AIDS – co to za choroba?

Wróć do listy Data:
lek. Sylwia Ziółkowska
lek. Sylwia Ziółkowska

AIDS (ang. acquired immune deficiency syndrome; zespół nabytego niedoboru odporności) to choroba, która jeszcze 20 lat temu budziła ogromny lęk społeczny i była owiana tabu. Dziś, dzięki rozwojowi medycyny i wzrostowi świadomości zdrowotnej, AIDS stał się bardziej znanym zagrożeniem. Wciąż jednak pojawiają się pytania dotyczące sposobów zakażenia, pierwszych objawów choroby oraz jej diagnostyki. Wiedza na temat dróg szerzenia się zakażenia HIV, symptomów oraz badań, które należy wykonać przy podejrzeniu choroby, jest kluczowa, by powstrzymać proces transmisji wirusa i chronić przed zachorowaniem kolejne osoby.

Spis treści

AIDS – jak dochodzi do rozwoju zakażenia wirusem HIV?

Wystąpienie objawów AIDS jest efektem zakażenia ludzkim wirusem nabytego niedoboru odporności (ang. human immunodeficiency virus, HIV). HIV, należący do rodziny retrowirusów, atakuje głównie układ odpornościowy człowieka, w tym limfocyty CD4, monocyty oraz makrofagi. Po zakażeniu HIV choroba rozwija się stopniowo, a pełnoobjawowe AIDS może pojawić się nawet po kilku lub kilkunastu latach. W tym czasie wirus powoduje stopniowe zmniejszanie liczby białych krwinek, co prowadzi do osłabienia układu odpornościowego. Gdy liczba białych krwinek osiągnie niski poziom, organizm traci zdolność do obrony przed infekcjami, a w efekcie pojawiają się zakażenia o ciężkim przebiegu oraz ryzyko rozwoju chorób nowotworowych.

Dzięki leczeniu antyretrowirusowemu możliwe są spowolnienie rozwoju choroby, eliminacja wirusa z krwi pacjenta i zmniejszenie ryzyka zakażenia innych osób.

Jak dochodzi do zakażenia HIV?

Do najczęstszych dróg zakażenia HIV należą:

  • kontakty seksualne, w tym niezabezpieczone stosunki płciowe z zakażoną osobą lub osobą o nieznanym statusie serologicznym;
  • droga krwiopochodna, czyli zakażenie poprzez kontakt uszkodzonej skóry lub błon śluzowych z zakażoną krwią, np. w wyniku wspólnego używania igieł lub strzykawek;
  • zakażenie wertykalne, czyli zakażenie dziecka od matki w trakcie ciąży, porodu lub karmienia piersią.

Chociaż w przeszłości wyróżniano grupy większego ryzyka (np. homoseksualnych mężczyzn), obecnie mówi się raczej o ryzykownych zachowaniach, które mogą prowadzić do zakażenia, niezależnie od orientacji seksualnej. Do takich zachowań zaliczamy m.in.:

  • ryzykowne kontakty seksualne bez użycia prezerwatyw;
  • wstrzykiwanie substancji psychoaktywnych lub stosowanie sterydów anabolicznych z użyciem wspólnych igieł i/lub strzykawek;
  • poród, gdy matka nie wie, że jest zakażona HIV, i nie stosuje leków przeciwwirusowych;
  • zakłucia lub skaleczenia ostrymi przedmiotami zanieczyszczonymi krwią osoby zakażonej HIV (szczególnie dotyczy to pracowników medycznych).

Jakie są objawy AIDS?

Zakażenie HIV może początkowo przebiegać bezobjawowo lub dawać objawy tzw. choroby retrowirusowej, takie jak:

  • gorączka,
  • bóle mięśniowe,
  • uczucie rozbicia,
  • bóle gardła,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • wysypka skórna.

Objawy mogą pojawić się od 2 do 4 tygodni po zakażeniu, ale nie występują u każdego pacjenta, a ich niespecyficzność często powoduje, że są mylone z objawami infekcji sezonowych.

Po ustąpieniu objawów choroby retrowirusowej zakażenie HIV wchodzi w fazę utajoną (latencji), w której nie występują objawy, ale pacjent nadal może przenosić wirusa na innych. Czasami jedynym objawem może być powiększenie węzłów chłonnych.

Pełnoobjawowy AIDS charakteryzuje się występowaniem chorób oportunistycznych, czyli schorzeń wywołanych przez patogeny, które u osób z prawidłową odpornością nie powodują objawów. W przypadku osoby zakażonej HIV z osłabionym układem odpornościowym dochodzi do wystąpienia tych infekcji.

Choroby oportunistyczne, które mogą wskazywać na AIDS, to m.in.:

  • nawracające zapalenia płuc;
  • nawracający półpasiec;
  • przewlekłe biegunki o nieustalonej etiologii;
  • długotrwała gorączka;
  • brodawkowate zmiany skórne;
  • leukoplakia włochata (zmiany na języku i wewnętrznej stronie policzków);
  • nawracająca bakteriemia;
  • gruźlica płucna lub pozapłucna;
  • kandydoza przełyku, oskrzeli lub płuc;
  • zakażenia wirusem opryszczki;
  • cytomegalia (zakażenie cytomegalowirusem);
  • zakażenia toksoplazmozą i inne.

Jakie badania należy wykonać, aby wykryć AIDS?

Diagnostyka AIDS opiera się na wykonaniu testów w kierunku zakażenia HIV, polegających na pobraniu próbki krwi. Testy wykrywają specyficzne przeciwciała lub przeciwciała i antygen p24 HIV. Wynik dodatni wstępnego testu przesiewowego wymaga potwierdzenia testem Western-blot, który ma wysoką swoistość względem wirusa, lub testem wykrywającym wirusa RNA.

Warto pamiętać o istnieniu okresu okienka serologicznego, w którym mimo zakażenia HIV wirus może być niewykrywalny przez standardowe testy. Okno serologiczne trwa zazwyczaj od 2 do 6 tygodni, a w przypadku nowoczesnych testów – do 14–17 dni. Oficjalnie uznaje się, że okno serologiczne trwa do 12 tygodni.

Gdzie można wykonać badania w kierunku AIDS?

W Polsce w większości dużych miast dostępne są punkty konsultacyjno-diagnostyczne, które oferują bezpłatne, anonimowe badania w kierunku HIV i AIDS. Listę tych punktów można znaleźć na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS (https://aids.gov.pl). W wielu tych punktach można również wykonać testy przesiewowe w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak kiła czy wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C). Wykonanie badań nie wymaga skierowania lekarskiego.

Piśmiennictwo:

  1. AIDS. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.2 [dostęp z dnia 27.11.2024 r.].
  2. Parfieniuk-Kowerda A. Wirus HIV: przyczyny zakażenia, objawy i leczenie. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/HIV-AIDS/158254,zakazenie-hiv [dostęp z dnia 26.11.2024 r.].
  3. https://aids.gov.pl [dostęp z dnia 26.11.2024 r.].
Wróć do listy Przejdź dalej