Sinica centralna, obwodowa, rzekoma. Objawy i leczenie

Czym jest sinica?

Sinica to objaw pojawiający się na skórze i/lub błonach śluzowych. W przebiegu sinicy zajęte obszary przybierają barwę sinoczerwoną, sinofioletową lub niebieskoszarą. Sinica jest objawem znanym w medycynie od dawna – była jednym z pierwszym opisanych objawów, który wskazywał na niewydolność krążenia. Dziś o sinicy wiadomo o wiele więcej. Wyróżnia się kilka jej postaci i nie każda z nich wiąże się z chorobami serca. Zawsze jednak jej pojawienie się wymaga pogłębienia diagnostyki.

Jakie objawy daje sinica na skórze?

Objawy sinicy są trudne do przeoczenia gołym okiem. Należy do nich przede wszystkim sinofioletowe zabarwienie skóry oraz błon śluzowych. W zależności od typu sinicy może ona lokalizować się w różnych okolicach ciała:

• sinica centralna – może występować na skórze całego ciała; zwykle najlepiej dostrzegalna jest w obrębie twarzy, zwłaszcza warg, błon śluzowych, koniuszka nosa oraz płatka małżowiny usznej;
• sinica obwodowa – występuje tylko na dystalnych okolicach ciała, głównie koniuszkach palców dłoni i stóp.

Czynnikiem różnicującym różne typy sinicy może być m.in. jej znikanie pod wpływem ucisku skóry lub delikatnego masażu. Sam kolor sinicy nie pozwala na odróżnienie jej typu – w dużej mierze uzależniony jest od wyjściowego zabarwienia skóry. Zwłaszcza u osób z ciemną karnacją sinica może być widoczna później lub trudna do zauważenia. Sinica może być też mniej widoczna u pacjentów z niedokrwistością.

Rodzaje sinicy

W zależności od przyczyny rozwoju sinicy wyróżnia się jej trzy główne typy:

• sinicę centralną,
• sinicę obwodową,
• sinicę rzekomą.

Choć ich objawy mogą być podobne, każdy z tych typów posiada odrębne przyczyny, inne rokowanie oraz inny zalecony sposób postępowania.

Sinica obwodowa – przyczyny i objawy

Sinica obwodowa jest zwykle widoczna tylko na najbardziej oddalonych (dystalnych) częściach ciała – tj. palcach dłoni i stóp, ale również płatkach małżowin usznych czy koniuszku nosa. Charakterystyczne dla sinicy obwodowej jest jej zanikanie pod wpływem masażu czy ucisku tkanek dotkniętych sinicą. Miejsca dotknięte sinicą są zazwyczaj zimniejsze niż reszta ciała.

Sinica obwodowa związana jest z nadmiernym odtlenowaniem krwi, która dociera do tych części ciała. Ten rodzaj sinicy może występować również fizjologicznie – w sytuacji nadmiernego wychłodzenia organizmu, kiedy pojawia się odruchowy skurcz naczyń i części dystalne nie są wystarczająco ukrwione.

Do najczęstszych chorobowych przyczyn sinicy obwodowej należą:

• zmniejszenie objętości wyrzutowej serca (wstrząs kardiogenny, zaawansowana niewydolność serca, zwężenie zastawki mitralnej lub aortalnej), co wiąże się następnie z niewystarczającym dostarczaniem krwi do tkanek obwodowych;
• miejscowe zaburzenia układu tętniczego (miażdżyca, zatory tętnicze, choroba Buergera, angiopatia cukrzycowa);
• zaburzenia naczynioruchowe związane z gwałtownym skurczem naczyń;
• upośledzenie odpływu krwi żylnej (zakrzepica, zespół pozakrzepowy, zapalenie żył powierzchownych);
• zwiększenie lepkości krwi (czerwienica, krioglobulinemia, gammapatie).

Sinica centralna – przyczyny i objawy

Sinica centralna może być widoczna na skórze całego ciała, również na błonach śluzowych. Skóra objęta sinicą centralną jest zwykle ciepła (w odróżnieniu od sinicy obwodowej). 

Sinica centralna związana jest ze zmniejszeniem utlenowania hemoglobiny w płucnych naczyniach włosowatych. Do tkanek dociera wówczas krew o znacznie obniżonej ilości tlenu. Do najczęstszych przyczyn sinicy centralnej zalicza się:

• niewydolność oddechową (zarówno ostrą, jak i przewlekłą), która pojawia się w przebiegu schorzeń układu oddechowego i układu krążenia;
• wrodzone wady serca;
• oddychanie powietrzem o zmniejszonej zawartości (ciśnieniu parcjalnym) tlenu – taka sytuacja ma miejsce np. w warunkach wysokogórskich.

Sinica centralna może pojawić się również w innym mechanizmie – kiedy powstaje nieprawidłowa cząsteczka hemoglobiny, która nie jest w stanie przenosić odpowiedniej ilości tlenu. Najczęściej występującą hemoglobiną patologiczną jest karboksyhemoglobina, powstająca w wyniku połączenia z tlenkiem węgla. Tlenek węgla o wiele łatwiej i szybciej łączy się z hemoglobiną niż tlen, co stwarza ogromne zagrożenie zdrowotne w przypadku ulatniania się tego gazu. Tlenek węgla, nazywany również czadem, wypierając tlen z połączenia z hemoglobiną, powoduje niedotlenienie organizmu, sinicę, a w razie nieudzielenia pomocy – zgon chorego.

Innymi rodzajami patologicznej hemoglobiny są:

• methemoglobina – powstaje w wyniku zatrucia niektórymi lekami (w tym paracetamolem), środkami chemicznymi lub na skutek chorób metabolicznych; methemoglobina to cząsteczka hemoglobiny z utlenionym żelazem – tak zmodyfikowana nie ma zdolności przenoszenia tlenu;
• sulfhemoglobina – powstaje po połączeniu hemoglobiny ze związkami siarki (najczęściej pochodzącymi z przedawkowania leków).

Sinica rzekoma – przyczyny i objawy

Najrzadszym typem sinicy jest sinica rzekoma. Nie wiąże się ona bezpośrednio z chorobami układu krążenia ani zaburzeniami natlenowania krwi. Sinica rzekoma nie znika pod wpływem ucisku skóry ani jej masażu. Jej przyczyną jest odkładanie się w skórze nieprawidłowych barwników.

Do takiej sytuacji dochodzi np. przy zażywaniu niektórych leków (chlorpromazyna, amiodaron, minocyklina) lub zatruciu metalami (srebro, złoto).

Sinica – skuteczne leczenie

Jak leczyć sinicę? Leczenie sinicy uzależnione jest od przyczyny, która ją wywołała – sinica stanowi jedynie objaw, a nie chorobę samą w sobie.

W leczeniu sinicy najważniejsze jest ustalenie, czy faktycznie doszło do niedotlenienia organizmu. W tym celu wykorzystuje się pulsoksymetr – proste urządzenie, które założone na opuszkę palca, pozwala w prosty i bezinwazyjny sposób ocenić wysycenie krwi tlenem. Jeśli nie ma możliwości wykonania badania (np. z uwagi na znaczne wychłodzenie ciała), wykonuje się pomiar z krwi tętniczej (tak zwana gazometria krwi tętniczej), która wymaga już nakłucia naczynia krwionośnego.

Dalsze postępowanie zależy od aktualnego stanu pacjenta i oceny jego wydolności krążeniowo-oddechowej. Sinica u dzieci zwykle wymaga pilnego zaopatrzenia w warunkach szpitalnych. Pacjenta poddaje się tlenoterapii oraz dalszej diagnostyce. W przypadku rozpoznania chorób przewlekłych sinica obwodowa może się utrzymywać dłużej i nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia chorego.

Piśmiennictwo:

1. Gajewski P (red.). Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2022/23. Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
2. Janus T, Piechocki J, Janus A. Ostra methemoglobinemia – przyczyny, objawy i leczenie. Anest Ratow 2015; 9: 327–333.
3. Krenc Z. Dziecko z sinicą. Stany Nagłe – Pediatria. https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/564,dziecko-z-sinica. Dostęp: 08.05.2024 r.
4. Hiremath G, Kamat D. Diagnostic considerations in infants and children with cyanosis. Pediatr Ann 2015; 44 (2): 76–80.