Wodonercze – przyczyny, objawy i leczenie

Wróć do listy Data:
lek. Sylwia Ziółkowska
lek. Sylwia Ziółkowska

Wodonercze to choroba polegająca na zaburzeniu odpływu moczu w drogach wyprowadzających, co przyczynia się do poszerzenia miedniczek nerkowych oraz zalegania moczu w nerkach. Może być to schorzenie wrodzone lub nabyte. Najczęściej wodonercze rozpoznaje się na podstawie badania ultrasonograficznego (USG) układu moczowego. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania oraz przyczyny, zazwyczaj opiera się na obserwacji, jednak w niektórych przypadkach wymagane jest leczenie operacyjne.

Spis treści

Przyczyny wodonercza

Wodonercze może mieć charakter wrodzony lub nabyty.

Wodonercze wrodzone – poszerzenie dróg wyprowadzających mocz można wykryć już od 12. tygodnia życia płodowego podczas badań prenatalnych USG. Występuje ono u około 1–5% płodów i często jest przemijające, co wymaga jedynie obserwacji przez regularne kontrole USG po urodzeniu, aż do momentu ustąpienia objawów.

Wodonercze nabyte – przyczyny nabytego wodonercza mogą być różnorodne i obejmować:

  • czynniki zewnętrzne: takie jak łagodny rozrost lub rak prostaty, zwężenie szyi pęcherza, choroby nowotworowe (macicy, jajników, jelita grubego), wypadanie macicy, ciąża, zwłóknienie zaotrzewnowe, tętniaki aorty i tętnic biodrowych oraz powiększenie węzłów chłonnych;
  • czynniki wewnętrzne: m.in. kamicę moczową, zwężenia dróg moczowych, torbiele lub nowotwory dróg moczowych, skrzepy krwi i inne przeszkody w świetle dróg moczowych;
  • zaburzenia neurologiczne: jak urazy rdzenia kręgowego, pęcherz neurogenny, stwardnienie rozsiane czy choroba Parkinsona – mogą one wpływać na kontrolę nad oddawaniem moczu i powodować jego zaleganie.

U dorosłych wodonercze najczęściej spowodowane jest kamicą moczową, nowotworami układu moczowego lub zwężeniami po stanach zapalnych. Wśród dzieci częstą przyczynę stanowi zwężenie dróg moczowych.

Objawy wodonercza

Objawy wodonercza mogą być bardzo różnorodne i zależą od lokalizacji oraz tempa narastania przeszkody. W przypadku powoli rozwijającego się wodonercza objawy bólowe mogą być minimalne. Natomiast przy szybko rozwijającej się niedrożności może wystąpić kolka nerkowa – ostry ból w okolicy lędźwiowej, któremu mogą towarzyszyć nudności i wymioty. W sytuacjach częściowej niedrożności mogą występować na przemian zwiększenie i zmniejszenie ilości wydalanego moczu.

Czasami wodonercze objawia się guzkiem (jedno- lub obustronnym) wyczuwalnym w podżebrzu. Może mu towarzyszyć nadciśnienie tętnicze.

Zakażenia układu moczowego jako powikłanie wodonercza

Wodonercze znacząco zwiększa ryzyko zakażeń układu moczowego. Zalegający mocz w poszerzonych drogach moczowych stwarza sprzyjające warunki do rozwoju bakterii. Objawy zakażenia mogą obejmować gorączkę (często bez innych objawów), ból w okolicy lędźwiowej, osłabienie, nudności i wymioty.

U osób starszych i najmłodszych dzieci zakażenie dróg moczowych może manifestować się w sposób niespecyficzny, np. poprzez pogorszenie kontaktu, apatię, senność lub zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów i płynów. U pacjentów ze zdiagnozowanym wcześniej wodonerczem wystąpienie takich objawów powinno wzbudzić szczególną czujność u opiekunów.

Nieleczone wodonercze może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak przewlekłe zakażenia układu moczowego, niewydolność nerek i zaburzenia elektrolitowe.

Wodonercze – USG

Diagnoza wodonercza zazwyczaj stawiana jest na podstawie badania ultrasonograficznego z oceną dróg moczowych. Dodatkowe badania, jak tomografia komputerowa czy cystografia, mogą być wymagane do pełniejszej oceny przyczyny utrudnionego odpływu moczu.

Wodonercze – który stopień zaawansowania

W ocenie stopnia zaawansowania wodonercza stosuje się klasyfikację SFU (Society for Fetal Urology):

  • stopień 0 – brak poszerzenia miedniczki oraz kielichów;
  • wodonercze 1. stopnia – niewielkie poszerzenie miedniczki bez poszerzenia kielichów;
  • wodonercze 2. stopnia – poszerzona miedniczka i poszerzone kielichy większe;
  • wodonercze 3. stopnia – duża miedniczka i poszerzone kielichy, ale miąższ nerkowy prawidłowy;
  • wodonercze 4. stopnia – znacząco poszerzona miedniczka, poszerzone kielichy i zwężona warstwa miąższowa nerek.

Leczenie wodonercza

Terapia wodonercza zależy od lokalizacji i przyczyny przeszkody oraz od stopnia uszkodzenia nerek. Całkowita niedrożność dróg moczowych wymaga pilnej interwencji lekarskiej w celu zapobieżenia ostrej niewydolności nerek, szczególnie gdy przeszkoda dotyczy obu nerek lub nerki przeszczepionej. W takich przypadkach konieczne jest natychmiastowe przywrócenie odpływu moczu, co często wymaga interwencji urologicznej.

Piśmiennictwo:

  1. Reicher M, Łasiński W. Drogi odprowadzające mocz [w:] Bochenek A, Reicher M. Anatomia człowieka. Trzewia. Układ moczowo-płciowy. Tom II. Wydanie IV. PZW 1992.
  2. Żurowska A. Poszerzenie dróg wyprowadzających mocz – wodonercze. Monografie po Dyplomie, 03/2020.
  3. Szmigielska A, Krzemień G, Bombińska M i wsp. Hydronephrosis or megacalycosis – differential diagnosis of urinary tract obstruction. Ann Acad Med Siles 2017; 71: 62–65.
  4. Szydełko T. Endopyelotomia czy laparoskopowa pyeloplastyka. Porównawcza ocena obu metod w leczeniu chorych z wodonerczem w przebiegu przeszkody w połączeniu miedniczkowo-moczowodowym. Rozprawa habilitacyjna. Akademia Medyczna, Wrocław 2010.
Wróć do listy Przejdź dalej