Jaka szczoteczka i pasta do zębów są najlepsze?

Dlaczego należy szczotkować zęby?

Największy nacisk w codziennej higienie jamy ustnej kładzie się na redukcję płytki nazębnej, która jest miękkim złogiem ściśle przylegającym do powierzchni zębów oraz protez, składającym się głównie z bakterii. Powstaje w czasie krótszym niż 24h. Nie można usunąć jej płukaniem, a jedynie poprzez szczotkowanie zębów i nitkowanie przestrzeni międzyzębowych [1]. 

Dlaczego tak ważna jest codzienna redukcja płytki nazębnej? W miejscu jej zalegania rozwijają się zmiany próchnicowe, a w wyniku mineralizacji powstaje kamień nazębny. Prawidłowe działania profilaktyczne na rzecz zdrowia jamy ustnej zapobiegają powstawaniu chorób dziąseł i przyzębia [2].

Jak szczotkować zęby?

Efekt szczotkowania zależy od dokładności, precyzji oraz jakości używanej szczoteczki, a w mniejszym stopniu od rodzaju pasty. Szczotkować należy minimum dwa razy dziennie, przez około 3 min, po posiłku. Zaleca się:

• Rozpocząć szczotkowanie od miejsc najbardziej dotkniętych próchnicą, gdyż na początku włosie szczoteczki jest twardsze i bardziej sprężyste, co daje lepszą efektywność zabiegu.
• Powierzchnie zgryzowe oczyszczać ruchem szorującym.
• Powierzchnie językowe szczotkować ruchem wymiatającym, a w odcinku przednim (okolica zębów siecznych) układać główkę szczoteczki pionowo.
• Nie stosować zbyt dużego nacisku, gdyż może prowadzić to do uszkodzenia tkanek oraz nadwrażliwości zębów.
• Wymieniać szczoteczkę co 2-3 miesiące.
• Nie przechowywać szczoteczki w zamkniętym etui, gdyż jej właściwości czyszczące zależą od jej suchości [3].

Wyróżnia się kilka metod szczotkowania zębów. Dobór odpowiedniej techniki zależy od indywidualnej oceny sytuacji klinicznej. Do najpopularniejszych metod szczotkowania zalicza się metodę ruchów okrężnych (tzw. metodę Fonesa): polega ona na ustawieniu szczoteczki pod kątem 90 stopni do powierzchni zębów i szczotkowaniu ich drobnymi ruchami okrężnymi. Jest to metoda prosta i skuteczna, polecana szczególnie dzieciom. Dla młodzieży i osób dorosłych, posiadających zdrowe przyzębie, zaleca się używanie metody wymiatania. Szczoteczkę ustawia się pod kątem 45 stopni do powierzchni zęba, z włosiem skierowanym ku górze w szczęce i ku dołowi w żuchwie. Główka szczoteczki wykonuje ruch obrotowo-wymiatający w kierunku od dziąsła do korony zęba [4]. Pacjentom z chorobami dziąseł oraz przyzębia poleca się specjalne metody szczotkowania mające na celu masaż dziąseł i zwiększenie ich ukrwienia.

Jaką szczoteczkę wybrać?

Wybór szczoteczki zależy od:

• wieku pacjenta,
• stanu dziąseł,
• motywacji i sprawności manualnej pacjenta.

Zaleca się używanie szczoteczek wielopęczkowych, o włosiu syntetycznym, twardości średniej lub miękkiej. Szczoteczki o włosiu bardzo miękkim polecane są do oczyszczania implantów zębowych [1].

Szczoteczka manualna czy elektryczna?

Zarówno szczoteczka manualna, jak i elektryczna są tak samo skuteczne w oczyszczaniu zębów [2]. Wybór zależy od preferencji i zdolności manualnych pacjenta. Szczoteczki elektryczne ze względu na mechanizm dzieli się na szczoteczki mechaniczne oraz soniczne.

Szczoteczki elektryczne mechaniczne

Szczoteczki mechaniczne działają na zasadzie ruchów rotacyjnych, oscylacyjnych, pulsacyjnych lub ich połączenia. Posiadają obrotowe okrągłe główki, dzięki czemu oczyszczają wszystkie powierzchnie zębów, łącznie z przestrzeniami międzyzębowymi i brzegiem dziąsła. Usuwają również przebarwienia pochodzenia zewnętrznego. Niektóre mają wbudowany zegar kontrolujący czas szczotkowania. Ulepszenie szczoteczek elektrycznych oscylacyjno-rotacyjnych poprzez dodanie ruchu pulsacyjnego spowodowało opracowanie szczoteczki 3D, która dzięki głębszemu wnikaniu włókien skutecznie usuwa płytkę z gładkich powierzchni zęba, szczelin na powierzchni żującej, powierzchni stycznych oraz dziąsła brzeżnego. Dzięki czujnikom siły nacisku, szczoteczki te ograniczają urazy dziąseł i twardych tkanek zęba [4].

Szczoteczki soniczne

Szczoteczki soniczne działają na zasadzie fal dźwiękowych emitowanych przez włosie umieszczone na główce szczoteczki [4]. Polecane są szczególnie u pacjentów posiadających uzupełnienia protetyczne na implantach [5].

Szczoteczki międzyzębowe – dla kogo?

W przypadku, kiedy przestrzenie pomiędzy zębami są dość szerokie, a korzenie zębów obnażone, zaleca się stosowanie szczoteczek międzyzębowych. Oczyszczają one przestrzenie w trudno dostępnych miejscach, takich jak przęsła mostu (zęby dowieszone) czy nierówności występujące na powierzchniach korzeni zębów [2].

Jaką pastę wybrać?

Szczoteczka do zębów używana wraz z pastą pozwalają skutecznie usunąć płytkę bakteryjną, biały nalot i złogi, zapobiegając ich ponownemu odkładaniu. Pasta odkaża także jamę ustną oraz ma działanie terapeutyczne.

Skuteczna pasta do zębów powinna:

• wykazywać działanie oczyszczające z osadów i złogów,
• zwiększać odporność zębów na próchnicę,
• korzystnie wpływać na dziąsła,
• przeciwdziałać odkładaniu się złogów nazębnych,
• posiadać odpowiedni smak i zapach [3].

Pasty do zębów posiadają w swoim składzie substancje ścierne. Nie uszkadzają one szkliwa, ale pomagają w usuwaniu złogów nazębnych oraz przebarwień. Jednym ze środków ściernych jest pirofosforan. Nadaje on paście odpowiednie właściwości oczyszczające i zapobiega odkładaniu się kamienia nazębnego. Substancjami pomocniczymi wchodzącymi w skład past do zębów są środki bakteriobójcze (chlorheksydyna) i przeciwzapalne (triklosan) [2].

Najpopularniejszym składnikiem profilaktycznym stosowanym w pastach do zębów jest fluor i jego różne związki. Ma on zastosowanie zarówno w profilaktyce próchnicy, jak również w leczeniu nadwrażliwości zębów. W pastach dla dorosłych stężenie fluoru powinno zawierać się w przedziale 1100–1400 ppm w zależności od narażenia na próchnicę i ilości fluoru przyjmowanego z innych źródeł [6]. 

Często spotykanym składnikiem past do zębów są również zioła. Preparaty zawierające ekstrakty roślinne zwykle traktowane są jako elementy pomocnicze w terapii chorób przyzębia. Najpopularniejszymi i najczęściej stosowanymi w różnych pastach są jeżówka i rumianek [6].

Pasty do znoszenia nadwrażliwości

Popularnym składnikiem takich past jest azotan potasu. Blokuje on pobudzenie nerwowe i związany z nim ból. Inne substancje znoszące nadwrażliwość to związki fluoru, jak fluorek cyny czy aminofluorek.

Pasty wybielające

Ich działanie opiera się głównie na mechanicznym usuwaniu przebarwień. Ze względu na właściwości abrazyjne nie są wskazane u osób z odsłoniętymi szyjkami zębowymi oraz cierpiących na nadwrażliwość zębów. Wśród składników tych past wyróżnia się wodorowęglan sodowy, wodorotlenek glinu i pirofosforany. 

Piśmiennictwo

1. Jańczuk Z. Stomatologia zachowawcza z endodoncją – zarys kliniczny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2014
2. Kopeć, A., i inni. "Profilaktyka domowa i specjalistyczna jamy ustnej". J. Clin. Healthcare 4.1 (2017).
3. Piątowska D. Kariologia współczesna - postępowanie kliniczne. Med Tour Press International. Otwock 2009 
4. Górska R., Konopka T. Periodontologia współczesna. Med Tour Press International. Otwock 2013
5. Gedrange, Tomasz, i inni. "Pre-i postimplantacyjna higiena jamy ustnej przy użyciu szczoteczek sonicznych." prevention 7 (2019): 2.
6. Kasiak, Marcin, and Mirosława Kasiak. "Pasty do zębów-skład i działanie". Farmacja Polska 9 (2009): 665-672.