Dieta bez glutenu u osób bez celiakii - czy działa prozdrowotnie?

Czym jest gluten?

Gluten należy do rodziny białek znanych jako prolaminy (głównie glutenina i gliadyna), które możemy znaleźć w ziarnach wielu zbóż, w tym w pszenicy, jęczmieniu i życie. Zboża zawierające gluten są powszechnie obecne w naszej diecie ze względu na walory smakowe i odżywcze oraz możliwość przetwarzania ich na szeroką gamę produktów spożywczych. Gluten występuje w produktach zbożowych, takich jak pieczywo, makarony, kasze, ale jego obecność może być także stwierdzona w produktach niezbożowych, w tym sosie sojowym czy wędlinach [1]. Zawsze przed spożyciem danego produktu zalecane jest zapoznanie się z jego składem, który powinien być umieszczony na opakowaniu. 

Co oznacza pojęcie: dieta bezglutenowa?

Dieta bezglutenowa to sposób żywienia polegający na całkowitej eliminacji produktów zawierających w swoim składzie gluten. Jadłospis powinien zatem zawierać zboża, takie jak gryka, kukurydza, komosa i proso oraz warzywa, owoce i nieprzetworzone mięsa. Jak widać, osoby stosujące tę dietę mogą spożywać różnorodne posiłki, jednak muszą mieć na uwadze skład poszczególnych produktów i sposób ich przygotowania. Należy też mieć na uwadze zjawisko krzyżowego zanieczyszczenia glutenem. Wystarczy, że produkty z glutenem i i bez glutenu produkowane są w jednej fabryce lub wspólnie mieszkają ze sobą osoby na diecie zwykłej i wykluczającej to białko. Wówczas może dochodzić wtedy do przeniesienia cząsteczek glutenu na produkty pierwotnie pozbawione tego składnika.

Kto nie powinien spożywać glutenu?

Do chwili obecnej prowadzone są badania, które mają za zadanie ocenić dla kogo gluten jest groźny i w jakich przypadkach powinien być wyeliminowany z codziennej diety. Obecnie wskazania do diety bezglutenowej mają osoby cierpiące z powodu:

• celiakii (choroby trzewnej),
• choroby Duhringa (rzekomoopryszczkowego zapalenia skóry),
• uczulenie na pszenicę,
• nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten.

Spożywanie glutenu w przypadku powyższych jednostek chorobowych prowadzić może do wielu konsekwencji zdrowotnych dlatego dieta bezglutenowa jest obligatoryjnym postępowaniem [2]. Wśród konsekwencji spożywania glutenu w tej grupie pacjentów wyróżnia się objawy żołądkowo-jelitowe, w tym ból brzucha, biegunki tłuszczowe, narażenie na osteoporozę czy nowotwory przewodu pokarmowego [3].

Jestem osobą zdrową, ale chce przejść na dietę bez glutenu - czy to bezpieczne?

Decydując się na przejście na dietę bezglutenową, musimy być świadomi faktu, że od chwili podjęcia decyzji, dużo więcej wysiłku będzie wymagało od nas przygotowanie pełnowartościowego posiłku. Wykazano bowiem, że eliminacja glutenu może skutkować niedoborem ważnych dla zdrowia mikro i makroelementów, w tym błonnika pokarmowego, folianów, żelaza, niacyny, ryboflawiny i tiaminy [4]. Ponadto stosowanie zamienników bezglutenowych może niezamierzenie zwiększyć udział tłuszczów i soli w naszej diecie [5]. 

W Australii przeprowadzono badanie, w którym porównywano wartości odżywcze produktów z glutenem i bez glutenu. Opublikowane wyniki nie wskazywały na przewagę produktów bezglutenowych. Co więcej, produkty z glutenem zawierały więcej białka, które stanowi ważny element naszej diety [6].

Gluten a nasz portfel

Niestety, kolejnym minusem diety eliminującej gluten jest “pustka w portfelu”. Restrykcyjne przestrzeganie tej formy odżywiania wiąże się z większymi wydatkami na jedzenie [7]. Jest to także duże utrudnienie przy organizowaniu spotkań ze znajomymi czy wyjazdów, które zamiast być formą relaksu, stają się skrupulatnie zaplanowanym wydarzeniem. Pytanie - czy dla osób zdrowych nie jest to zbyt wysoka cena?

Gluten - tak czy nie?

Dieta pozbawiona glutenu to nie lada wyzwanie. Podejmując je, podążamy co prawda za trendami, ale możemy nic nie otrzymać w zamian w kwestii naszego zdrowia. W dalszym ciągu prowadzone są analizy potencjalnych korzyści i szkód wynikających z diety bezglutenowej, jednak na chwilę obecną jadłospis pozbawiony produktów  zawierających gluten zalecany jest jedynie dla osób ze wskazaniami medycznymi [1,8].

Referencje

1. https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/gluten/; ostatni dostęp 18.12.2021
2. https://celiakia.pl/wp-content/uploads/2018/04/poradnik-xv-2021.pdf; ostatni dostęp 18.12.2021
3. https://celiakia.pl/celiakia/nieleczona-celiakia/; ostatni dostęp 18.12.2021
4. Thompson T. Folate, iron, and dietary fiber contents of the gluten-free diet. J Am Diet Assoc. 2000 Nov;100(11):1389-96. doi: 10.1016/S0002-8223(00)00386-2.
5. Caponio F, Summo C, Clodoveo ML, et al. Evaluation of the nutritional quality of the lipid fraction of gluten-free biscuits. Eur Food Res Technol. 2008;223:135–139.
6. Wu JH, Neal B, Trevena H, Crino M, Stuart-Smith W, Faulkner-Hogg K, Yu Louie JC, Dunford E. Are gluten-free foods healthier than non-gluten-free foods? An evaluation of supermarket products in Australia. Br J Nutr. 2015 Aug 14;114(3):448-54. doi: 10.1017/S0007114515002056
7. Stevens L, Rashid M. Gluten-free and regular foods: a cost comparison. Can J Diet Pract Res. 2008 Fall;69(3):147-50. doi: 10.3148/69.3.2008.147.
8. Niland B, Cash BD. Health Benefits and Adverse Effects of a Gluten-Free Diet in Non-Celiac Disease Patients. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2018 Feb;14(2):82-91. PMID: 29606920; PMCID: PMC5866307.