Szczepionka przeciw HPV, czyli jak wystrzec się raka szyjki macicy

Rak szyjki macicy jest czwartym najczęściej występującym rakiem wśród kobiet na świecie [1]. Chorobie tej jednak można skutecznie zapobiegać, stosując bardzo prostą metodę - szczepienie. Niemal zawsze rak szyjki macicy wywołany jest bowiem przez infekcję onkogennym szczepem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Do kogo skierowane są szczepienia i kiedy powinno się je stosować?

Czym jest rak szyjki macicy?

W samym 2018 roku w Polsce na raka szyjki macicy zachorowało 2360 kobiet, a 1593 zmarły z jego powodu [2]. Rak ten należy do nowotworów złośliwych dróg rodnych. Rozwija się w najniżej położonym fragmencie macicy, który niejako wpukla się do pochwy. Jego objawy są zazwyczaj niespecyficzne (podobne symptomy powodować może wiele innych chorób) i należą do nich m.in. upławy i krwawienia z dróg rodnych oraz bóle podbrzusza. Choroba zaczyna powodować dolegliwości jednak zazwyczaj w momencie, kiedy jest już zaawansowana, podczas gdy zmiany wczesne, potencjalnie całkowicie uleczalne, nie dają jeszcze o sobie znać. Z tego powodu bardzo istotne są badania przesiewowe, które umożliwiają wczesne wykrycie zmian i odpowiednio szybkie podjęcie leczenia. W Polsce programem badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy objęte są kobiety w wieku 25-59 lat. Raz na trzy lata mogą wykonać one bezpłatnie badanie cytologiczne [3].

HPV - co to jest?

Szacuje się, że infekcja HPV jest najczęściej występującą chorobą przenoszoną drogą płciową. Istnieje jednak wiele typów wirusów HPV i nie wszystkie spośród nich przyczyniają się do rozwoju nowotworów złośliwych. Te, które mają taki potencjał, nazywa się wirusami HPV wysokiego ryzyka, inaczej onkogennymi. Należą do nich HPV-16, HPV-18, HPV-31, HPV-33, HPV-45, HPV-52 oraz HPV-58 [4]. Ogromna większość zakażeń wywoływana jest jednak przez pierwsze dwa z nich. Chociaż infekcje wirusami brodawczaka ludzkiego zazwyczaj samoistnie ustępują, to w części przypadków przybierają formę przewlekłą, która może być podłożem do rozwoju zmian nowotworowych. Od momentu zakażenia do rozwoju raka mija zazwyczaj kilkanaście lat.

Szczepienie przeciw HPV: kiedy i dla kogo

Zakażeniom wirusem HPV można skutecznie i bardzo prosto zapobiegać. Na rynku dostępne są szczepionki skierowane przeciwko onkogennym typom wirusa. Od 1 listopada 2021 objęte są one  w Polsce również częściową refundacją [5] we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach. Wykonanie szczepienia zaleca się przed rozpoczęciem aktywności seksualnej (potencjalnym kontaktem z HPV). Co ważne, powinno wykonywać się je u wszystkich, niezależnie od płci. Postępowanie takie chroni partnerkę lub partnera przed przeniesieniem na niego wirusa, a także zmniejsza ryzyko zachorowania na inne nowotwory związane z infekcją HPV (raka odbytu, sromu oraz raka jamy ustnej i gardła). Refundacja szczepionek w Polsce powoduje, że są one dostępne w Polsce z 50% odpłatnością do stosowania u osób, które ukończyły 9. rok życia jako profilaktyka zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu oraz raka szyjki macicy i odbytu związanych z onkogennymi typami HPV [5].

Typy szczepionek przeciw HPV

Na rynku dostępnych jest kilka typów szczepionek przeciw HPV. Różnią się one ilością onkogennych szczepów wirusa, przed którymi chronią. Dostępny w Polsce z 50% refundacją preparat Cervarix skierowany jest przeciwko dwóm najczęstszym: HPV-16 oraz HPV-18.  Szczepienie przebiega w schemacie 2- lub 3-dawkowym, w zależności od wieku pacjenta [6]. Istnieją także inne szczepionki: Gardasil (wcześniej Silgard; preparat skierowany przeciw HPV-6, HPV-11, HPV-16 i HPV-18) oraz Gardasil-9 (chroniąca dodatkowo przed typami HPV-31, HPV-33, HPV-45, HPV-52 oraz HPV-58).