Mięśniaki macicy

Mięśniaki macicy – informacje podstawowe

Mięśniaki macicy są nowotworami łagodnymi zbudowanymi z tkanki mięśniowej gładkiej oraz zmiennej ilości tkanki łącznej. Rosnąc, mięśniaki uciskają na sąsiednie tkanki, co powoduje powstanie torebki zawierającej dużą ilość kolagenu oraz doprowadzające naczynia. W zależności od umiejscowienia w macicy wyróżniamy 3 rodzaje mięśniaków:

• mięśniaki podśluzówkowe – umiejscowione tuż pod endometrium,
• mięśniaki śródścienne – umiejscowione w obrębie miometrium,
• mięśniaki podsurowicówkowe – umiejscowione pod błoną surowiczą (najbardziej zewnętrznie).

Przyczyny mięśniaków macicy

Przyczyny występowania mięśniaków macicy nie są obecnie znane. Zmiany te powstają na skutek stymulacji komórek mięśniowych macicy przez hormony płciowe, aczkolwiek powiązanie między ich stężeniem czy przyjmowaniem hormonów w formie antykoncepcji lub hormonalnej terapii zastępczej nie jest w tym momencie jasne. W części badań wykazano związek otyłości, insulinooporności, cukrzycy typu 2 czy zespołu policystycznych jajników z występowaniem mięśniaków, co może sugerować powiązanie na poziomie metabolicznym. Poza tym uznaje się także udział czynników środowiskowych oraz genetycznych.

Mięśniaki macicy – epidemiologia

Dane dotyczące występowania mięśniaków w populacji są bardzo zmienne. W zależności od źródła możemy znaleźć informacje o obecności tych zmian u około 5% do aż 77% kobiet. Różnice te wiążą się z metodologią badań, które w części przypadków skupiają się na pacjentkach objawowych, co może prowadzić do zawyżenia statystyk. 

Przyjmuje się, że ryzyko wystąpienia mięśniaków macicy wzrasta wraz z wiekiem – nie obserwuje się ich przed okresem dojrzewania; rzadziej pojawiają się po menopauzie. Szacuje się, że występują u około 25% kobiet w wieku reprodukcyjnym oraz do 40% kobiet w wieku powyżej 40 lat.

Objawy mięśniaków macicy

U części pacjentek mięśniaki macicy są bezobjawowe. Szacuje się, że dolegliwości występują u około 40% pacjentek, u których wykryto mięśniaki. Objawy towarzyszące mięśniakom macicy są zależne od ich rozmiaru oraz umiejscowienia, aczkolwiek warto podkreślić, że zmiany te nie stanowią bezpośredniego zagrożenia życia i są łagodne. U części pacjentek będą objawiać się nieprawidłowym krwawieniem z dróg rodnych (w tym przypadku wskazana jest konsultacja lekarza ginekologa).

Kolejną grupą objawów są symptomy związane z lokalizacją oraz rozmiarem mięśniaków. Ucisk na okoliczne nerwy może powodować ból kręgosłupa lub kończyn dolnych. Z kolei sąsiedztwo pęcherza moczowego oraz odbytnicy może się wiązać z częstym oddawaniem moczu, nagłym parciem na mocz oraz zaparciami. U pacjentek z mięśniakami macicy występują także problemy z płodnością.

Nieleczone mięśniaki macicy powodują powikłania, takie jak: niedokrwistość, zaburzenia rytmu wypróżnień, problemy z oddawaniem moczu oraz zaburzenia płodności – problemy z zajściem w ciążę lub jej utrzymaniem.

Leczenie mięśniaków macicy

Jedną z opcji leczenia mięśniaków macicy jest leczenie farmakologiczne. Polega ono na przyjmowaniu preparatów hormonalnych o wykazanym działaniu zmniejszającym rozmiar guza oraz objawy związane z nieprawidłowym krwawieniem. Zaletą leczenia farmakologicznego jest nieinwazyjność, a do wad należą konieczność stałego przyjmowania leku oraz jego działania niepożądane. 

W terapii mięśniaków macicy wykorzystywane są także metody oparte na ultradźwiękach (high intensity focused ultrasound, HIFU). Polegają one na naprowadzaniu specjalnej wiązki dźwiękowej nacelowanej na mięśniaka pod kontrolą aparatu rezonansu magnetycznego. Metody te pozwalają znacznie zmniejszyć rozmiar mięśniaka i poprawić jakość życia. Są nieinwazyjne, jednak słabo dostępne.

Kolejną opcją w terapii mięśniaków macicy jest leczenie wewnątrznaczyniowe, polegające na wyłączeniu z krążenia naczyń doprowadzających krew do guza. Wiąże się ono z pewnym ryzykiem powikłań, do których należą krwiak oraz zespół poembolizacyjny.

Najczęściej stosowaną metodą leczenia mięśniaków macicy jest leczenie operacyjne. W przypadku pacjentek w wieku reprodukcyjnym preferowanym zakresem operacji jest wyłuszczenie mięśniaka, z kolei u kobiet w wieku postmenopauzalnym najczęściej wykonuje się zabieg usunięcia macicy. Przyjmuje się, że usunięcie mięśniaków jest konieczne w przypadku znacznego pogorszenia jakości życia pacjentki z powodu rozpoznania. Rozpoznanie mięśniaków macicy to najczęstsza przyczyna przeprowadzania histerektomii. Szacuje się, że 40–60% tych zabiegów jest wykonywanych z powodu występowania mięśniaków. Wadami tego rodzaju postępowania są duża inwazyjność i ryzyko powikłań pozabiegowych. 

Mięśniaki macicy – profilaktyka

Interwencje dietetyczne mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju mięśniaków macicy. Aktualnie brakuje wiarygodnych danych dotyczących wpływu produktów spożywczych na rozmiar już rozwiniętych mięśniaków, aczkolwiek część autorów wskazuje na rolę wyciągu z zielonej herbaty w hamowaniu wzrostu mięśniaków, w redukcji związanych z nimi objawów oraz w poprawie komfortu życia.

Zwiększone spożycie mięsa czerwonego oraz zmniejszona podaż warzyw i owoców powodują wzrost ryzyka wystąpienia mięśniaków macicy. Ryzyko to jest także zwiększone w przypadku regularnego spożywania alkoholu (szczególnie piwa) oraz palenia tytoniu. Zaobserwowano również dodatnią korelację między niskim poziomem witaminy D₃ a występowaniem mięśniaków macicy.

Nie wykazano zwiększonego ryzyka wystąpienia mięśniaków macicy u pacjentek regularnie spożywających kawę.

Piśmiennictwo

1. Jeng CJ, Ou KY, Long CY i wsp. 500 Cases of High-intensity Focused Ultrasound (HIFU) Ablated Uterine Fibroids and Adenomyosis. Taiwan J Obstet Gynecol 2020; 59(6): 865–871. 
2. Tinelli A, Vinciguerra M, Malvasi A i wsp. Uterine fibroids and diet. Int J Environ Res Public Health 2021; 18(3): 1066. 
3. Chiaffarino F, Ricci E, Cipriani S i wsp. Cigarette smoking and risk of uterine myoma: systematic review and meta-analysis. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2016; 197: 63–71. 
4. Jeng CJ, Long CY, Chuang LT. Comparison of magnetic resonance-guided high-intensity focused ultrasound with uterine artery embolization for the treatment of uterine myoma: A systematic literature review and meta-analysis. Taiwan J Obstet Gynecol 2020; 59(5): 691–697. 
5. Chuang L, Long CY, Jeng CJ. Which is a superior non-surgical uterine myoma treatment option? Taiwan J Obstet Gynecol 2021; 60(2): 384.