Tętniak aorty – przyczyny, objawy, leczenie

Wróć do listy Data:
lek. Sylwia Ziółkowska
lek. Sylwia Ziółkowska

Tętniaki aorty to zmiany charakteryzujące się miejscowym poszerzeniem aorty – głównej tętnicy w organizmie – o ponad 50% jej normalnej wielkości. Mogą występować w części wstępującej aorty (tętniaki piersiowe) oraz w jej dolnej części, poniżej przepony (tętniaki brzuszne). Tętniaki brzuszne stanowią ponad 90% wszystkich przypadków tętniaków. 

Ryzyko związane z tętniakami wiąże się przede wszystkim z możliwością ich pęknięcia, co może prowadzić do masywnego krwotoku do jam ciała, stanowiącego bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. W zależności od rozmiarów tętniaka stosuje się leczenie zachowawcze lub operacyjne. Pacjenci z tętniakiem aorty powinni regularnie poddawać się kontrolom lekarskim.

Spis treści

Przyczyny występowania tętniaków aorty

Jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju tętniaków aorty jest wiek, ponieważ większość przypadków diagnozuje się u osób powyżej 70. roku życia. Prawdopodobieństwo wystąpienia tętniaka aorty wzrasta o 0,1% rocznie. U mężczyzn ryzyko to zaczyna wzrastać od około 50. roku życia, osiągając szczyt w okolicach 70. roku życia. U kobiet ryzyko wystąpienia tętniaka aorty pojawia się średnio 10 lat później niż u mężczyzn.

Istotnym czynnikiem ryzyka jest również rodzinne występowanie tętniaków, ponieważ 10–25% wykrytych tętniaków występuje u krewnych pierwszego stopnia osoby chorej. Dodatkowo tętniaki aorty często współwystępują z przepuklinami brzusznymi, co może wskazywać na patologiczne zmiany w tkance łącznej, w tym defekty w strukturze kolagenu, który buduje zarówno ściany naczyń, jak i tkanki w obrębie jamy brzusznej.

Do innych możliwych przyczyn tętniaków zalicza się: infekcje, martwicę torbielowatą środkowej ściany tętnicy, zapalenia tętnicy, urazy, genetycznie uwarunkowane choroby tkanki łącznej (kolagenozy), jak np. zespół Marfana.

Objawy tętniaka aorty

Tętniaki aorty są groźne, bo często nie powodują wyraźnych objawów. W wielu przypadkach objawy tętniaków aorty pojawiają się dopiero po pęknięciu tętniaka lub rozwarstwieniu aorty, co jest sytuacją nagłego zagrożenia życia i zdrowia.

Do objawów tętniaków aorty piersiowej zalicza się:

W przypadku tętniaka aorty brzusznej objawy zazwyczaj nie występują. Często tętniak wykrywany jest przypadkowo podczas badań obrazowych. W niektórych przypadkach może jednak wystąpić stały, gniotący ból w okolicach śródbrzusza, podbrzusza lub w rejonie lędźwiowym. Ból ten może przypominać ból korzeniowy i nie zmienia się w zależności od ruchu. Może on być łagodniejszy w pozycji leżącej z nogami zgiętymi w stawach kolanowych.

Pojawienie się lub nasilenie bólu, zwłaszcza gdy ból promieniuje do pachwiny, pośladków lub ud, może sugerować poszerzanie się tętniaka lub zagrażające pęknięcie. W takich przypadkach konieczna jest natychmiastowa konsultacja medyczna.

Pęknięcie tętniaka aorty – objawy

Pęknięcie tętniaka aorty jest stanem zagrożenia życia i objawia się wieloma poważnymi symptomami. Wśród nich najczęstsze są bardzo silny ból brzucha oraz szybko narastające objawy wstrząsu krwotocznego, takie jak: 

W przypadku podejrzenia pęknięcia tętniaka aorty kluczowym czynnikiem wpływającym na rokowanie pacjenta jest czas dotarcia do ośrodka kardiochirurgicznego. Dlatego należy jak najszybciej wezwać zespół pogotowia ratunkowego (numer 112). W sytuacji gdy pacjent ma już zdiagnozowanego tętniaka aorty, ważne jest, by przekazać tę informację dyspozytorowi, co może znacząco przyspieszyć działania medyczne.

Diagnostyka tętniaka aorty

Pierwszym badaniem diagnostycznym, w którym często przypadkowo wykrywa się tętniaka aorty, jest badanie ultrasonograficzne (USG). USG wykorzystuje się również do profilaktycznych kontroli u osób, u których rozpoznano tętniaka aorty w początkowym stadium, a zabieg operacyjny nie jest jeszcze planowany.

Po wykonaniu podstawowego badania ultrasonograficznego, które pozwala na wstępną ocenę anatomii i rozmiarów tętniaka, kolejnym krokiem jest tomografia komputerowa (TK). Badanie to jest niezbędne do dokładnego pomiaru tętniaka, co stanowi podstawę dla chirurgów planujących operację tętniaka aorty.

Leczenie tętniaka aorty

Leczenie tętniaka aorty zależy od jego wielkości, ryzyka pęknięcia oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W zależności od tych czynników leczenie może być operacyjne lub polegać na obserwacji (leczenie zachowawcze), z równoczesnym leczeniem wszystkich schorzeń, które mogą pogorszyć stan tętniaka aorty.

Najważniejszym elementem leczenia u osób z tętniakami aorty jest kontrola ciśnienia krwi, szczególnie w przypadku nadciśnienia tętniczego, które stanowi największe zagrożenie. Nieleczone nadciśnienie może prowadzić do pęknięcia lub rozwarstwienia tętniaka aorty. Leczenie nadciśnienia ma na celu zmniejszenie napięcia ścian aorty, spowolnienie tempa rozwoju tętniaka oraz obniżenie ryzyka jego pęknięcia.

Tętniak aorty – operacja

Chirurgiczne leczenie tętniaków aorty może obejmować wycięcie tętniaka i wszycie protezy naczyniowej. Wykorzystuje się protezy naczyniowe proste lub rozwidlone. Metoda ta wymaga nacięcia powłok brzusznych i dostępu do tętniaka aorty od zewnątrz.

U niektórych pacjentów, gdy klasyczny zabieg jest niemożliwy, stosuje się zabieg wewnątrznaczyniowy. Polega on na umieszczeniu protezy naczyniowej (stentgraftu) w poszerzonej aorcie, najczęściej przez tętnicę udową. Proteza ta umożliwia przepływ krwi tylko w obrębie tętniaka, co prowadzi do stopniowego zmniejszenia się i zwłóknienia bocznych fragmentów tętniaka.

Mimo że zabieg wewnątrznaczyniowy jest mniej inwazyjny, jego wysoki koszt oraz ograniczenia anatomiczne tętniaka mogą utrudniać jego zastosowanie w niektórych przypadkach.

Piśmiennictwo:

  1. Woźniak W, Noszczyk W. Tętniak aorty brzusznej. Przew Lek 2000: 48–51.
  2. Tętniak aorty. Medycyna praktyczna dla lekarzy. Online: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.22 [dostęp z dnia 28.10.2024 r.].
  3. Stępień K, Lesiak M, Sieroń AL. Czynniki charakterystyczne dla tętniaka aorty brzusznej i jego potencjalne biomarkery. Chor Serca Naczyń 2019; 16(4): 257–265.
Wróć do listy Przejdź dalej