Szacowany czas czytania: 12 minut
Czym jest wypadanie macicy? Objawy, przyczyny i leczenie
Wypadanie macicy definiuje się jako stan, w którym macica ulega przemieszczeniu ze swojej anatomicznej pozycji w miednicy mniejszej w kierunku pochwy. Problem ten jest dość częstym schorzeniem u kobiet, zwłaszcza w starszym wieku, które przeszły liczne porody lub operacje ginekologiczne.
Jako przyczyny wypadania macicy w literaturze medycznej podaje się osłabienie mięśni dna miednicy (wynikające najczęściej z przebytych porodów drogami natury oraz z wieku pacjentki). Kolejną przyczyną jest zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej spowodowane czynnikami takimi jak otyłość oraz ciężka praca fizyczna (związana z przenoszeniem dużych ciężarów). Do wystąpienia obniżenia i wypadania macicy predysponuje także uszkodzenie tkanek krocza podczas zabiegów ginekologicznych lub porodów. Przyjmuje się, że schorzenie to występuje częściej u pacjentek starszych z uwagi na spadek stężenia hormonów płciowych, co z kolei wpływa na tkanki krocza i utratę ich sprężystości.
Do najczęstszych objawów wypadania macicy należą: problem z nietrzymaniem moczu, uczucie ucisku w podbrzuszu oraz bolesność podczas współżycia.
Jako metody leczenia wypadania macicy stosowane są w pierwszej kolejności ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy oraz unikanie podnoszenia dużych ciężarów. Kolejną możliwą metodą jest stosowanie wkładek oraz pessarów pomagających w podtrzymywaniu macicy w miednicy mniejszej. Możliwe jest także leczenie farmakologiczne w postaci dopochwowego stosowania estrogenów w celu poprawy elastyczności okolicznych tkanek, co według części autorów może korzystnie wpłynąć na rzeczone schorzenie. Najbardziej skuteczną metodę leczenia stanowi leczenie zabiegowe polegające na przywróceniu macicy do jej pozycji anatomicznej.
Obniżenie i wypadanie macicy są schorzeniami znacznie wpływającymi na zdrowie i jakość życia kobiety; mogą negatywnie wpływać także na jej zdrowie seksualne oraz emocjonalne. W przypadku wystąpienia podejrzenia tych schorzeń konieczne jest zasięgnięcie konsultacji lekarza ginekologa w celu ustalenia planu diagnostycznego i terapeutycznego.
Wypadanie macicy – kto może być w grupie ryzyka?
W grupie ryzyka wystąpienia wypadania macicy są przede wszystkim starsze kobiety, które przeszły wiele porodów, operacji ginekologicznych, a także pacjentki otyłe oraz ciężko pracujące fizycznie. Kobiety w podeszłym wieku są bardziej narażone na wystąpienie wypadania z uwagi na naturalne osłabienie mięśni dna miednicy i utratę elastyczności okolicznych tkanek postępujące wraz z upływem czasu. Podobnie u pacjentek, które przeszły wiele porodów drogami natury oraz operacji ginekologicznych, dochodzi do osłabienia mięśni dna miednicy oraz tkanek okolicy krocza. W przypadku pacjentek otyłych, ciężko pracujących oraz cierpiących na choroby z przewlekłym kaszlem (na przykład astmatyczek) zwiększone ryzyko wystąpienia wypadania związane jest ze zwiększonym ciśnieniem w obrębie jamy brzusznej, co prowadzi do osłabienia aparatu więzadłowego macicy. Poza tym większe ryzyko opisywanego schorzenia występuje u pacjentek cierpiących na zespół Ehlersa-Danlosa.
Wypadanie macicy – objawy
Objawy obniżenia i wypadania macicy różnią się w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia oraz anatomicznych cech budowy pacjentki. Do początkowych objawów należą problemy z nietrzymaniem moczu, objawiające się jako niekontrolowane wycieki podczas pracy tłoczni brzusznej (kaszlu, wysiłku fizycznego, śmiechu), występować może także uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza moczowego lub częstsze niż zazwyczaj oddawanie moczu. Kolejnymi często występującymi objawami są: uczucie ucisku w podbrzuszu lub miednicy (zwłaszcza podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów), poczucie obecności ciała obcego w pochwie oraz bolesność podczas stosunku seksualnego. W bardziej nasilonych przypadkach możliwe jest uwidocznienie macicy jako jej uwypuklenie przez pochwę.
Wypadanie macicy – leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne rekomendowane jest dla pacjentek z zaawansowanym stopniem wypadania macicy (w przypadku wysuwania się macicy na zewnątrz). Dodatkowymi czynnikami przemawiającymi za postępowaniem zabiegowym są nietrzymanie moczu oraz znaczne dolegliwości bólowe. W przeszłości wiodącą metodą leczenia był zabieg histerektomii, czyli usunięcia macicy; aktualnie jest on rzadziej stosowany z uwagi na często występujące po nim powikłania takie jak wypadanie pochwy. Obecnie wiodącymi metodami operacyjnego leczenia wypadania macicy są zabiegi z użyciem siatek oraz taśm, takie jak np. promontofiksacja, polegająca na podwieszeniu macicy na specjalnych polipropylenowych taśmach. Operacje te wykonywane są w sposób małoinwazyjny, z użyciem laparoskopii.
Należy podkreślić, że leczenie operacyjne wypadania macicy wymaga dobrania odpowiedniej metody do konkretnej sytuacji klinicznej. Lekarz ginekolog wspólnie z pacjentką decydują o zakresie operacji, biorąc pod uwagę nasilenie objawów, choroby współistniejące oraz oczekiwania pacjentki.
Wypadanie macicy – leczenie nieoperacyjne
U pacjentek z mniej nasilonymi objawami wypadania możliwe jest zastosowanie terapii estrogenowej, podawanej drogą dopochwową (w formie globulek) – ma to na celu zwiększenie jędrności okolicznych tkanek, co spowalnia postępowanie objawów. W leczeniu nieoperacyjnym stosowane są także pessary – elastyczne krążki umieszczane dopochwowo. Ich zadaniem jest podtrzymanie macicy w pozycji zbliżonej do anatomicznej. Kolejną możliwością terapeutyczną jest stosowanie laseroterapii; jej użycie prowadzi do wzmocnienia okolicznych tkanek, co także spowalnia postęp schorzenia.
Kluczową rolę w leczeniu nieoperacyjnym odgrywa fizjoterapia uroginekologiczna. Wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie dna miednicy znacznie poprawia jakość i komfort życia pacjentek z objawami wypadania macicy.
Ćwiczenia u pacjentek z wypadaniem macicy
Ćwiczenia w ramach fizjoterapii uroginekologicznej mają na celu wzmocnienie mięśni dna miednicy. Mięśnie te, zwane także mięśniami Kegla, są kluczowe dla utrzymania prawidłowego położenia macicy w obrębie miednicy mniejszej. Do podstawowych ćwiczeń mięśni dna miednicy należą ich ściskanie (jak w przypadku zatrzymywania moczu) oraz utrzymywanie tego napięcia przez kilka sekund. Bardziej zaawansowane ćwiczenia wymagają instruktażu oraz konsultacji fizjoterapeuty uroginekologicznego.
Najnowsze metody leczenia wypadania macicy
Do najnowszych metod leczenia wypadania macicy należą laseroterapia oraz małoinwazyjne zabiegi (z użyciem siatek i taśm). Zaletami laseroterapii są jej wysokie bezpieczeństwo, małe ryzyko powikłań oraz brak konieczności hospitalizacji, z kolei do wad zalicza się konieczność wykonania serii zabiegów oraz brak skuteczności u części pacjentek. W przypadku metod małoinwazyjnych wadami są konieczność hospitalizacji i ryzyko związane z zabiegiem operacyjnym, zaś jako zalety przyjmuje się bardzo wysoką skuteczność oraz niskie ryzyko nawrotu schorzenia.
Profilaktyka wypadania macicy
Za działania profilaktyczne zmniejszające ryzyko wystąpienia schorzenia uznaje się regularne ćwiczenia mięśni dna miednicy, utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz unikanie podnoszenia ciężkich przedmiotów.
Piśmiennictwo:
- Cassis C, Mukhopadhyay S, Morris E. Standardizing abdominal sacrocolpopexy for the treatment of apical prolapse: one year on. Int J Gynaecol Obstet 2019; 147(1): 49–53.
- Obinata D, Sugihara T, Yasunaga H i wsp. Tension-free vaginal mesh surgery versus laparoscopic sacrocolpopexy for pelvic organ prolapse: analysis of perioperative outcomes using a Japanese national inpatient database. Int J Urol 2018; 25(7): 655–659.
- Kisby CK, Occhino JA, Bews KA i wsp. Perioperative complications in minimally invasive sacrocolpopexy versus transvaginal mesh in the management of pelvic organ prolapse: analysis of a national multi-institutional dataset. Female Pelvic Med Reconstr Surg 2021; 27(2): 72–77.