Szybkie reagowanie - jak rozpoznać udar mózgu?

Czym jest udar mózgu?

Udar mózgu należy rozumieć jako nagłe wystąpienie (ogniskowych lub uogólnionych) zaburzeń czynności mózgu, trwających dłużej niż 24 godziny [1]. 

Udar mózgu może być: niedokrwienny (częstszy, zwykle powiązany z miażdżycą) lub krwotoczny (rzadszy, potocznie zwany “wylewem”).

Bez względu na potencjalną przyczynę zaburzeń, w przypadku wystąpienia objawów sugerujących udar mózgu, należy natychmiast wezwać zespół ratownictwa medycznego. 

Udar mózgu to wciąż jedna z głównych przyczyn chorobowości i długotrwałej niesprawności w populacji oraz druga najczęstsza przyczyna zgonu. Rocznie na udar mózgu zapada nawet 90 tysięcy osób w Polsce i 17 milionów na całym świecie [1].

Strata czasu to strata mózgu

Neurolodzy często posługują się określeniem “czas to mózg” czy nawet “strata czasu to strata mózgu”. Dzieje się tak nie bez powodu. Badania wskazują bowiem, że przyspieszenie włączenia leczenia trombolitycznego (które stosuje się w udarze niedokrwiennym mózgu) o każdy kwadrans to uzyskanie dodatkowego miesiąca życia chorego [2]. Przyspieszenie terapii o każde 15 minut oznacza także mniejsze ryzyko zgonu i większą szansę na samodzielność pacjenta [1]. 

Dlatego tak ważne jest szybkie reagowanie - bo strata czasu to strata mózgu i każda chwila zwłoki oznacza gorsze rokowanie pacjenta. Liczy się każda minuta.

Jak zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru?

Choć nie jesteśmy w stanie ze 100% pewnością uchronić się przed zapadnięciem na jakąkolwiek chorobę, to znając przyczyny udaru, możemy zmniejszyć szansę, że problem będzie nas dotyczyć. 

Czynnikami ryzyka udaru mózgu, na które masz wpływ, są [1, 3]:

• palenie tytoniu,
• brak regularnej aktywności fizycznej,
• niewłaściwa dieta,
• nadużywanie alkoholu.

Przyjmuje się, że do chorób zwiększających to ryzyko należą [1, 3]:

• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca,
• otyłość,
• zaburzenia gospodarki lipidowej,
• zespół metaboliczny,
• zaburzenia rytmu serca,
• patologie układu krzepnięcia,
• depresja, 
• stres psychospołeczny.

Zadbaj, aby dotyczyło Cię jak najmniej punktów z tej listy, a jeśli chorujesz na któreś ze schorzeń, pamiętaj o stosowaniu się do zaleceń lekarza. Jeśli będziesz prowadzić zdrowy tryb życia, to zmniejszysz ryzyko zachorowania na wiele chorób; nie tylko tych wymienionych jako czynniki ryzyka udaru mózgu.

Pamiętaj, że warto znać nie tylko przyczyny, ale przede wszystkim objawy udaru mózgu. Jeśli szybko rozpoznasz go u siebie lub swoich bliskich i wezwiesz pomoc, zwiększysz szanse na powodzenie leczenia i dłuższą sprawność.

Objawy udaru mózgu

Czy wiesz, kiedy podejrzewać udar mózgu u siebie lub u członka swojej rodziny?

Najważniejsze objawy udaru mózgu możesz zapamiętać z pomocą angielskiego skrótu FAST. Test wykazuje dużą zgodność z późniejszymi badaniami przeprowadzanymi przez lekarzy [1, 5]:

• F - face dropping - asymetria twarzy (obserwując mimikę osoby z udarem możesz odnieść wrażenie, że jedna połowa twarzy jest nieruchoma niczym maska),
• A - arm weakness - osłabienie kończyny górnej,
• S - speech difficulty - zaburzenia mowy,
• T - time to call - telefon ratunkowy.

Twój niepokój powinny wzbudzić takie dolegliwości, jak [5]:

• jakiekolwiek osłabienie kończyn,
• bełkotliwa mowa,
• utrata przytomności i/lub zaburzenia świadomości,
• ból głowy,
• zaburzenia widzenia,
• asymetria twarzy,
• zawroty głowy,
• drętwienia. 

Badania wskazują, że prawidłowo reaguje mniej niż połowa osób, a chorzy najczęściej szukają pomocy u bliskich lub w zakładzie podstawowej opieki zdrowotnej [1, 6]. Niemal 65% Polaków z udarem mózgu czeka z wezwaniem pomocy i robi to najwcześniej po godzinie od wystąpienia objawów, a 20% zaczyna od konsultacji objawów z lekarzem rodzinnym - to błąd [1, 4]. Pamiętaj, że strata czasu to strata mózgu - nie zwlekaj!

Referencje:

1. Błażejewska-Hyżorek, B., Czernuszenko, A., Członkowska, A., Ferens, A., Gąsecki, D., Kaczorowski, R., Karaszewski, B., Karliński, M., Kaźmierski, R., Kłysz, B., Kobayashi, A., Kozera, G., Kozubski, W., Krawczyk, M., Kuczyńska, A., Kurkowska-Jastrzębska, I., Kwolek, A., Luchowski, P., Niewada, M., . . . Wiszniewska, M. (2019). Wytyczne postępowania w udarze mózgu. Polski Przegląd Neurologiczny, 15(A), 1–156. https://doi.org/10.5603/ppn.2019.0001
2. Meretoja A, Keshtkaran M, Saver JL, Tatlisumak T, Parsons MW, Kaste M, Davis SM, Donnan GA, Churilov L. Stroke thrombolysis: save a minute, save a day. Stroke. 2014 Apr;45(4):1053-8. doi: 10.1161/STROKEAHA.113.002910. Epub 2014 Mar 13. PMID: 24627114.
3. O'Donnell MJ, Chin SL, Rangarajan S, Xavier D, Liu L, Zhang H, Rao-Melacini P, Zhang X, Pais P, Agapay S, Lopez-Jaramillo P, Damasceno A, Langhorne P, McQueen MJ, Rosengren A, Dehghan M, Hankey GJ, Dans AL, Elsayed A, Avezum A, Mondo C, Diener HC, Ryglewicz D, Czlonkowska A, Pogosova N, Weimar C, Iqbal R, Diaz R, Yusoff K, Yusufali A, Oguz A, Wang X, Penaherrera E, Lanas F, Ogah OS, Ogunniyi A, Iversen HK, Malaga G, Rumboldt Z, Oveisgharan S, Al Hussain F, Magazi D, Nilanont Y, Ferguson J, Pare G, Yusuf S; INTERSTROKE investigators. Global and regional effects of potentially modifiable risk factors associated with acute stroke in 32 countries (INTERSTROKE): a case-control study. Lancet. 2016 Aug 20;388(10046):761-75. doi: 10.1016/S0140-6736(16)30506-2. Epub 2016 Jul 16. PMID: 27431356.
4. Kozera G, Chwojnicki K, Gójska-Grymajło A, Gąsecki D, Schminke U, Nyka WM; Pomeranian Stroke Register collaborators. Pre-hospital delays and intravenous thrombolysis in urban and rural areas. Acta Neurol Scand. 2012 Sep;126(3):171-7. doi: 10.1111/j.1600-0404.2011.01616.x. Epub 2011 Nov 11. PMID: 22077692.
5. Nor AM, McAllister C, Louw SJ, Dyker AG, Davis M, Jenkinson D, Ford GA. Agreement between ambulance paramedic- and physician-recorded neurological signs with Face Arm Speech Test (FAST) in acute stroke patients. Stroke. 2004 Jun;35(6):1355-9. doi: 10.1161/01.STR.0000128529.63156.c5. Epub 2004 Apr 29. PMID: 15118173.
6. Wiszniewska M, Głuszkiewicz M, Kobayashi A, Włodek A, Jezierska-Ostapczuk A, Fryze W, Członkowska A. Knowledge of risk factors and stroke symptoms among nonstroke patients. Eur Neurol. 2012;67(4):220-5. doi: 10.1159/000335569. Epub 2012 Mar 8. PMID: 22414724.