zaznaczyć, że w przypadku niektórych pacjentów z nowotworem złośliwym pełne wyleczenie nie jest możliwe, a celem terapii jest przedłużenie życia w komforcie i jak najlepszym samopoczoczuciu [1,2,3].
Terapie w onkologii
Leczenie chirurgiczne
Jest jedną z podstawowych metod leczenia nowotworów. Chirurgia w onkologii znajduje liczne zastosowania, z których najważniejszymi są [1,2,3]:
- Diagnostyka onkologiczna. Pobranie wycinków guza (biopsja), węzłów chłonnych lub podejrzanych zmian. Materiał przekazywany jest do dalszego badania, m.in. histopatologicznego, co pozwala na postawienie rozpoznania.
- Leczenie radykalne. Oznacza wycięcie całego guza wraz z marginesem zdrowych tkanek. Celem jest wyleczenie pacjenta.
- Cytoredukcja. Zmniejszenie masy guza, z pozostawieniem jego części, by zwiększyć skuteczność leczenia systemowego.
- Leczenie paliatywne. Ma na celu poprawienie komfortu pacjenta oraz umożliwienie funkcjonowania, gdy nie ma szansy na wyleczenie. Wykorzystywane jest w przypadku wystąpienia m.in. krwawienia z guza, niedrożności przewodu pokarmowego czy znacznego wodobrzusza.
- Profilaktyka nowotworów. Niektóre stany i choroby wiążą się ze znacznym zwiększeniem ryzyka zachorowania na nowotwór, a ich leczenie chirurgiczne wiąże się z redukcją tego ryzyka. Przykładem takiego postępowania jest chirurgiczne sprowadzenie jądra do moszny (orchidopeksja) u chłopców przypadku niezstąpienia jądra. Jądro uwięźnięte w kanale pachwinowym wiąże się z nawet 40-krotnie wyższym ryzykiem rozwoju raka [2]. Innym przykładem profilaktycznego zastosowania chirurgii jest usunięcie jelita grubego u osób ze zdiagnozowaną rodzinną polipowatością rodzinną (FAP). Jest to choroba genetyczna, w której przebiegu w jelicie powstają liczne polipy, a ryzyko ich przemiany w nowotwór złośliwy w przypadku niepodjęcia interwencji wynosi prawie 100% [2].
Radioterapia
Polega na wykorzystaniu promieniowania, które powoduje uszkodzenie komórek oraz upośledzenie ich podziałów. Można wyróżnić następujące rodzaje radioterapii:
- Teleradioterapia. Źródło promieniowania znajduje się na zewnątrz.
- Brachyterapia. Źródło promieniowania jest wprowadzane do wnętrza guza lub w jego okolicę.
- Terapia radioizotopowa. Źródłem promieniowania jest substancja emitująca promieniowanie, która gromadzi się w wychwytującym go narządzie.
Może być stosowana jako samodzielne leczenie radykalne, w skojarzeniu z innymi metodami leczenia lub jako zabieg paliatywny [1,2,3].
Chemioterapia
Opiera się na podawaniu leków cytostatycznych i cytotoksycznych, które hamują podziały komórkowe lub powodują śmierć komórek szybko dzielących się, m.in. nowotworowych. Zazwyczaj przyjmowana jest w cyklach, które rozłożone są w taki sposób, aby wzrost guza został zahamowany, a prawidłowe komórki organizmu miały czas na regenerację. Może być podawana w szpitalu w ciągu kilkugodzinnego pobytu w oddziale dziennym lub w trakcie dłuższej hospitalizacji. Co ciekawe, niektóre rodzaje chemioterapii mogą być prowadzone w trybie ambulatoryjnym z użyciem infuzorów lub z wykorzystaniem leków doustnych [1,2,3].
Hormonoterapia
Jej założeniem jest wywołanie zmian hormonalnych w organizmie pacjenta, jeżeli choruje na nowotwór, którego wzrost zależy od obecności hormonów. Zastosowanie hormonoterapii jest więc możliwe jedynie, kiedy guz ma na sobie odpowiednie receptory, czyli jest “hormonozależny”. Najczęściej są to nowotwory piersi, prostaty, trzonu macicy oraz tarczycy [1,2,3].
Immunoterapia
Niektóre jej rodzaje nazywane są leczeniem biologicznym. Opiera się na modulacji układu odporności pacjenta w taki sposób, aby zwalczał on komórki nowotworowe. Dzięki zastosowaniu cząsteczek zaprojektowanych metodami inżynierii genetycznej, można blokować lub pobudzić konkretne szlaki lub struktury komórkowe, wpływając na reakcje odpornościowe organizmu. Wykorzystuje się w tym celu m.in. przeciwciała monoklonalne, szczepionki przeciwnowotworowe czy CAR-T. Niestety, dostęp do immunoterapii jest ograniczony, a wiele leków jest w fazie badań klinicznych [1,2,3]..
Leczenie celowane
Cząsteczki leku są dobrane w taki sposób, aby działały na konkretne białko lub szlak komórkowy, który jest odpowiedzialny za rozwój nowotworu. W tym celu wykorzystuje się m.in. przeciwciała monoklonalne (np. zapobiegające powstawaniu naczyń krwionośnych w guzie) czy inhibitory szlaków metabolicznych. Są główną metodą terapii w m.in. niektórych rodzajach białaczek [1,2,3].
Leczenie skojarzone
Jest to stosowanie dwóch lub więcej wyżej wymienionych metod leczenia nowotworów. Może zawierać różne kombinacje terapii, równocześnie lub jedna po drugiej. Jest często wymagane w przypadku nowotworów złośliwych, a jego zastosowanie może poprawić wyniki leczenia.
Wspomaganie leczenia
Pacjenci ze stwierdzonym nowotworem złośliwym, poza racjonalną terapią onkologiczną, wymagają też często innych działań, mających na celu poprawę ich stanu fizycznego i psychicznego oraz wpływających na wyniki leczenia nowotworu. Można do nich zaliczyć wsparcie psychologa, rehabilitację, leczenie przeciwbólowe, opiekę paliatywną czy leczenie żywieniowe [1,2,3].
Należy zaznaczyć, że każdy pacjent z podejrzeniem lub diagnozą nowotworu wymaga opieki lekarza. W przypadku wystąpienia objawów, które Cię niepokoją, nie zwlekaj - szybkie wdrożenie leczenia onkologicznego zwiększa jego skuteczność, a szeroki wybór metod terapeutycznych pozwala na dostosowanie leczenia do Twojego konkretnego przypadku.
Referencje:
- http://onkologia.org.pl/nowotwory-wprowadzenie/#d (ostatni dostęp: 6.12.2021)
- Bower M., Waxman J., “Lecture Notes: Oncology” 3rd Edition, Wiley Blackwell, 2015
- https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cancer-in-general/treatment (ostatni dostęp: 6.12.2021)