Zapalenie spojówek u dzieci

Co to jest zapalenie spojówek?

Zapaleniem spojówek nazywamy zmiany chorobowe w obrębie oczu.

Jakie są przyczyny zapalenia spojówek u dzieci?

Najczęściej występuje infekcyjne zapalenie spojówek. Możliwe przyczyny zapalenia to:

• przeniesienie czynnika infekcyjnego (w trakcie infekcji górnych dróg oddechowych) wzdłuż dróg łzowych do woreczka spojówkowego
• pocieranie oka i wtarcie bakterii (np. podczas zabawy w piaskownicy, na sali zabaw)
• przeniesienie zakażenia między rówieśnikami w żłobku lub przedszkolu
• zatkanie kanalika łzowego (zwłaszcza u niemowląt)
• w przypadku noworodków – przeniesienie czynnika infekcyjnego w trakcie przechodzenia dziecka przez drogi rodne matki (należy podkreślić, że zapalenia spojówek w najmłodszej grupie wiekowej wymagają szczególnej uwagi, gdyż mogą powodować powikłania miejscowe i ogólne)
• alergeny, wywołujące alergiczne zapalenia spojówek (występuje ono rzadko w wieku niemowlęcym, zdecydowanie częściej u małych i starszych dzieci)
• adenowirusy, powodujące epidemiczne zapalenie spojówek o wysokiej zakaźności.

Jakie są objawy zapalenie spojówek u dzieci?

Objawy różnią się nieznacznie w zależności od przyczyny choroby.

Jeśli czynnikiem wywołującym zapalenie są bakterie – obserwujemy zaczerwienienie oka, początkowo jednego, następnie drugiego. Ponadto pojawia się ropna lub śluzowo-ropna wydzielina w kącikach oczu, występująca w większej ilości po przespanej nocy lub drzemce malucha. Obecność wydzieliny może powodować sklejenie powieki górnej i dolnej oraz trudności z otwarciem oczu. Możliwe są także obrzęk powiek i uczucie szczypania pod powiekami. 

Epidemiczne zapalenie spojówek objawia się wodnistą lub wodnisto-śluzową wydzieliną w kącikach oczu, łzawieniem, zaczerwienieniem spojówek, światłowstrętem i grudkowym odczynem spojówek.

Z kolei w alergicznym zapaleniu spojówek dominują świąd oczu, wydzielina wodnista lub wodnisto-śluzowa, przekrwienie spojówek i obrzęk powiek oraz są obecne brodawki spojówkowe. W odróżnieniu od infekcyjnego zapalenia spojówek zmiany pojawiają się zawsze obustronnie. Przy nadkażeniu bakteryjnym w kącikach oczu zbiera się treść ropna. Objawy mogą występować przez cały rok, często z zaostrzeniami na wiosnę. Alergiczne zapalenie spojówek niejednokrotnie towarzyszy alergicznemu nieżytowi nosa lub nasileniu atopowego zapalenia skóry.

Jak leczyć zapalenie spojówek u dzieci?

Infekcyjne zapalenie spojówek jest chorobą samoograniczającą się, czyli po pewnym czasie ustępuje nawet bez leczenia.

W bakteryjnym zapaleniu spojówek podanie antybiotyku (w kroplach lub maści) skraca czas występowania objawów. Wyleczenie jest możliwe w ciągu 5–7 dni. 

W wirusowym zapaleniu spojówek istnieje możliwość stosowania kropli z lekiem antywirusowym, jednak nie działają one na wszystkie typy wirusów. Objawy ustępują samoistnie w ciągu 3 tygodni.

W alergicznym zapaleniu spojówek podajemy miejscowo krople z lekami antyalergicznymi, a w przypadku objawów alergicznych z górnych dróg oddechowych – także leki antyalergiczne doustnie. W miarę możliwości należy unikać kontaktu z alergenem.

Bez względu na przyczynę zapalenia przemywa się oczy roztworem soli fizjologicznej. Ma to na celu nawilżenie spojówek i usunięcie nadmiaru wydzieliny (ropnej, wodnistej lub śluzowej).

Nie każde zapalenie spojówek wymaga konsultacji okulistycznej. Jeśli dziecko zostało zbadane przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, a wdrożone leczenie ograniczyło objawy i doprowadziło do wyleczenia – nie ma takiej potrzeby.

Jeśli natomiast objawy nadal występują (mimo leczenia) albo podejrzewamy, że doszło do urazu w obrębie gałki ocznej lub w oku znajduje się ciało obce, trzeba niezwłocznie skonsultować się z okulistą.

Profilaktyka zapalenia spojówek

Profilaktyka polega na przestrzeganiu podstawowych zasad higieny, zwłaszcza higieny rąk. Należy zadbać, by dziecko wykształciło nawyk mycia rąk po zabawie, jedzeniu czy spacerze oraz zachowywało ostrożność przy pocieraniu oczu. 

Piśmiennictwo:

1. Grałek M, Kaniowska K. Zapalne choroby powiek i spojówek – objawy i leczenie. Klin Pediatr 2005; 13(1): 4–9.
2. Grałek M, Niwald A. Zapalenie spojówek u dzieci. Okulistyka 2010; 3: 38–40.
3. Wilczyński M. Okulistyka dla lekarzy POZ. Warszawa 2016.