Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze – poradnik

Jak mierzyć ciśnienie, aby uzyskać wiarygodny wynik?

Pomiar ciśnienia, choć z pozoru jest prostą czynnością, wymaga przestrzegania kilku zasad, aby otrzymany wynik był wiarygodny.

Jak poprawnie mierzyć ciśnienie?

1. Przed pomiarem ciśnienia konieczny jest krótki odpoczynek (optymalnie około 10–15 minut) w pozycji siedzącej. Zarówno bezpośrednio przed pomiarem ciśnienia, jak i w trakcie pomiaru nie należy rozmawiać ani się śmiać – może to wpłynąć na uzyskany wynik.
2. Podczas pomiaru należy usiąść wygodnie (plecy podparte, stopy na podłodze), a rękę, na którą zakładany jest mankiet ciśnieniomierza, oprzeć przed sobą na stole na wysokości serca.
3. Mankiet ciśnieniomierza zakłada się na gołą skórę, nie na ubranie. Należy również unikać podwijania ciasnego rękawa, który uciska kończynę nad mankietem. W tej sytuacji lepiej zdjąć odzież wierzchnią.
4. W czasie pomiaru należy pozostać w bezruchu i nie wstrzymywać oddechu.
5. Przy odczycie pomiaru pierwsza podawana wartość to ciśnienie skurczowe, a druga to ciśnienie rozkurczowe. Ciśnieniomierze podają również trzecią wartość, która jest częstością pracy serca (pulsem).
6. Po uzyskaniu wyniku warto wykonać od razu drugi pomiar celem uśrednienia uzyskanych wartości.

Najczęstsze pytania pacjentów

1. Czy możliwe jest mierzenie ciśnienia na leżąco?

U osób zdrowych nie zaleca się takiego pomiaru ciśnienia, ponieważ uzyskane wartości mogą być zaniżone. Mierzenie ciśnienia na leżąco jest dopuszczalne u osób przewlekle leżących, u których nie można wykonać pomiaru w pozycji siedzącej.

2. Na której ręce powinno się wykonywać pomiar?

Generalną zasadą jest pomiar ciśnienia początkowo na obydwu kończynach, a następnie wybranie do pomiarów tej ręki, na której uzyskamy wyższe wartości ciśnienia tętniczego. W przypadku aparatów, które wymagają ręcznego użycia pompki do napompowania mankietu, wybiera się rękę niedominującą – to znaczy lewą u praworęcznych, prawą u leworęcznych. Takie ciśnieniomierze są jednak rzadko stosowane. Obecnie zostały wyparte przez ciśnieniomierze elektroniczne.

3. Jakie są prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego?

Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją ciśnienia tętniczego za prawidłowe uznaje się ciśnienie 120–129/80–84 mmHg. Wyróżnia się też wysokie prawidłowe ciśnienie krwi: ciśnienie skurczowe 130–139 mmHg oraz ciśnienie rozkurczowe 85–89mmHg. Optymalne ciśnienie krwi to wartości ciśnienia niższe niż 120/80 mmHg.

W przypadku niektórych schorzeń, np. cukrzycy, sugerowane jest utrzymywanie niższego ciśnienia tętniczego. O takich zaleceniach poinformuje lekarz prowadzący.

W starszym wieku (powyżej 80. roku życia) dopuszczalne jest utrzymywanie wyższych wartości ciśnienia tętniczego. Kluczowe jest wówczas unikanie omdleń i upadków związanych niekiedy ze zjawiskiem hipotonii ortostatycznej – spadkiem ciśnienia tętniczego po wstaniu z łóżka lub krzesła.

W przypadku dzieci do oszacowania prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego stosuje się tak zwane siatki centylowe – odpowiednio skonstruowane wykresy, które uwzględniają wiek i wzrost dziecka.

4. Jak zmierzyć ciśnienie krwi u dziecka?

Aby uzyskać wiarygodny wynik pomiaru, należy użyć mankietu przeznaczonego dla dzieci. Pozostałe kroki wykonuje się tak jak w przypadku osób dorosłych.

Mierzenie ciśnienia – o czym należy pamiętać?

Mierząc ciśnienie samodzielnie, warto pamiętać o kilku istotnych kwestiach:

• pomiar aparatem nadgarstkowym może być mniej dokładny od pomiaru aparatem naramiennym – aparaty nadgarstkowe mogą zawyżać wartości ciśnienia tętniczego z uwagi na wykonywanie pomiaru na mniejszym naczyniu tętniczym;
• standardowy mankiet ciśnieniomierza może być nieodpowiedni dla osób ze skrajnych grup wagowych (bardzo szczupłych lub z otyłością) – w tym przypadku można dokupić odrębny mankiet dopasowany indywidualnie do potrzeb;
• około pół godziny przed badaniem ciśnienia nie należy palić papierosów ani wyrobów tytoniowych (dotyczy to również e-papierosów), nie należy także żuć gumy;
• należy unikać badania ciśnienia tętniczego z pełnym pęcherzem moczowym (zwiększa to napięcie układu współczulnego, co może fałszować uzyskany wynik);
• podczas pomiaru nie należy krzyżować nóg, zakładać nogi na nogę ani wykonywać ruchów ręką, na której umieszczony jest ciśnieniomierz.

Mierzenie ciśnienia w domu – jak często mierzyć ciśnienie?

O tym, jak często mierzyć ciśnienie tętnicze, decyduje aktualny stan zdrowia pacjenta. Jeśli zostało już rozpoznane nadciśnienie tętnicze, o częstotliwości wykonywania pomiaru poinformuje lekarz. Dodatkowo należy mierzyć ciśnienie w sytuacji, gdy pojawiają się niepokojące objawy. Do takich objawów zaliczają się: ból głowy, uczucie osłabienia, zmęczenia, senności czy dolegliwości bólowe w klatce piersiowej.

Na 7 dni przed planowaną wizytą lekarską ciśnienie należy mierzyć 2 razy dziennie – rano i wieczorem przed zażyciem leków i posiłkami. Należy wykonać 2 pomiary, jeden za drugim z 1-minutową przerwą, i zapisać wynik.

Czy warto często mierzyć ciśnienie tętnicze? Zbyt częste mierzenie ciśnienia może w niektórych sytuacjach okazać się niekorzystne. Na wynik pomiaru w dużej mierze mają wpływ odczuwane emocje, w tym lęk i stres. Częste pomiary generują poczucie zagrożenia, lęku oraz choroby, a uzyskanie podwyższonego wyniku powoduje nasilenie tego stanu i brak możliwości relaksu. Nie należy również celowo wybudzać się w nocy celem wykonania pomiaru ciśnienia tętniczego.

U osób bez rozpoznanego nadciśnienia tętniczego pomiary ciśnienia wykonuje się profilaktycznie raz na kilka miesięcy (minimum raz w roku) lub w razie wystąpienia niepokojących dolegliwości.

Jak zmierzyć ciśnienie bez ciśnieniomierza?

Do zmierzenia ciśnienia tętniczego niezbędny jest ciśnieniomierz. Nie jest możliwy pomiar ciśnienia bez posiadania przeznaczonego do tego celu urządzenia. Ciśnieniomierz można zakupić w aptece lub sklepach medycznych. Jeśli nie mamy własnego aparatu do pomiaru ciśnienia tętniczego oraz nie możemy sobie aktualnie pozwolić na jego zakup, w wielu aptekach istnieje możliwość nieodpłatnego pomiaru ciśnienia – aparat jest wystawiony do użytku. Ciśnienie można zmierzyć również w gabinecie pielęgniarki w każdej poradni podstawowej opieki zdrowotnej.

Należy także zaznaczyć, że pomiary ciśnienia oferowane obecnie przez inne urządzenia (na przykład smartwatche, smartbandy) czy aplikacje nie mogą zastąpić pomiaru ciśnieniomierzem. Ciśnieniomierz jest urządzeniem medycznym, standaryzowanym i o zweryfikowanej jakości pomiarów. W przypadku innych urządzeń pomiary te mogą być tylko orientacyjne i nie stanowią podstawy rozpoznania nadciśnienia, nie można również w ten sposób monitorować choroby i skuteczności jej leczenia. Warto skorzystać ze strony internetowej www.dobrzemierze.pl, która powstała pod patronatem Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Na stronie znajduje się lista dostępnych w Polsce ciśnieniomierzy posiadających właściwe certyfikaty (walidacje) potwierdzające jakość pomiarów.

Piśmiennictwo:

1. Choroby układu krążenia. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2. Dostęp: 04.05.2024 r.
2. Pęksa JW. Prawidłowe wykonywanie pomiarów ciśnienia tętniczego w gabinecie lekarskim. Lekarz POZ 2022; 8(2): 130–136.
3. Szczęch R, Narkiewicz K. Jak mierzyć ciśnienie tętnicze? Chor Serca Naczyń 2006; 3(4): 219–220.