Polipy szyjki i trzonu macicy

Informacje podstawowe o polipach szyjki i trzonu macicy

Polipy dróg rodnych klasyfikuje się na podstawie ich lokalizacji, rodzaju oraz obecności i braku szypułki. Wyróżnia się 2 typy polipów w drogach rodnych: polipy szyjki macicy oraz polipy endometrialne. W przypadku polipów macicy (endometrialnych) mamy do czynienia z miejscowym przerostem i uwypukleniem błony śluzowej macicy (endometrium) wewnątrz jamy macicy. Te polipy są uważane za przerostowe zmiany rozrostowe zrębu i gruczołów endometrium. Zwykle mają łagodny charakter, ale w rzadkich przypadkach mogą być złośliwe. Najczęściej polipy macicy osiągają rozmiar do 3 cm.

U kobiet po menopauzie ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego w polipie endometrialnym jest wyższe w porównaniu z kobietami przed menopauzą. Ponadto stwierdzono, że im młodszy wiek kobiety, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że rozwinie się u niej polip złośliwy. Polipy szyjki macicy pojawiają się typowo w kanale szyjki macicy, rzadziej mogą być umiejscowione w części pochwowej szyjki macicy. Polipy szyjki macicy są częstsze niż polipy na zewnątrz szyjki macicy i występują głównie u kobiet przed menopauzą. Stanowią one uwypuklenie błony śluzowej szyjki macicy. W większości przypadków zmiany polipowate w okolicy szyjki macicy są zmianami łagodnymi. 

Przyczyny powstawania polipów szyjki i trzonu macicy

Polipy szyjki macicy obserwuje się jako owalne lub okrągłe uwypuklenia w kanale szyjki macicy lub jej części zewnętrznej, o niewielkich rozmiarach. Mają kształt łzy lub płacika o kolorze od różowego przez fioletowy do czerwonego i lśniącą, połyskującą powierzchnię. Polipy szyjki macicy charakteryzują się rdzeniem włóknisto-naczyniowym złożonym z komórek nabłonka płaskiego lub gruczołowego. Polipy szyjki macicy rosną w czasie ciąży, nie upośledzają płodności ani przebiegu ciąży. Polipy endometrium stanowią zmianę, która składa się z dużych, pogrubionych naczyń krwionośnych z włóknistym zrębem i różnie ukształtowanymi przestrzeniami gruczołowymi. Mają bardziej zróżnicowany charakter, co odzwierciedla szerokie spektrum tkanki endometrium. Mogą mieć charakter gruczolakowaty (najczęściej), torbielowaty, włóknisty, naczyniowy, zapalny i włókniakowaty. Mogą być obecne w dowolnym miejscu jamy endometrium. Najczęściej obserwuje się je w obrębie ściany przedniej i tylnej, a następnie dna macicy.

Ultrasonografia przezpochwowa stanowi wiarygodną technikę diagnostyczną pozwalającą określić wielkość i anatomiczną lokalizację polipów endometrium. Badanie najlepiej wykonać między 5. a 10. dniem cyklu miesiączkowego, po zakończeniu krwawienia. Wówczas tkanka wyściełająca wnętrze macicy (endometrium) jest najcieńsza, dzięki czemu łatwiej można zobrazować nieprawidłowości. Polipy endometrium mogą mieć związek z niepłodnością i być przyczyną obniżonej płodności i nieprawidłowego zagnieżdżania się zarodka w endometrium. Podstawą rozpoznania oraz różnicowania zmian jest materiał histopatologiczny.

Do tej pory nie stwierdzono jednoznacznie przyczyny powstawania polipów w obrębie narządów rodnych. Do zwiększonej predyspozycji występowania polipów endometrialnych mogą się przyczyniać czynniki genetyczne, ale również środowiskowe. Obserwuje się związek z czynnikami metabolicznymi, lekami i czynnikami osobniczymi, takimi jak: występowanie cukrzycy, otyłości, nadciśnienia, wiek, stan menopauzy i receptorów hormonów steroidowych oraz uprzednie stosowanie tamoksyfenu.

Epidemiologia polipów szyjki i trzonu macicy

Polipy szyjki macicy występują często, zwykle w okresie rozrodczym, a szczególnie po 40. roku życia. Polipy endometrialne, stwierdzane u 7,8–50% kobiet, są najczęściej rozpoznawanym rodzajem polipa dróg rodnych. Ryzyko powstania zmiany rośnie wraz z wiekiem. 

Polipy w zakresie szyjki macicy to drugie najczęściej występujące zmiany – dotyczą nawet 2–5% pacjentek. Polipy te aż w 25% współistnieją z polipami endometrium. Zwykle są łagodne, ale w 0,2–1,5% przypadków mogą być złośliwe. 

Częstość występowania polipów pomenopauzalnych waha się do 6% w zależności od badanej populacji. Zwiększona częstość występowania (8–36%) dotyczy kobiet przyjmujących tamoksyfen. 

Objawy polipów szyjki i trzonu macicy

Polipy są zazwyczaj bezobjawowymi zmianami błony śluzowej. Polipy szyjki macicy stwierdzane w 2–5% przypadków mają niewielkie znaczenie kliniczne i mogą powodować, choć rzadko, krwawienia po stosunku. Wykrywane są najczęściej przypadkowo w trakcie rutynowych badań ginekologicznych. Polipy szyjki macicy mogą być powodem niecharakterystycznych objawów ze strony układu rozrodczego, takich jak: 

• nieprawidłowe krwawienia miesiączkowe; 
• krwawienia międzymiesiączkowe;
• krwawienia kontaktowe po stosunku;
• krwiste upławy w trakcie lub po stosunku. 

Czasem pojawia się nadmierna biaława śluzowa wydzielina pochwowa, z krwią lub bez niej. W przypadku polipów może występować większa tendencja do zakażeń układu moczowo-płciowego. Polipy szyjki macicy wykryte przed 12. tygodniem ciąży, leczone wyczekująco, stanowią istotny czynnik ryzyka samoistnego porodu przedwczesnego przed 34. tygodniem ciąży. 

Polipy endometrialne powodują najczęściej nieprawidłowe krwawienie z macicy, które zwykle występuje częściej u kobiet przed menopauzą. Polipy są czasami wykrywane przypadkowo u pacjentek bez objawów. Kobiety mające objawy często zgłaszają ból w podbrzuszu. 

Leczenie polipów szyjki i trzonu macicy

Mały i bezobjawowy polip macicy wykryty podczas USG przezpochwowego u młodej kobiety nie wymaga natychmiastowej operacji. Młodsze pacjentki, u których nie występują objawy, leczy się zachowawczo ze względu na małą częstość wykrywania złośliwego polipa. Częstość występowania nowotworów złośliwych w przypadku polipów o wielkości mniejszej niż 10 mm jest bardzo niska. Ponadto badania wykazały aż do 25% samoistną regresję polipów poniżej 10 mm. Leczenie polipów szyjki macicy oraz endometrialnych polega na chirurgicznym usunięciu zmiany. Wskazane jest ono zwłaszcza w okresie pomenopauzalnym. Jeśli kobieta skarży się na nieprawidłowe krwawienie z macicy lub ból brzucha, proponuje się histeroskopię z polipektomią, nawet jeśli pacjentka jest przed menopauzą. Ryzyko rozrostu i nowotworu złośliwego jest większe u kobiet po menopauzie, u których stwierdza się pogrubienie endometrium. W każdym przypadku pobrany materiał kieruje się na badanie histopatologiczne w celu ustalenia charakteru zmiany oraz wykluczenia nowotworu. Zazwyczaj leczenie miejscowe jest wystarczające. W przypadkach nawracających można rozważać całkowitą histerektomię. 

Profilaktyka polipów szyjki i trzonu macicy

Najistotniejsze z punktu widzenia profilaktyki są regularne kontrole ginekologiczne. Konieczne jest również wykluczenie innych czynników mogących powodować stan zapalny lub być przyczyną nowotworów – w tym celu powinno się rutynowo wykonywać cytologię co 2–3 lata, a w grupie ryzyka częściej, nawet co roku. Istotne jest również szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) w celu zapobiegania zakażeniom i rozwojowi raka szyjki macicy. 

Piśmiennictwo

1. Berceanu C, Cernea N, Căpitănescu RG i wsp. Endometrial polyps. Rom J Morphol Embryol 2022; 63(2): 323–334. 
2. Serhat E, Cogendez E, Selcuk S i wsp. Is there a relationship between endometrial polyps and obesity, diabetes mellitus, hypertension. Arch Gynecol Obstet 2014; 290(5): 937–941.
3. Tanos V, Berry KE, Seikkula J i wsp. The management of polyps in female reproductive organs. Int J Surg 2017; 43: 7–16. 
4. Vitale SG, Haimovich S, Laganà AS i wsp. Endometrial polyps. An evidence-based diagnosis and management guide. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2021; 260: 70–77. 
5. Wakimoto T, Hayashi S, Koh I i wsp. Relationship between unremoved cervical polyp in pregnancy and spontaneous preterm birth. Am J Obstet Gynecol 2022; 227(6): 899.e1–899.e6.