Gradówka

Jak powstaje gradówka?

Gradówka (łac. chalazion) to stan, w którym dochodzi do zablokowania ujścia gruczołu Meiboma i gromadzenia w jego wnętrzu treści łojowej oraz częściowo złuszczonych komórek nabłonka. Powstaje wówczas zmiana określana jako przewlekły ziarniniak zapalny (lipogranuloma). Gruczoły Meiboma to gruczoły zlokalizowane w obrębie powiek, których zadaniem jest produkcja oleistej substancji lipidowej, tak zwanego meibum, które ochrania narząd wzroku i wchodzi również w skład filmu łzowego. Nadprodukcja meibum, a także niektóre cechy anatomiczne budowy gruczołów sprawiają, że gradówka może występować częściej. Szczególnie predysponowane do zachorowania są osoby cierpiące na przewlekłe schorzenia dermatologiczne: trądzik różowaty, trądzik pospolity czy łojotokowe zapalenie skóry. W przypadku kiedy dochodzi do nadkażenia nagromadzonej treści gruczołu, odpowiedzialne są za to zwykle bakterie zaliczane do gronkowców, które powszechnie bytują na skórze człowieka – częściej w przypadku występowania innych schorzeń skóry.

Jakie są objawy gradówki?

Najbardziej typowym objawem gradówki jest guzek lub wyczuwalne zgrubienie w obrębie powieki (górnej lub dolnej). Rozmiary gradówki mieszczą się zazwyczaj w przedziale 2–8 mm. Guzek nie jest zwykle bolesny; ze względu na jego lokalizację we wrażliwej okolicy oka pacjent może odczuwać pieczenie lub dyskomfort w miejscu jego wystąpienia. Kolor guzka może przybierać barwę otaczającej skóry, być białawy lub żółty, a także czerwony lub czerwono-sinawy.  Gradówka powiększa się zwykle stopniowo, co może dawać ucisk na inne struktury oka, na przykład rogówkę. Duża gradówka może wtedy powodować zaburzenia widzenia (zniekształcenia w polu widzenia – zaburzenie widzenia ostrego zarówno do dali, jak i do bliży, zbliżone do tego występującego w astygmatyzmie). Skóra nad wyczuwalnym guzkiem pozostaje niezmieniona lub w wyniku nadkażenia ulega zaczerwienieniu, obrzękowi i zapaleniu. Wraz z upływem czasu torebka gruczołu może się znacznie wzmacniać i formować, co jest odczuwalne jako stwardnienie guzka.

Leczenie gradówki

Samoistne wyleczenie gradówki występuje rzadko, najczęściej wymaga ona interwencji lekarskiej. Początkowo stosowane są ciepłe okłady, delikatny masaż mający na celu ewakuację treści z zamkniętego gruczołu oraz preparaty z antybiotykiem i/lub sterydami podawane miejscowo (krople, maść). W farmakoterapii stosuje się miejscowo antybiotyki w postaci maści (bacytracynę, erytromycynę, chloramfenikol) i słabe krople steroidowe (fluorometolon) oraz preparaty sztucznych łez. W ciężkich przypadkach i stanach nawracających stosuje się antybiotyki doustnie (tetracyklinę lub doksycyklinę).

Jeśli dojdzie do rozwoju gradówki przetrwałej (zmiana nie ustępuje w ciągu 3–6 tygodni), konieczna jest niewielka interwencja chirurgiczna. Zabieg w tym przypadku polega na nacięciu zmiany, a następnie wyłyżeczkowaniu gradówki wraz z jej torebką. Do zabiegu stosowane jest znieczulenie miejscowe, bez konieczności pobytu pacjenta w szpitalu. Rzadko istnieje konieczność zakładania szwów chirurgicznych po zabiegu. Po zabiegu należy postępować zgodnie z zaleceniami: najczęściej konieczne jest pozostawienie opatrunku na 1–2 doby oraz stosowanie preparatu z antybiotykiem miejscowym. Jeśli zostały założone szwy chirurgiczne, zwykle usuwa się je po 7 dniach, w czasie kontroli pozabiegowej. U osób predysponowanych – z trądzikiem różowatym lub łojotokowym zapaleniem skóry – po zabiegu nacięcia gradówki w celach profilaktycznych stosuje się ogólną antybiotykoterapię.

Gradówka u dzieci częściej niż u dorosłych ulega samoistnemu zanikowi, wskazane są jednak konsultacja okulistyczna i ustalenie planu postępowania leczniczego.

Pod żadnym pozorem nie należy próbować samodzielnie wyciskać lub nakłuwać zmiany – może to grozić poważnym zakażeniem narządu wzroku wraz z komplikacjami prowadzącymi do trwałego uszkodzenia widzenia.

Czy można zapobiegać wystąpieniu gradówki?

Zapobieganie kolejnemu epizodowi gradówki to przede wszystkim skrupulatna dbałość o właściwe oczyszczanie brzegów powiek. Mechaniczne oczyszczanie brzegów powiek wykonuje się za pomocą patyczka kosmetycznego nasączonego 25-proc. roztworem szamponu dla dzieci lub specjalnych chusteczek przeznaczonych do higieny brzegów powiek. Należy również unikać dotykania rękami okolicy oka. Jeśli często pocieramy oczy w wyniku ich nadmiernego wysuszenia, konieczne jest zadbanie o prawidłowe nawilżenie oka. Do tego celu warto stosować preparaty sztucznych łez dostępne w aptece bez recepty.

Konieczne jest dokładne oczyszczanie powiek z pozostałości makijażu oraz kosmetyków – zwłaszcza tych o tłustej i oleistej konsystencji. Warto unikać używania cudzych kosmetyków i akcesoriów do makijażu, zwłaszcza tych, które nie mogą być aplikowane za pomocą jednorazowych aplikatorów i wymagają bezpośredniego kontaktu z powieką.

Osoby noszące soczewki kontaktowe powinny przywiązywać szczególną wagę do właściwej higieny rąk przed założeniem i przy zdejmowaniu soczewek. Nigdy nie należy przekraczać zalecanego przez producenta czasu noszenia soczewek ani ponownie stosować już raz użytego płynu do ich czyszczenia.

W profilaktyce u chorych z nawracającymi gradówkami oraz u pacjentów predysponowanych, zwłaszcza przy współwystępowaniu trądziku różowatego, stosuje się antybiotyk – tetracyklinę doustnie w okresach zaostrzeń. Nawroty gradówki w tym samym miejscu, zwłaszcza u osób starszych, wymagają wykluczenia rzadkiej zmiany, jaką jest nowotwór gruczołów Meiboma.

Piśmiennictwo

1. Teweldemedhin M i wsp. Bacterial profile of ocular infections: a systematic review. BMC Ophthalmol 2017; 17(1): 212.
2. Antoniak K. Farmakoterapia zakażeń bakteryjnych narządu wzroku. Post Farmakoter 2009; 65(2): 124–131.
3. Izdebska J. Leczenie przeciwbakteryjne. Okulistyka 2008; 2: 4–31.
4. Niżankowska MH. Okulistyka. Podstawy kliniczne. PZWL, Warszawa 2007; s. 133.