Nadwrażliwość zębów - jak leczyć?

Czym jest nadwrażliwość zębiny?

Nadwrażliwość zębiny to krótki, ostry ból pojawiający się w odpowiedzi na działanie nieszkodliwych bodźców na odsłoniętą zębinę. Globalnie częstość występowania waha się między 8 a 57% [1]. 

Zębina jest tkanką zęba pokrytą szkliwem w części koronowej oraz cementem w części korzeniowej. Składa się z substancji organicznych oraz nieorganicznych tworzących sieć kanalików zębinowych, których otwarcie jest bezpośrednią przyczyną wystąpienia nadwrażliwości. Pod wpływem zadziałania bodźca, na skutek zmiany ciśnienia, dochodzi do zmiany przepływu płynu kanalikowego i tym samym do pobudzenia zakończeń włókien nerwowych odpowiedzialnych za wystąpienie reakcji bólowej [1].

Nadwrażliwość zębiny występuje najczęściej w okolicy przyszyjkowej zęba, czyli w miejscu przejścia korony zęba w korzeń, gdzie szkliwo łączy się z cementem korzeniowym. Dotyczy najczęściej kłów, zębów przedtrzonowych, a następnie zębów siecznych oraz trzonowych [2].

Jakie są przyczyny nadwrażliwości zębiny i kto jest na nią szczególnie narażony?

Przyczyny schorzenia są wieloczynnikowe. Dużą rolę odgrywają procesy prowadzące do patologicznej utraty twardych tkanek zęba. Należą do nich: 

• abrazja, czyli mechaniczna utrata twardych tkanek na skutek nieprawidłowej techniki szczotkowania zębów czy długotrwałego stosowania past wybielających, 
• atrycja, czyli ścieranie zębów pod wpływem przeciążeń zgryzowych, wad zgryzu czy naturalnego zużycia zębów. 
• erozja, czyli chemiczne rozpuszczanie tkanek zęba pod wpływem kwasów pochodzenia zewnętrznego (gazowane lub kwaśne napoje, chlorowana woda w basenie, przyjmowanie preparatów żelaza, kwasu acetylosalicylowego czy askorbinowego) i wewnętrznego (u osób z chorobą refluksową żołądka, wymiotami towarzyszącymi chorobom ogólnoustrojowym, np.: anoreksji, bulimii, bądź u kobiet w ciąży). 

Zmniejszenie wydzielania śliny na skutek chorób autoimmunologicznych, stosowania wielu leków, terapii przeciwnowotworowej, nawykowego oddychania przez usta i schorzeń górnych dróg oddechowych, a ponadto stres i palenie papierosów również mogą przyczyniać się do wystąpienia nadwrażliwości zębiny. Pacjenci z chorobami przyzębia są także grupą szczególnie narażoną na pojawienie się tej dolegliwości. Przyczyną zwiększonej wrażliwości zębiny mogą być ponadto zabiegi profesjonalnego usunięcia złogów nazębnych i wybielania.

Jakie są objawy nadwrażliwości zębów?

Do najbardziej charakterystycznych objawów nadwrażliwości zębiny należy wrażliwość na zimno. Ból może pojawiać się także przy spożywaniu gorących, słodkich, kwaśnych, a nawet słonych potraw i napojów. Dolegliwości pojawiają się zarówno podczas szczotkowania zębów, jak i leczenia stomatologicznego, na skutek bodźców termicznych, mechanicznych (skrawanie wiertłem) oraz dehydratacyjnych (osuszanie strumieniem powietrza).

Z dostępnych badań wynika, że bodźcem najczęściej wywołującym ból jest zimno (89,8%), następnie szczotkowanie zębów (38,6%), a w dalszej kolejności ciepło i spożywanie słodkich pokarmów [2].

Jak lekarz diagnozuje nadwrażliwość?

Rozpoznanie opiera się na subiektywnym odczuciu bólowym pacjenta, badaniu klinicznym oraz różnicowaniu z innymi stanami patologicznymi dającymi podobne dolegliwości. Ważne jest określenie czasu trwania objawów oraz natężenia bólu. Lekarz podczas stawiania diagnozy wyklucza ubytki próchnicowe, stany zapalne miazgi, zapalenie dziąseł, pęknięcia zębów, nieszczelne wypełnienia czy uzupełnienia protetyczne, które mogą dawać podobne dolegliwości. 

Jak leczyć nadwrażliwość zębów?

Pierwszym krokiem w eliminacji nadwrażliwości zębiny jest zmiana nawyków żywieniowych oraz higienicznych. Zaleca się:

• zrezygnowanie z kwaśnego pożywienia oraz gazowanych napojów, a szczotkowanie zębów po tego typu pokarmach powinno odbyć się po upływie około 2 godzin 
• używanie miękkiej szczoteczki, 
• stosowanie prawidłowej techniki szczotkowania (bez nadmiernego nacisku), 
• ograniczenie ilości stosowanej pasty do zębów, 
• unikanie niewłaściwego stosowania wykałaczek [1].

Leczenie nadwrażliwości zębiny pacjent może rozpocząć już w domu. Na rynku dostępnych jest dużo preparatów do użytku codziennego – są to głównie pasty i płukanki do zębów nadwrażliwych. Celem specjalistycznych preparatów jest zamknięcie kanalików zębinowych oraz przerwanie odpowiedzi nerwowej na bodziec bólowy. Szczególnymi składnikami tych produktów są sole potasu, jony fluoru, związki wapnia, strontu oraz arginina.

Jeśli dolegliwości nie ustępują, należy zgłosić się do stomatologa w celu profesjonalnego leczenia nadwrażliwości zębiny w gabinecie. Lekarz, w zależności od sytuacji klinicznej, podejmuje decyzję o zabezpieczeniu odsłoniętej zębiny. Może to zrobić za pomocą preparatów aplikowanych powierzchownie na zęby, jak również materiałów do wypełnień, koron protetycznych, a w skrajnych przypadkach może zaistnieć konieczność leczenia kanałowego. Istnieją doniesienia o skuteczności działania laserów w leczeniu nadwrażliwości zębiny [3].

Piśmiennictwo

1. Jańczuk Z. Stomatologia zachowawcza z endodoncją – zarys kliniczny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2014;131– 150
2. Zielińska-Zborowska, Joanna, et al. "Etiologia i diagnostyka nadwrażliwości zębiny–przegląd piśmiennictwa." Dental Forum. Vol. 1. 2014.
3. Urbaniak, Monika, and Rafał Wiench. "Zastosowanie laserów w stomatologii." Polish Dental Association.