Frakcja wyrzutowa lewej komory serca

Wróć do listy Data:
dr n. med. Edyta Kaczmarska-Dyrda
dr n. med. Edyta Kaczmarska-Dyrda

Echokardiografia serca (echo serca, USG serca) jest nieinwazyjnym badaniem obrazowym umożliwiającym uwidocznienie struktur serca techniką wykorzystującą ultradźwięki przy pomocy specjalnej głowicy. Echo serca jest aktualnie podstawowym narzędziem diagnostyki kardiologicznej, które umożliwia ocenę nie tylko struktury, ale także hemodynamiki serca, czyli jego pracy oraz przepływów krwi przez serce. Jednym z podstawowych elementów ocenianych w trakcie badania echokardiograficznego jest lewa komora serca. Ważny element oceny lewej komory stanowi analiza wielkości komory, objętości oraz funkcji skurczowej. W trakcie badania echo głowica jest przykładana w różne części klatki piersiowej, jamy brzusznej oraz dolnej części szyi. Zmiana położenia głowicy (rejestracja obrazów, czyli projekcja) umożliwia ocenę serca z różnych stron. Każda projekcja w echokardiografii uwidacznia inny fragment serca. Wykonując wszystkie projekcje, można ocenić całe serce.

Spis treści

Czym jest frakcja wyrzutowa serca?

Jedną z metod oceniających zdolności lewej komory do skurczu jest pomiar określany nazwą „frakcja wyrzutowa” (ang. ejection fraction, EF). Frakcję wyrzutową oblicza się na podstawie specjalnego wzoru z uwzględnieniem objętości lewej komory w trakcie cyklu serca (skurczu i rozkurczu). Aktualnie wszystkie aparaty echokardiograficzne posiadają oprogramowanie do wyliczania frakcji wyrzutowej lewej komory i podają wynik automatycznie po wykonaniu pomiarów przez lekarza. Wynik frakcji wyrzutowej podawany jest w procentach.

Zdolność lewej komory do skurczu jest:

  • prawidłowa, gdy EF mieści się przedziale 55–70%;
  • łagodnie upośledzona, gdy EF mieści się przedziale 45–55%;
  • umiarkowanie upośledzona, gdy EF mieści się przedziale 30–44%;
  • ciężko upośledzona (niska frakcja wyrzutowa), gdy EF wynosi < 30%.

Niska frakcja wyrzutowa serca

Badanie echokardiograficzne z oceną frakcji wyrzutowej lewej komory jest podstawowym badaniem w diagnostyce niewydolności serca. Niewydolność serca to złożony zespół objawów spowodowanych chorobą strukturalną mięśnia serca. Niewydolność serca rozpoznaje się, gdy występują dolegliwości takie jak duszność, ograniczenie tolerancji wysiłku, zwiększenie masy ciała. EF jest jednym z najważniejszych parametrów klasyfikujących pacjentów z niewydolnością serca do odpowiedniego typu.

Frakcja wyrzutowa lewej komory > 50% i objawy niewydolności serca są podstawą do rozpoznania niewydolności serca z zachowaną frakcją wyrzutową lewej komory. Wynik < 40% świadczy o istotnej dysfunkcji skurczowej lewej komory, natomiast wartości frakcji wyrzutowej w granicy 41–49% uważa się za tzw. szarą strefę i jedno z kryteriów rozpoznania niewydolności serca z łagodnie upośledzoną funkcją wyrzutową lewej komory.

Najważniejsze przy rozpoznawaniu niewydolności serca jest ustalenie przyczyny wystąpienia dolegliwości. Przyczyny niewydolności serca oraz niskiej frakcji wyrzutowej lewej komory są bardzo zróżnicowane. Należą do nich przede wszystkim:

Czynniki środowiskowe, które sprzyjają rozwojowi niewydolnego serca i obniżeniu frakcji wyrzutowej lewej komory, to:

Niska frakcja wyrzutowa u pacjentów po zawale serca wynika z wielu czynników, np. wcześniejszej choroby serca, obszaru mięśnia objętego zawałem, czasu od wystąpienia bólu do leczenia inwazyjnego, czyli wykonania przezskórnej angioplastyki wieńcowej. Po zawale w wielu przypadkach frakcja wyrzutowa lewej komory jest prawidłowa, tj. > 55%. Jednak u pacjentów z martwicą mięśnia serca, która dotyczy całej grubości jego ściany, mogą występować patologiczna przebudowa miokardium i obniżenie frakcji wyrzutowej nawet < 35%.

Jak można podnieść frakcję wyrzutową serca?

Istotne znaczenie w poprawie funkcji skurczowej i frakcji wyrzutowej po zawale serca mają:

  • obniżenie stężenia cholesterolu (w tym złego cholesterolu LDL),
  • regularne przyjmowanie leków mających wpływ na poprawę rokowania.

Bardzo ważną rolę w poprawie wydolności serca i podniesieniu frakcji wyrzutowej odgrywa rehabilitacja kardiologiczna, która obejmuje treningi ze stopniowym dostosowywaniem intensywności ćwiczeń fizycznych pod kontrolą tętna i ciśnienia tętniczego, tak aby pacjent osiągnął jak najlepszą wydolność lub powrócił do wydolności sprzed zawału serca.

Aktualnie dostępnych jest wiele leków, których stosowanie ma na celu wyrównanie czynników ryzyka, poprawę wydolności i podniesienie frakcji wyrzutowej lewej komory, a także poprawę rokowania u pacjentów i obniżenie ryzyka zgonu. Do tych leków zaliczamy:

  • β-adrenolityki,
  • leki hamujące układ renina–angiotensyna–aldosteron,
  • nowoczesne połączenie leków (walsartan i sakubitryl),
  • nowoczesne leki z grupy flozyn (dapagliflozyna, empagliflozyna).

Niska frakcja wyrzutowa lewej komory u pacjentów z niewydolnością serca może powodować wystąpienie groźnych arytmii komorowych, np. częstoskurczów komorowych prowadzących do nagłego zatrzymania krążenia i zgonu. Kiedy leczenie farmakologiczne nie prowadzi do poprawy frakcji wyrzutowej > 35%, konieczne jest zastosowanie dodatkowych metod leczenia, jak np. implantacja kardiowertera-defibrylatora (ICD) czy systemu do resynchronizacji skurczu mięśnia z funkcją defibrylacji (CRT-D).

Piśmiennictwo

  1. Ponikowski P, Hoffman P, Witkowski A i wsp. (red.). Kardiologia. Podręcznik Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Wydanie 1. Via Medica, Gdańsk 2019.
  2. Lipiec P, Hoffman P. (red.). Echokardiografia kliniczna. Podręcznik Sekcji Echokardiografii Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Wyd. i-medica, Warszawa 2017.
  3. Gajewski P (red.). Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
Wróć do listy Przejdź dalej