Kołatanie, duszność, męczliwość - co to jest migotanie przedsionków?

Przyczyny migotania przedsionków

Migotanie przedsionków to najczęstszy typ utrwalonej arytmii (zaburzenia rytmu serca) na świecie. Szacuje się, że występuje u 2-4% dorosłych, częściej u mężczyzn [2]. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, co związane jest ze zmianami degeneracyjnymi w sercu oraz chorobami współistniejącymi [2]. Do wystąpienia tej arytmii przyczyniać się mogą m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, przewlekła choroba nerek, nadczynność tarczycy i inne choroby sercowo-naczyniowe. Migotaniu przedsionków sprzyja również niezdrowy styl życia. Otyłość, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu czy brak aktywności fizycznej istotnie zwiększają ryzyko zachorowania [2].

Objawy migotania przedsionków

Do typowych objawów migotania przedsionków należy uczucie kołatania lub niemiarowego bicia serca. Wielu pacjentów skarży się również na szybką męczliwość, duszność i zmniejszoną tolerancję wysiłku. Niekiedy występują ucisk lub ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, zaburzenia snu i omdlenia. Objawy mogą ustąpić samoistnie albo wymagać interwencji medycznej [2]. 

Co ważne, choroba może również przebiegać bezobjawowo. U niektórych pacjentów wykrywa się ją podczas rutynowych badań lub dopiero w momencie wystąpienia powikłań np. udaru mózgu [2].

Jak postawić diagnozę?

Pierwszym etapem diagnostyki migotania przedsionków jest zebranie wywiadu oraz badanie fizykalne. Lekarz zapyta o objawy takie jak tolerancja wysiłku, przyjmowane leki i dotychczas rozpoznane choroby. Istotnym elementem badania fizykalnego jest natomiast osłuchiwanie klatki piersiowej i palpacja tętna. W trakcie wizyty powinno zostać wykonane również badanie EKG, którego celem jest zarejestrowanie rytmu serca. Rozpoznanie można postawić po udokumentowaniu trwającego >30 s napadu migotania przedsionków. Nie zawsze jednak napad pojawia się w czasie wizyty u lekarza. Zdarza się, że objawy pojawiają się raz na kilka dni lub tygodni, co utrudnia postawienie diagnozy. W takich przypadkach zaleca się metody przedłużonego monitorowania EKG, które mogą rejestrować rytm serca przez wiele dni lub tygodni. Wykorzystuje się do tego specjalne urządzenia, np. Holter EKG, które można zabrać ze sobą do domu i które nie ograniczają codziennego funkcjonowania [2].

Ważnym elementem diagnostyki migotania przedsionków jest ustalenie przyczyny choroby. Lekarz może zlecić w tym celu szereg badań. Do najbardziej podstawowych należą:

• morfologia krwi, 
• badania laboratoryjne oceniające funkcję tarczycy i nerek, 
• ocena stężenia elektrolitów w surowicy,
• echokardiografia przezklatkowa, która ma na celu ocenę serca oraz wykluczenie obecności skrzepliny, która mogła powstać w przebiegu choroby [2].

Co to jest kardiowersja?

Kardiowersja to interwencja medyczna, która ma na celu przywrócenie prawidłowego rytmu serca. Zazwyczaj wykonuje się ją, gdy napad trwa dłużej niż 24h, lub gdy może zagrażać życiu pacjenta. Zabieg może odbyć się w trybie pilnym lub planowym. Podejmując decyzję o przywróceniu prawidłowego rytmu, lekarz bierze pod uwagę m.in. wiek chorego, choroby współistniejące, czas trwania objawów, przyjmowane leki i ryzyko zakrzepowo-zatorowe [1,2]. Kardiowersję można wykonać za pomocą dwóch metod:

• kardiowersja farmakologiczna - stosuje się takie leki, jak: propafenon, flekainid, wernakalant, amiodaron i ibutylid. Niektórym pacjentom proponuję się tzw. “tabletkę podręczną”, czyli lek, który w przypadku wystąpienia objawów można przyjąć doustnie bez konieczności zgłaszania się do lekarza. Zazwyczaj jest to propafenon lub flekainid [1,2];
• kardiowersja elektryczna - wykonywana jest za pomocą defibrylatora. Skuteczniejsza niż kardiowersja farmakologiczna, ale wymaga krótkotrwałego znieczulenia ogólnego [1]. 

Przed zabiegami w trybie pilnym wykonuje się echokardiografię przezprzełykową, aby wykluczyć obecność skrzepliny w sercu i zapobiec powikłaniom takim jak udar mózgu. W trybie planowym zwraca się natomiast uwagę na skuteczne leczenie przeciwkrzepliwe. Bardzo ważne jest regularne przyjmowanie leków przez co najmniej 3 tygodnie przed zabiegiem i 4 tygodnie po nim [1].

Leczenie migotania przedsionków

Terapia migotania przedsionków obejmuje najczęściej kontrolę objawów, leczenie chorób współistniejących i modyfikację czynników ryzyka. Dużą rolę odgrywa również leczenie przeciwkrzepliwe, które chroni przed powikłaniami zakrzepowo-zatorowymi m.in. udarem mózgu [1].

Aby zapobiegać napadom migotania przedsionków, stosuje się leki przeciwarytmiczne np. dronedaron, flekainid lub amiodaron, które dobiera się w zależności od innych chorób pacjenta. W przypadkach, kiedy rezygnuje się z przywrócenia prawidłowego rytmu serca, celem leczenia jest kontrola rytmu komór, co osiąga się najczęściej za pomocą β-blokerów lub blokerów kanałów wapniowych [1].

Bardzo istotnym elementem leczenia jest kontrola czynników przyczyniających się do rozwoju zaburzenia rytmu serca. Istotna jest więc odpowiednia terapia nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, nadczynności tarczycy i innych chorób. Nie można również zapominać o modyfikacji stylu życia. Chorzy powinni zaprzestać palenia tytoniu i ograniczyć lub zrezygnować z picia alkoholu. Rekomendowana jest też umiarkowana aktywność fizyczna oraz zmniejszenie masy ciała u osób z nieprawidłowym BMI [2].

U niektórych pacjentów korzystne może być zastosowanie metod inwazyjnych leczenia migotania przedsionków. Ablacja przezskórna to zabieg, który polega na precyzyjnym zniszczeniu niewielkiego obszaru w sercu, który odpowiada za nawracanie arytmii. Uważa się, że jest to metoda bezpieczna i skuteczniejsza od leczenia antyarytmicznego. Wskazaniem do wykonania ablacji jest przede wszystkim brak oczekiwanych efektów farmakoterapii. W niektórych przypadkach stosuje się ją jednak jako metodę pierwszego wyboru, szczególnie u osób z istotnym ryzykiem sercowo naczyniowym [1,2].

Powikłania migotania przedsionków

Migotanie przedsionków wiąże się, niestety, z wieloma powikłaniami. “Migoczące” przedsionki nie pompują krwi efektywnie, co prowadzi do wykrzepiania krwi w lewym przedsionku serca i prowadzi do powstawania skrzeplin, bezpośrednio zwiększając ryzyko zakrzepowo-zatorowe. Może to spowodować m.in udar mózgu lub niedokrwienie kończyn czy jelit. Poza tym, choroba przyczynia się do wystąpienia niewydolności serca, zaburzeń poznawczych i otępienia. Ponad 60% chorych zgłasza obniżoną jakość życia, a aż u 16% stwierdza się depresję. Co więcej, szacuje się, że migotanie przedsionków zwiększa ryzyko śmierci 2-krotnie w przypadku kobiet i 1,5-krotnie w przypadku mężczyzn [2].

Referencje:

1. Maria Trusz-Gluza, Wiktoria Leśniak “Migotanie przedsionków”, Interna Szczeklika, Mały Podręcznik. Kraków, Medycyna Praktyczna 2021/22  
2. Hindricks G., Potpara T., Dagres N. i wsp.: 2020 Wytyczne ESC 2020 dotyczące diagnostyki i leczenia migotania przedsionków opracowane we współpracy z European Association of Cardio‑Thoracic Surgery (EACTS). Eur. Heart. J., 2020; doi: 10.1093/ eurheartj/ehaa612