Bielactwo

Informacje podstawowe o bielactwie

Bielactwo nabyte dzieli się na bielactwo segmentalne i niesegmentalne. Najczęściej występuje typ niesegmentalny (85–90%), który może rozpocząć się w dzieciństwie, ale częściej pojawia się w wieku dorosłym. W bielactwie segmentalnym zmiany są zwykle jednostronne, zajmują część lub cały dermatom, rzadziej kilka dermatomów, lub układają się wzdłuż tzw. linii Blaschko. Plamy bielacze najczęściej zlokalizowane są na twarzy i mogą współistnieć z leukotrichią. Etiologia choroby wciąż nie jest do końca poznana. Rozpoznanie bielactwa opiera się przede wszystkim na wynikach badania podmiotowego i przedmiotowego, a w przypadkach wątpliwych – na wynikach badań dodatkowych. 

Przyczyny bielactwa

Bielactwo nabyte, czyli depigmentacyjna choroba skóry, charakteryzuje się selektywną utratą melanocytów, co z kolei prowadzi do rozcieńczenia pigmentu w dotkniętych obszarach skóry. Istnieją różne teorie wyjaśniające przyczyny choroby: 

• genetyczna, 
• stresu,
• autodestrukcji, 
• autoimmunologiczna, 
• neurogenna, 
• zaburzeń przylegania komórkowego (melanocytorrhagia), 
• apoptotyczna, 

Najpewniej przyczyna jest wieloczynnikowa. W wyniku zadziałania niekorzystnych czynników egzogennych i endogennych u osób predysponowanych genetycznie dochodzi do indukcji stresu komórkowego w melanocytach i aktywacji procesów autoimmunologicznych, co prowadzi do ich uszkodzenia. Mocne dowody z wielu badań wskazują na znaczenie czynników genetycznych w rozwoju bielactwa nabytego, chociaż jasne jest, że wpływy te są złożone. Badania epidemiologiczne wykazały, że bielactwo nabyte ma tendencję do nadreprezentacji w rodzinach. Około 20% pacjentów z bielactwem nabytym ma co najmniej 1 krewnego pierwszego stopnia chorego na bielactwo nabyte, a względne ryzyko wystąpienia bielactwa nabytego u krewnych pierwszego stopnia wzrasta 7–10-krotnie. U bliźniąt jednojajowych wskaźnik zgodności wynosi 23%, co podkreśla znaczenie dodatkowych czynników środowiskowych w rozwoju bielactwa nabytego. Do chorób, które mogą współistnieć z bielactwem, należy zaliczyć: niedoczynność i nadczynność tarczycy, cukrzycę, niedokrwistość złośliwą, toczeń rumieniowaty układowy, twardzinę układową, miastenię, chorobę Leśniowskiego-Crohna, zespół Sjögrena czy łysienie plackowate.

Bielactwo - epidemiologia

Bielactwo nabyte to najczęstsza depigmentacyjna choroba skóry. Częstość jego występowania wynosi od 1 : 100 do 1: 200, ale obserwuje się znaczne różnice w poszczególnych grupach etnicznych. Bielactwo nabyte stwierdza się stosunkowo często, u 0,5–4,0% ogółu populacji. Częstość występowania bielactwa nabytego jest dość zróżnicowana na całym świecie – częściej notuje się je w Afryce (0,4%), Europie (0,4%) i Oceanii (1,2%) niż w Ameryce Północnej (0,2%) i Azji (0,1%). Schorzenie to może się rozwinąć w każdym wieku, jednak w ponad połowie przypadków rozpoczyna się przed 20. rokiem życia, a wraz z wiekiem liczba zachorowań spada. Choroba występuje równie często u mężczyzn, jak i u kobiet. Bielactwo nabyte dotyka grupy etniczne i osoby o każdym typie skóry. Okres dojrzewania, ciąża, infekcje o ciężkim przebiegu, stres psychiczny i urazy skóry są czynnikami, które mogą u osób predysponowanych wywołać bielactwo nabyte.

Objawy bielactwa

Bielactwo charakteryzuje się obecnością plam depigmentacyjnych wywołanych uszkodzeniem melanocytów skóry. Zmiany mogą być umiejscowione w dowolnym miejscu na skórze, mają charakter plam o różnym rozmiarze, a ich granica jest wyraźnie zaznaczona. Często występują w widocznych miejscach, jak dłonie i twarz, pacjenci szczególnie obawiają się rozprzestrzeniania i pogorszenia choroby w tych właśnie miejscach. Bielactwo nabyte zwykle zaczyna się od kilku małych białych plamek, które mogą stopniowo rozprzestrzeniać się na całe ciało. Zazwyczaj zaczyna się na dłoniach, przedramionach, stopach i twarzy, ale może rozwinąć się na dowolnej części ciała, w tym na błonach śluzowych (wilgotna wyściółka ust, nosa, okolic narządów płciowych i odbytnicy), oczach i uszach. Jeśli na części ciała porośniętej włosami występuje bielactwo nabyte, włosy mogą stać się białe lub srebrne. U niemowląt oprócz typowych lokalizacji, takich jak szyja i twarz, zazwyczaj zajęta jest okolica pieluszkowa. W przypadku dzieci zmiany chorobowe zajmują zwykle poniżej 20% powierzchni skóry. Umiejscowienie zmian jest rozmaite – dotyczyć może twarzy (szczególnie wokół ust i oczu), szyi, wyprostnej powierzchni kończyn, grzbietów rąk i narządów płciowych, dołów pachowych i wokół naturalnych otworów. Czasami większe plamy poszerzają się i rozprzestrzeniają, ale na ogół pozostają w tym samym miejscu przez lata. Obszar dotkniętej skóry u osób z rozpoznaniem bielactwa nabytego jest kwestią indywidualną. Niektórzy doświadczają odbarwienia kilku obszarów, podczas gdy inni mają rozległą utratę koloru skóry.

Leczenie bielactwa

Istnieje wiele metod leczenia bielactwa, jednak żadna nie daje pewności uzyskania repigmentacji plam bielaczych. Dostępne obecnie metody obejmują: 

• leczenie miejscowe i ogólne, 
• fototerapię, 
• laseroterapię, 
• leczenie chirurgiczne, 
• leczenie kosmetyczne, 
• leczenie wspomagające,
• psychoterapię. 

Zaleca się stosowanie miejscowe glikokortykosteroidów lub inhibitorów kalcyneuryny w przypadku zmian o charakterze miejscowym. W wielu publikacjach opisywano terapie łączone z wykorzystaniem fototerapii oraz innych form leczenia w celu przyspieszenia procesu repigmentacji. Fototerapia jest metodą leczenia pierwszego rzutu w przypadku bielactwa nabytego. Terapia światłem lub fototerapia to leczenie pomagające przywrócić koloryt skórze. Zazwyczaj stosuje się terapię z użyciem lamp ultrafioletowych B (UVB) lub laserów klasy medycznej skierowanych na skórę. Aby rezultaty były widoczne, niezbędne może być wykonanie przynajmniej kilku sesji terapii światłem. Połączenie doustnego leku psoralenowego i światła ultrafioletowego A (PUVA) leczy duże obszary skóry z bielactwem nabytym. Zabieg ten jest skuteczny u osób z bielactwem nabytym na głowie, szyi, tułowiu, ramionach i nogach.

Profilaktyka bielactwa

Obecnie nie ma żadnych znanych możliwości zapobiegania rozwojowi choroby. Ważne jest, aby chronić się przed słońcem za pomocą środków takich jak stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, trzymanie się z dala od słońca w godzinach, w których jest ono najsilniejsze, i noszenie odzieży ochronnej.

Piśmiennictwo

1. Chang HCh, Hsu YP, Huang YCh. The effectiveness of topical calcineurin inhibitors compared with topical corticosteroids in the treatment of vitiligo: A systematic review and meta-analysis. JAAD 2019: 82 (1): 243–245.
2. Czajkowski R, Placek W, Flisiak I i wsp. Vitiligo. Diagnostic and therapeutic recommendations of the Polish Dermatological Society. Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2019; 106(1): 1–15.
3. Frisoli ML, Essien K, Harris JE. Vitiligo: Mechanisms of Pathogenesis and Treatment. Annu Rev Immunol 2020; 38: 621–648. 
4. Marchioro HZ, Silva de Castro CC, Fava VM i wsp. Update on the pathogenesis of vitiligo. An Bras Dermatol 2022; 97(4): 478–490. 
5. Zubair R, Hamzavi IH. Phototherapy for Vitiligo. Dermatol Clin 2020; 38(1): 55–62.