Selen – właściwości dla zdrowia i źródła w diecie

Właściwości selenu

Pierwiastek ten wchodzi w skład dwóch aminokwasów, selenometioniny oraz selenocysteiny, które budują istotne dla organizmu enzymy. Niekorzystny dla zdrowia jest zarówno jego niedobór jak i nadmiar. Racjonalnie suplementowany jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Wykazuje on działanie antyoksydacyjne oraz prooksydacyjne i dzięki tym właściwościom wykorzystywany jest w terapii antynowotworowej. Spożywanie selenu również zmniejsza ryzyko zachorowania na Alzheimera, Parkinsona. Ten pierwiastek chroni nas przed udarem mózgu oraz chorobami serca. 

Niektóre badania naukowe wskazują, że selen zmniejsza ryzyko pojawienia się niektórych rodzajów nowotworów, takich jak rak piersi, płuc oraz prostaty i jelita grubego przy odpowiednim spożyciu tego pierwistka. Przyjmowanie tego pierwiastka wzmacnia układ immunologiczny. Ma on duży wpływ na poziom wytwarzania ciał odpornościowych, makrofagów oraz limfocytów B i T. Ponadto selen wspiera prawidłowy metabolizm hormonów tarczycy, zapobiegając uszkodzeniom oksydacyjnym. Pierwiastek ten dzięki swoim właściwościom wspiera leczenie depresji. To właśnie jego niedobór w naszym organizmie powoduje pogorszenie nastroju. Selen redukuje również stany zapalne, łagodząc ból obecny przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Wpływa on także leczniczo na płodność u mężczyzn, poprawiając erekcję, przyczyniając się do prawidłowego przebiegu spermatogenezy oraz stabilizując metabolizm testosteronu. Suplementując ten pierwiastek możemy się również cieszyć  pięknym wyglądem, ponieważ wpływa on korzystnie na stan naszych włosów i paznokci.

Produkty bogate w selen

Najwięcej selenu zawierają orzechy brazylijskie, które  pochodzą z upraw z zachodniej i wschodniej Amazonii oraz Brazylii (od około 120 do 220 mcg/szt.). Zawartość tego mikroelementu różni się jednak w zależności od rodzaju nasion, sposobu ich uprawy oraz pochodzenia. Najmniej selenu zawierają uprawiane orzechy w Peru oraz w Boliwii (od około 8 do 35 mcg/szt.). Źródłem tego pierwiastka są  również ryby takie jak łosoś lub tuńczyk, owoce morza oraz mięso a głównie podroby. Nabiał jak i produkty zbożowe takie jak kasza gryczana, płatki owsiane, makaron również posiadają zdrowotne właściwości selenu. Spożywanie warzyw kapustnych, w szczególności brokuły, kapustę białą, czosnek a także cebuli, szparagów i soczewicy, dodatnio wpłynie na nasz organizm. 

Suplementacja selenu

Czy selen wystarczy szukać w pożywieniu czy też dodatkowo go suplementować? Jaka jest właściwa dawka tego pierwiastka, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu? Według badań, dzienne zapotrzebowanie dla osoby dorosłej w Polsce wynosi 55 mcg selenu. Zwiększenie podaży występuję u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią i wynosi ona od 60 mcg do 70 mcg dziennie. Na rynku farmaceutycznym można również zaopatrzyć się w suplementy diety, które zawierają od 100 do 200 mcg selenu w jednej tabletce lub kapsułce. Metabolizm selenu przede wszystkim zależy od formy jaka dostarczana jest do organizmu. Selen występuję w dwóch formach: organicznej oraz nieorganicznej. Do nieorganicznej postaci zalicza się selenian (VI) oraz selenin sodu (selenian IV). Badania wykazały, że ludzki organizm lepiej przyswaja organiczną formę selenu, do której zaliczane są: selenometionina oraz metylowana selenocysteina. Przyswajalność selenu organicznego wynosi około 90%. Dodatkowo białko, witaminy A, E i C oraz inne związki antyoksydacyjne ułatwiają jego wchłanianie.

Organiczną formą selenu są drożdże selenowe. Zawierające one różne organiczne związki selenu, w tym selenometionine, selenopeptydy, selenolipidy i selenki. Wpływ drożdży bogatych w selen na funkcje immunologiczne był przedmiotem wielu badan. Jasno z nich wynika, że drożdże o dużej zawartości tych związków są korzystniejsze dla naszego zdrowia od pojedynczych związków selenu takich jak selenometionina. Główną zaletą drożdży bogatych w selen jest zwiększenie biodostępności tego pierwiastka w układzie trawiennym. I chociaż selen jest zaliczany do minerałów śladowych w aspekcie żywienia, wykazano niezbędność jego spożywania dla prawidłowego rozwoju człowieka. Drożdże selenowe korzystnie wpływają na nasze zdrowie, wzmacniając nasz układ odpornościowy. Stosujemy je przy detoksykacji i pomocy dla wątroby, w profilaktyce nowotworowej przy ochronie komórek, w problemach sercowo-naczyniowych, chorobach oczu, w stanach zapalnych i podczas ciąży. Po ten suplement powinny sięgać osoby odczuwające ogólne zmęczenie oraz w przypadku problemów ze strukturą i wyglądem włosów i paznokci. Drożdże selenowe zawierają duże ilości witamin, w tym witaminy z grupy B, związki mineralne oraz mikroelementy. Preparaty zawierające drożdże nie są wskazane dla osób z nasiloną kandydozą, tak zwana drożdżycą. 

Nadmiar selenu – konsekwencje dla zdrowia

Bogactwo drożdży ma też inny wymiar. Nadmierne spożywanie selenu jest toksyczne dla organizmu. Dlatego pamiętajmy o badaniu jego stężenia w osoczu krwi. Długotrwałe stosowanie tego pierwiastka w ilości powyżej 400 mcg na dobę może prowadzić do rozwoju selenozy, czyli zatrucia selenem. Nawet jednorazowe spożycie gramowej dawki selenu może doprowadzić do osiągnięcia toksycznego poziomu tego pierwiastka w organizmie. Charakterystycznymi objawami towarzyszącymi zatruciu jest przede wszystkim charakterystyczny „czosnkowy oddech”, bóle stawów i mięśni, zmęczenie, nadmierne pocenie się, łamliwość paznokci, wypadanie włosów, nudności i wymioty, biegunka i wysypka. Zatrucie selenem jest bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Może doprowadzić również do rozwoju cukrzycy typu 2, marskości wątroby, obrzęku płuc oraz ciężkich objawów neurologicznych a nawet śmierci. 

Niedobór selenu – objawy i skutki

Również jego niedobór jest niekorzystny dla naszego zdrowia. Zbilansowana dieta zazwyczaj pokrywa nasze dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Może dojść do niedoboru selenu przy zaburzeniach wchłaniania pokarmu z przewodu pokarmowego, gdy jesteśmy żywieni pozajelitowo, przy usunięciu dużej części jelita cienkiego lub przy chorobach zapalnych jelit. Niedobór tego pierwiastka może wystąpić u osób chorych na ostre zapalenie trzustki, mukowiscydozę, reumatoidalne zapalenie stawów, retinopatię, niewydolność nerek i depresję. Niski poziom selenu w organizmie  może również dotyczyć osób z chorobami immunologicznymi i naczyń krwionośnych oraz przy zespole nabytego niedoboru odporności. Niedobór tego mikroelementu w organizmie charakteryzuje się zaburzeniami układu immunologicznego, które powodują nie tylko obniżoną odporność i pogorszenie nastroju. Obniżony poziom selenu zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór oraz choroby tarczycy, m.in.: niedoczynność gruczołu tarczowego czy autoimmunologiczne zapalenie. Jego niedobór może być groźny również w zakażeniach wirusowych. 

Korzystajmy z tego bogactwa, jakim jest selen z umiarem i cieszmy się długim zdrowiem. 

Autor: Katarzyna Izabella Kwiatkowska-Działak