Czerwone plamy na skórze

Czerwone plamy na skórze - przyczyny

Etiologię czerwonych plam na skórze warto rozpatrywać poprzez mechanizm ich powstawania:

1. Przekrwienie – zmiany powstałe w wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych, najczęściej na tle zapalnym

Mogą przybierać różne postaci, wielkości oraz kształty. Najczęściej występują w przebiegu chorób infekcyjnych typowych dla wieku dziecięcego. Wśród infekcji wirusowych będą to:

• odra - wysypka gruboplamista z towarzyszącymi objawami infekcji górnych dróg oddechowych, zapaleniem spojówek oraz gorączką,
• różyczka - wysypka drobnoplamista z towarzyszącym osłabieniem, objawami grypopodobnymi, zapaleniem gardła, zapaleniem spojówek oraz powiększeniem węzłów chłonnych,
• zakażenie parwowirusem B19 - rumień zakaźny, zespół grudkowo-krwotocznych „rękawiczek i skarpetek”) czy rumień nagły (zakażenie wirusem HHV6, HHV7, rzadziej innymi wirusami). 

Reprezentantem infekcji o etiologii bakteryjnej są zakażenia paciorkowcowe Streptococcus pyogenes:

• płonica - wysypka drobnoplamista z wysoką gorączką, zapaleniem gardła oraz złym samopoczuciem pacjenta, 
• róża - ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej z gorączką i osłabieniem. 

Ponadto czerwone plamy na skórze mogą być wywołane infekcją grzybiczą (grzybica skóry gładkiej) – należy wówczas dokładnie obejrzeć całe ciało celem zlokalizowania wszystkich wykwitów. Wśród wymienionych wyżej chorób infekcyjnych często obserwuje się ewolucję zmian (charakterystyczną dla danej jednostki chorobowej), w związku z tym w każdym z przypadków zaleca się konsultację lekarską. 

Istotną, medialną chorobą, o której w prasie popularnonaukowej krąży wiele nieprawdziwych informacji, a której objawem są czerwone plamy na skórze, jest zakażenie krętkiem Borrelia burgdorferi. W miejscu ukłucia kleszcza pojawia się czerwona plama z przejaśnieniem w środku, najczęściej do 2 tygodni od ukłucia. Brzegi rumienia z biegiem czasu się przesuwają, stąd zmianę taką nazywamy rumieniem wędrującym. Jest to objaw patognomoniczny (charakterystyczny) dla boreliozy. W przypadku zauważenia takiej zmiany należy udać się do lekarza rodzinnego, pediatry lub specjalisty chorób zakaźnych.

Opisywane wykwity mogą być obserwowane również po przyjęciu niektórych leków (na przykład antybiotyków czy leków przeciwbólowych) – będzie to wówczas osutka polekowa.

Jeśli czerwone plamy mają charakter przejściowy i ustępują bez leczenia, to przyczyną jest chwilowo zwiększony przepływ krwi przez naczynia skórne. Ma to miejsce podczas sytuacji stresowej (rumień emocjonalny) albo po przyjęciu leków rozszerzających naczynia (rozszerzane są wszystkie naczynia krwionośne, również te znajdujące się w skórze). 

2. Niedokrwienie – zmiany powstałe w wyniku zmniejszonego przepływu krwi

Najczęstszymi przyczynami w tej kategorii zmian będą plamy ciemnoczerwone, purpurowe (sine) związane z zaburzeniem przepływu krwi, a więc zmniejszeniem dopływu krwi tętniczej (miażdżyca, niska temperatura, zimno), albo zaburzonego (utrudnionego) odpływu krwi żylnej, najczęściej w przebiegu niewydolności żylnej kończyn dolnych. Rzadziej diagnozuje się przyczyny hematologiczne, na przykład poliglobulia.

3. Zaburzenie unaczynienia – zmiany powstałe w wyniku trwałego rozszerzenia drobnych naczyń krwionośnych

Mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Najczęstszymi wrodzonymi zmianami o tej patogenezie będą naczyniaki – często spotykane już u noworodków, chociaż mogą nie być obecne od urodzenia. W przypadku zmian nabytych będą to naczyniaki starcze oraz teleangiektazje, związane również z paleniem tytoniu.

4. Zmiany powstałe w wyniku wylewu krwi do skóry (wybroczyny, spotkać można się również z często używaną nazwą petechiae)

Ważnym faktem jest to, że nie bledną one przy ucisku w odróżnieniu od pozostałych, wyżej opisywanych wykwitów. Charakteryzują się również ewolucją koloru od czerwonego, poprzez sine aż do brunatnego. Niezwykle istotną, z powodu wysokiej śmiertelności oraz szybkiego przebiegu, chorobą, w której obserwuje się wybroczyny jest inwazyjna choroba meningokokowa. Jednak mogą one wystąpić również u pacjenta z gorączką i nie zawsze będą oznaczać chorobę inwazyjną. Podobnie obserwowane są w przypadku wielokrotnych wymiotów (wówczas występują głównie w górnej części ciała), płaczu, nasilonego kaszlu, wysiłku (np. poród), chorobach hematologicznych czy po zastosowaniu leków.

Czerwone plamy na skórze - diagnostyka

Nie istnieje jedno badanie, które odpowie na pytanie o przyczynę opisywanych wykwitów skórnych. Po zebraniu dokładnego wywiadu z pacjentem oraz przeprowadzeniu badania przedmiotowego, lekarz może zadecydować o poszerzeniu diagnostyki o badania laboratoryjne i/lub obrazowe, jednak powinny być zlecane ukierunkowanie i celowo, ponieważ jedynie w całości obrazu klinicznego ich interpretacja ma wartość.

Czerwone plamy na skórze - leczenie

Po postawieniu ostatecznej diagnozy dobiera się adekwatną terapię. W przypadku chorób wirusowych stosuje się leczenie objawowe, chorób bakteryjnych – antybiotykoterapię, a grzybicy – leki przeciwgrzybicze. Przewlekłe zmiany naczyniowe (zaburzenia ukrwienia, zmiany niedokrwienne) mogą wymagać konsultacji chirurga naczyniowego i stosownej terapii inwazyjnej lub nieinwazyjnej. Podobnie, jeśli lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej zadecyduje o takiej konieczności, naczyniaki konsultuje się z chirurgiem dziecięcym. Bezwzględnym wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej jest pojawienie się wybroczyn u dziecka gorączkującego, które w ocenie rodziców zachowuje się nieswojo, jest apatyczne i „inne” niż wcześniej.

Czerwone plamy na ciele - najczęstsze pytania

1. Jaka choroba powoduje czerwone plamy na ciele?

Nie ma jednej choroby, która powoduje czerwone plamy na skórze – jest to objaw w przebiegu chorób infekcyjnych, reakcji polekowych, zaburzeń ukrwienia, zmian niedokrwiennych i innych.

2. Jakie choroby powodują plamy na ciele?

Plamy na skórze mogą być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak nadmierne narażenie na słońce, starzenie się skóry, hormony, a także niektórymi chorobami infekcyjnymi, reakcjami polekowymi, zaburzeniami ukrwienia, zmianami niedokrwiennymi, naczyniakami teleangiektazjami. Ważne jest ustalenie przez lekarza dokładnej przyczyny plam.

3. Co na czerwone plamy na skórze?

Leczenie zależy od ostatecznie postawionego rozpoznania. Niektóre choroby przebiegające z obecnością wykwitów skórnych w postaci plam nie wymagają żadnego leczenia, w innych natomiast stosuje się bardzo złożone i zindywidualizowane terapie.

4. Co oznaczają czerwone wybroczyny na ciele?

Do przyczyn wybroczyn na skórze ciała należą: stany wysiłku (wielokrotne wymioty, nasilony kaszel, poród, podnoszenie ciężarów), choroby hematologiczne, infekcje oraz stosowanie niektórych leków.

Konsultacja merytoryczna: Mirosław Niedbała, specjalista medycyny rodzinnej

Referencje:

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2022 (Polska)

2. Jabłońska S, Majewski S. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022 (Polska)

3. Kimberlin DW. i wsp. Red Book (2021): Report of the Committee on Infectious Diseases (32nd Edition). American Academy of Pediatrics, Itasca, IL 2021 (USA)

4. Alves F i wsp. Suspected inflammatory rheumatic diseases in patients presenting with skin rashes. Best Pract Res Clin Rheumatol. 2019 Aug;33(4):101440. doi: 10.1016/j.berh.2019.101440. Epub 2019 Oct 1