Biochemia krwi – wskazania i profile oznaczeń

Wróć do listy Data:
lek. Paweł Pobudejski
lek. Paweł Pobudejski

Zdecydowanie najliczniejszą grupą badań, z jakimi mogą spotkać się pacjenci i pacjentki, są badania biochemiczne krwi. Dostęp do nich jest możliwy w podstawowej i ambulatoryjnej opiece zdrowotnej, jak również w komercyjnych laboratoriach diagnostycznych. Oferują one liczne, domyślne pakiety, które zawierają często nawet kilkanaście oznaczeń. Kiedy warto wykonać badanie biochemiczne? Jakie parametry można w nim określić? Jakich informacji dostarczają? W cyklu artykułów wyjaśnimy, w diagnostyce których chorób badania biochemiczne odgrywają ważną rolę oraz jakie są ich normy referencyjne.

Spis treści

Badania biochemiczne krwi – co to jest?

Taką nazwą określa się badania, które bazują na oznaczaniu aktywności lub stężenia substancji w osoczu krwi. Osocze to część krwi, w której zawieszone są czerwone i białe krwinki oraz płytki krwi. Obecne są w nim również hormony, enzymy, białka, glukoza, a także produkty przemiany materii, w związku z czym osocze jest bogatym materiałem źródłowym dla wielu badań laboratoryjnych, wykorzystywanym szeroko, chociażby w diagnostyce cukrzycy, chorób wątroby, nerek czy zaburzeń lipidowych. Ponadto, większość pakietów zawiera także oznaczenie morfologii krwi obwodowej (z rozmazem lub bez) czy badanie ogólne moczu, które technicznie nie są jednak badaniami biochemicznymi.

Biochemia krwi – dostępne pakiety badań

Pakiety badań, które najczęściej są oferowane w laboratoriach komercyjnych, przedstawiono w tabeli poniżej. Warto pamiętać, iż większość z nich może być również zlecona przez lekarza w podstawowej lub ambulatoryjnej opiece specjalistycznej (POZ lub AOS).

Nazwa
Oznaczenia, które najczęściej obejmują pakiety [1, 2, 3, 4, 5]

profil ogólny

morfologia krwi obwodowej, OB, badanie ogólne moczu, jonogram (sód, potas), lipidogram (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy), glukoza, mocznik, kreatynina, próby wątrobowe: ALT, AST, GGT

profil nerkowy

jonogram (sód, potas), mocznik, kreatynina, badanie ogólne moczu, morfologia, wapń całkowity

profil wątrobowy

próby wątrobowe: ALT, AST, GGT, fosfataza alkaliczna, bilirubina całkowita, albumina

profil kostny

wapń całkowity, fosfor, witamina 25-OH D3, fosfataza alkaliczna, B-CrossLaps – CTX

profil sercowy

jonogram (sód, potas, magnez), glukoza, lipidogram (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy), homocysteina, D-dimery, hs-Troponina I, CK-MB, BNP/NT-proBNP

profil lipidowy

lipidogram (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy)

profil tarczycowy rozszerzony

TSH, FT3, FT4

profil trzustkowy

amylaza, lipaza, amylaza w moczu

profil alergiczny

immunoglobuliny klasy IgE, panel alergenów wziewnych, pokarmowych, jadu owadów błonkoskrzydłych (liczba alergenów bywa zmienna w zależności od oferty laboratorium), testy skórne, płatkowe, prowokacyjne, molekularne

profil reumatologiczny

czynnik reumatoidalny (RF), białko C-reaktywne (CRP), antystreptolizyna O (ASO), przeciwciała anty-CCP, kwas moczowy i morfologia krwi obwodowej

profil dla kobiet w ciąży

glukoza, grupa krwi, antygen HBs, test w kierunku HIV, badanie ogólne moczu, morfologia krwi obwodowej, przeciwciała przeciwko Treponema pallidum (krętkowi blademu wywołującemu kiłę, czyli syfilis), kreatynina, witamina B12, kwas foliowy

profil dla kobiet planujących lub stosujących antykoncepcję hormonalną

APTT, fibrynogen, próby wątrobowe: ALT, AST, GGT

profil dla kobiet po 40. roku życia

morfologia krwi obwodowej, kreatynina, badanie ogólne moczu, glukoza, lipidogram (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy), kwas moczowy, magnez, fibrynogen, FSH, TSH

profil dla mężczyzn po 40. roku życia

TSH, morfologia krwi obwodowej, OB, badanie ogólne moczu, glukoza, lipidogram (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy), kwas moczowy, PSA całkowity, magnez, próby wątrobowe: ALT, AST

profil specjalny, przedoperacyjny

kreatynina, APTT, INR, OB, jonogram (sód, potas), CRP, morfologia krwi obwodowej, grupa krwi, przeciwciała anty-HBs i anty-HCV, glukoza

profil miażdżycowy

lipidogram (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, trójglicerydy), glukoza, kreatynina, kwas moczowy, fibrynogen, TSH, homocysteina,

albuminy w moczu, lipoproteina a, apolipoproteina a i b

Badania biochemiczne krwi – kiedy je wykonywać?

Mnogość oznaczeń bezpośrednio przekłada się na to, że mogą one być przydatne w diagnostyce bardzo wielu schorzeń, między innymi:

Badania bywają też zlecane po to, aby ocenić ogólny stan zdrowia czy reakcję organizmu na wdrożone leczenie. O konieczności ich wykonania decyduje lekarz, który na podstawie zgłaszanych objawów określa, jakie oznaczenia są potrzebne w postawieniu diagnozy. Warto także pamiętać, że wynik badania, również tego wykonanego samodzielnie, zawsze jest interpretowany w kontekście zgłaszanych dolegliwości, chorób towarzyszących i przyjmowanych leków. 

Należy pamiętać, że nie zawsze przekroczenie normy laboratoryjnej jest istotne klinicznie i wymaga podejmowania jakiegoś działania. W związku z tym najlepiej wyniki każdego badania omówić z lekarzem.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Istnieją również specjalne programy profilaktyczne, finansowane z budżetu państwa, które mają na celu wczesną diagnozę, zwiększającą szansę na korzystne rokowanie. Zalicza się do nich programy wykrywania:

  • raka jelita grubego, szyjki macicy, piersi,
  • gruźlicy,
  • chorób układu krążenia,
  • chorób odtytoniowych, w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), często nazywanej przez pacjentów “rozedmą”,
  • wad postawy,
  • a także pilotażowy program leczenia e-uzależnień u dzieci [6].

Warto także zainteresować się programem Profilaktyka 40 PLUS, w ramach którego można wykonać pakiet badań diagnostycznych obejmujący:

  • morfologię krwi obwodowej z rozmazem i płytkami krwi,
  • stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy,
  • stężenie glukozy,
  • próby wątrobowe: ALT, AST, GGT,
  • stężenie kreatyniny,
  • badanie ogólne moczu,
  • stężenie kwasu moczowego,
  • krew utajoną w kale,
  • PSA – antygen swoisty dla stercza (badanie dostępne tylko dla mężczyzn) [7].

Ponadto program obejmuje także pomiar ciśnienia tętniczego, masy ciała, wzrostu, obwodu w pasie oraz obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI) [6]. Warto się pospieszyć, ponieważ można z niego skorzystać jedynie do końca grudnia 2024 r. Szczegóły dotyczące realizacji badań dostępne są tutaj i na Internetowym Koncie Pacjenta.

Konsultacja naukowa dr n. med. Wojciech Malchrzak

Referencje

  1. Medicover. Biochemia krwi: wskazania, profile oznaczeń badania biochemicznego. Centrum Medyczne Medicover. https://www.medicover.pl/badania/biochemia-krwi/ [ostatni dostęp: 31.10.2024 r.]
  2. e-Pakiet sercowy. diag.pl. https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-sercowy/ [ostatni dostęp: 31.10.2024 r.]
  3. Pakiet badań alergicznych, testów alergicznych - Diagnostyka. diag.pl. https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-alergiczny/ [ostatni dostęp: 31.10.2024 r.]
  4. e-Pakiet przed zabiegiem. diag.pl. https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-przed-zabiegiem/?utm_source=google&utm_medium=cpc&utm_campaign=E-Sklep-[DSA]&utm_id=993565104&utm_content=esklep-pakiety-badan&utm_creative_format=DSA&gad_source=1&gclid=Cj0KCQjw1Yy5BhD-ARIsAI0RbXZfcmp8aCn7KEL7Owu-YADBaL49588pXSXjSE-ekmrWtvLU7Siol3kaAvqzEALw_wcB [ostatni dostęp: 31.10.2024 r.]
  5. Profil Ryzyko miażdżycy | 11 badań diagnostycznych - Kup online bez skierowania na store.synevo.pl. Synevo. https://www.store.synevo.pl/p/profil-ryzyko-miazdzycy?utm_source=synevo.pl&utm_campaign=product-page&utm_medium=button-widget [ostatni dostęp: 31.10.2024]
  6. Programy profilaktyczne. Pacjent. https://pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne [ostatni dostęp: 31.10.2024]
  7. Program Profilaktyka 40 PLUS. Pacjent. https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/program-profilaktyka-40-plus [ostatni dostęp: 31.10.2024]
Wróć do listy Przejdź dalej