Czy podwyższony poziom troponiny zawsze jest skutkiem zawału serca?

Czym są troponiny sercowe i jaki jest ich prawidłowy poziom we krwi?

Troponina to grupa białek regulujących przebieg procesu kurczenia i rozkurczania mięśni poprzecznie prążkowanych, czyli tkanek budujących mięśnie szkieletowe i mięsień sercowy [1,2]. 

Troponiny występują  w trzech odmianach nazywanych:

• troponiną C (TnC),
• troponiną T (TnT),
• troponiną I (TnI) [1,3].

Każda z nich pełni inną rolę w aparacie kurczliwym, a ich stosunek ilościowy jest różny w zależności od lokalizacji danej tkanki mięśniowej. Troponina jest bowiem białkiem izomorficznym, czyli takim, które może występować w kilku różnych odmianach w zależności od umiejscowienia narządowego [1].

W sercu największe stężenie mają odmiany T i I, stąd też to właśnie ich stężenie jest analizowane przy podejrzeniu zawału i uszkodzenia (martwicy) komórek mięśnia sercowego (kardiomiocytów). Sercowe odmiany troponiny T oraz I (cTnt i cTnI) charakteryzują się specyficzną budową, dlatego możliwe jest oznaczenie jedynie tych specyficznych odmian we krwi pacjenta, co czyni to badanie  jednym z najbardziej czułych wskaźników uszkodzenia mięśnia sercowego [1,2].

U osób zdrowych poziom cTnt (oznaczany przy pomocy metody o wysokiej czułości- określanej skrótem hs lub hs troponin - high-sensitivity troponins) nie powinien przekraczać 0,014 ng/ml u kobiet oraz 0,022 ng/ml u mężczyzn, a poziom cTnI powinien być niższy niż 0,04 ng/ml. Warto jednak pamiętać, że dokładne zakresy prawidłowych wartości są ustalane indywidualnie przez laboratorium, w zależności od stosowanych odczynników oraz sprzętu pomiarowego [2,3]. 

Kiedy należy wykonać badanie stężenia troponin sercowych we krwi?

Troponiny sercowe, oprócz swoich funkcji fizjologicznych, pełnią bardzo ważną rolę w diagnostyce zawału mięśnia sercowego i innych ostrych stanów. U osób zdrowych praktycznie nie wykrywa się cTnT i cTnI we krwi. Ich poziom rośnie dopiero w momencie uszkodzenia komórek mięśnia sercowego, co ma miejsce w czasie zawału serca lub innych stanów prowadzących do martwicy kardiomiocytów [3,4]. 

Wskazaniami do oznaczenia poziomu troponin sercowych we krwi są więc:

• podejrzenie zawału serca,
• zgłaszanie przez pacjenta objawów takich jak: ostry ból w klatce piersiowej szczególnie opisywany jako promieniujący do lewej ręki, żuchwy, pleców lub szyi (opisywany także jako uczucie ucisku w całej klatce piersiowej), szczególnie jeśli nie mija on po podaniu nitrogliceryny,
• kołatanie serca, duszności, zimne poty, uczucie lęku i strachu przed śmiercią,
• omdlenia i utrata przytomności, szczególnie u pacjentów z chorobami kardiologicznymi,
• ocena skuteczności leczenia rewaskularyzacyjnego w świeżym zawale serca [4,7].

Pierwsze oznaczenie stężenia troponiny typu T lub typu I powinno mieć miejsce w momencie zgłoszenia przez pacjenta wymienionych wyżej objawów, a następnie być powtórzone co najmniej dwukrotnie: po upływie 3-6 godzin i 9-12 godzin od chwili wystąpienia objawów [2,3].

Badanie stężenia troponin sercowych jest obecnie najbardziej czułym i specyficznym testem laboratoryjnym używanym w diagnostyce pacjentów z podejrzeniem zawału serca. Należy jednak pamiętać, że nie jest ono wystarczające do postawienia diagnozy [2,5]. 

Poza podwyższonym poziomem troponin sercowych, do rozpoznania zawału serca, konieczne jest odnotowanie u pacjenta co najmniej jednego z wymienionych niżej wskaźników:

• objawy wskazujące na niedokrwienie mięśnia sercowego,
• nieprawidłowe zmiany w badaniu EKG (np. patologiczne załamki Q lub nowe zmiany niedokrwienne),
• utratę żywotności tkanki mięśniowej serca lub nowe, regionalne nieprawidłowości w kurczliwości mięśnia sercowego, widoczne w badaniach obrazowych,
• obecność skrzepliny w tętnicy wieńcowej w angiografii [6].

Inne stany chorobowe, w których dochodzi do wzrostu poziomu troponin sercowych

Oznaczenie stężenia troponin bywa wykorzystywane nie tylko przy podejrzeniu zawału serca. Pełni ono rolę markera prognostycznego także u pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym lub przewlekłą niewydolnością nerek. U osób, które przeszły przeszczep serca, podwyższony poziom troponiny typu C lub troponiny typu I może wskazywać na zwiększone ryzyko odrzucenia przeszczepu i przebycia w przeszłości zawału serca. Ta grupa pacjentów powinna zostać objęta leczeniem prewencyjnym i znajdować się pod stałą opieką medyczną [7].

W sytuacji, gdy inne wskaźniki pozwalają na wykluczenie zawału mięśnia sercowego, podwyższone stężenie troponiny T i troponiny I wynika z innych stanów związanych z niedokrwieniem mięśnia sercowego [5]. 

Do najczęstszych przyczyn takiego stanu zalicza się:

• niewydolność serca,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• migotanie przedsionków,
• arytmie,
• kardiotoksyczne działanie niektórych leków (np. adriamycyny, 5-fluorouracylu, herceptyny),
• mechaniczne uszkodzenie mięśnia sercowego, np. na skutek resuscytacji krążeniowo-oddechowej, operacji lub zabiegu chirurgicznego,
• inne uszkodzenia mięśnia sercowego (np. w wyniku porażenia prądem),
• znaczny przerost lewej komory serca (kardiomiopatię),
• zapalenie osierdzia,
• skurcz tętnic wieńcowych,
• rozwarstwienie aorty,
• nadciśnienie płucne,
• zatorowość płucną,
• ostrą niewydolność oddechową,
• wylew lub udar mózgu,
• krwotok podpajęczynówkowy,
• przewlekłą niewydolność nerek,
• niedoczynność tarczycy,
• sarkoidozę,
• hemochromatozę,
• amyloidozę,
• sepsę,
• rozległe oparzenia (> 30% powierzchni ciała),
• zatrucie tlenkiem węgla (czadem),
• ekstremalny wysiłek fizyczny (np. przebiegnięcie maratonu) [2,3].

Podwyższone stężenie troponin jest stanem wymagającym pilnej konsultacji z lekarzem. Choć nie zawsze musi ono wynikać z zawału mięśnia sercowego, to prawie zawsze jest konsekwencją poważnego schorzenia, w którym konieczne jest wprowadzenie odpowiedniego leczenia i zmian w stylu życia [7].

Referencje

1. Caquet R., 250 badań laboratoryjnych, Warszawa, 2007, ss. 445.
2. Piechota W. i in., Wysoce czuła troponina T w diagnostyce ostrych zespołów wieńcowych, Choroby Serca i Naczyń, nr 1 (10) 2013.
3. Grześk G. i in., Problemy współczesnej diagnostyki biochemicznej zawału serca, In Cardiovascular Forum (2005, Vol. 10, No. 2, pp. 59-58). Via Medica Medical Publishers.
4. Knap K., Troponiny sercowe, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/152291,troponiny-sercowe [dostęp: 05.11.2023 r.] 
5. Wraga M. i in., Markery niedokrwienia i martwicy mięśnia sercowego–stan obecny i perspektywy na przyszłość, Kardiologia Po Dyplomie, 2010, 9(10), 55-73.
6. https://remedium.md/poradniki/kardiologia/ozw-ostre-zespoly-wiencowe [dostęp: 05.11.2023 r.] 
7. Dembińska-Kieć A. i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.