Cynk – właściwości i źródła w diecie

Cynk – właściwości i funkcje w organizmie

Jak widzimy, cynk w naszym organizmie pełni szereg istotnych funkcji. Ponadto jest on składnikiem kilkuset enzymów, odgrywając istotną rolę w procesach replikacji i transkrypcji materiału genetycznego oraz w procesach ekspresji i stabilizacji genów. Cynk uczestniczy ponadto w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów. Ten pierwiastek wpływa na syntezę i funkcjonowanie hormonów steroidowych. Jest niezbędny do utrzymania stabilności błon komórkowych, pełni funkcje regulacyjne i strukturalne. Bierze on udział w przemianach energetycznych i jest pierwiastkiem niezbędnym do utrzymania prawidłowej masy ciała. 

Cynk odgrywa także ważną rolę w procesach starzenia się organizmu i apoptozy komórek. Potrzebujemy go do prawidłowej regeneracji skóry i błon śluzowych oraz odczuwania smaku i zapachu. Pierwiastek ten uczestniczy w procesach krzepnięcia krwi i odgrywa ważną rolę w prawidłowym działaniu narządu wzroku. Wpływa na utrzymanie wewnętrznej równowagi i reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową. W ośrodkowym układzie nerwowym oddziałuje na procesy zapamiętywania podczas nauki. Jest niezbędny przy budowie kości oraz ma znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie trzustki. Cynk w organizmie odpowiada także za metabolizm alkoholu jak i zmniejsza toksyczne działania metali ciężkich. Pierwiastek ten jest niezastąpiony u mężczyzn, biorąc udział w procesie powstawania i dojrzewania plemników. Dla kobiet będących w ciąży, odpowiedni poziom cynku w organizmie jest warunkiem dla prawidłowego rozwoju dziecka w ich łonach. 

Zapotrzebowanie na cynk i dawkowanie

Jaka zatem ilość tego pierwiastka jest zalecana dla naszego zdrowia? W naszym organizmie powinno znajdować się od 2 do 4 g cynku. Najwięcej cynku, w granicach 85-90% umiejscowiona jest w kościach i mięśniach. Pozostała ilość jest w innych tkankach czy płynach ustrojowych organizmu. Zapotrzebowanie na cynk w zależności od naszego wieku, wzrasta w okresach wzmożonego wzrostu a także w okresie ciąży i laktacji. Dla dzieci i niemowląt do 3 roku życia, zalecane jest dzienne spożycie w wysokości 3 mg, dla dzieci od 4-9 roku życia wynosi 5 mg. Dla chłopców i mężczyzn dawka ta jest od 8-11 mg, natomiast dla dziewczynek i kobiet wynosi ona od 8-9 mg. Kobiety ciężarne i karmiące piersią, powinny przyjmować dziennie od 11-13 mg.

Niedobór cynku – konsekwencje i objawy

Niedobór cynku jest szkodliwy dla naszego zdrowia. Wczesne objawy braku w organizmie tego pierwiastka u osób dorosłych charakteryzują się drażliwością i niepokojem. Może pojawić się ospałość oraz spadek apetytu. Obniżone stężenie cynku ma również negatywny wpływ na rozwój depresji oraz nasilenie jej objawów. Z uwagi na zaburzenia przewodnictwa nerwowego, mogą też wystąpić zmiany w naszym zachowaniu, zaburzenia psychiczne i emocjonalne. Objawy niedoboru cynku powodują również rumieniowe zmiany skórne i inne dolegliwości dermatologiczne. Mogą wystąpić zaburzenia pracy tarczycy oraz pracy wątroby. Niedobór cynku może spowodować pogorszenie gojenia się ran i obniżenie odporności, zaburzenia smaku i węchu, wypadanie włosów i kurzą ślepotę. Niewystarczająca  aktywność enzymów antyoksydacyjnych przyczynia się do rozwoju chorób sercowo- naczyniowych, takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze oraz choroba niedokrwienna serca. Niedobór cynku może być także jedną z przyczyn niedoboru kwasu foliowego i związanej z tym anemii. Z uwagi na braki w organizmie tego pierwiastka, mogą również wystąpić zaburzenia gospodarki węglowodanowej. 

Niewystarczający poziom cynku u mężczyzn niekorzystnie wpływa także na procesy spermatogenezy. Niedostateczny jego poziom może skutkować zmniejszeniem liczby plemników oraz spadkiem ich żywotności a finalnie zmniejszeniem stężenia testosteronu, powodując problemy z potencją seksualną.

W przypadku kobiet w ciąży, niedobór cynku może doprowadzić do zaburzeń rozwoju dziecka w łonie matki oraz zaburzać przebieg ciąży, negatywnie sprzyjając przedwczesnemu porodowi jak i zwiększając ryzyko powikłań okołoporodowych oraz przyczyniając się do niskiej masy urodzeniowej noworodka.

Niedobory cynku u niemowląt i dzieci mogą skutkować opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego i dojrzewania płciowego,  zahamowaniem wzrostu, oraz nieprawidłowym funkcjonowaniem gruczołów płciowych. Mogą pojawić się również zmiany na skórze przypominające łuszczycę, choroby paznokci a nawet łysienie. Objawom tym towarzyszy obniżona odporność, spadek apetytu oraz biegunki. 

Główne przyczyny niedoboru cynku w naszym organizmie to zanieczyszczenia środowiska, stres a także źle zbilansowany, ubogi jadłospis, spożywanie wysoce przetworzonych produktów oraz używek. Negatywny wpływ na jego wchłanianie mają również choroby przewodu pokarmowego jak i wszelkie schorzenia związane z zaburzeniami odżywania. Niedostatecznym dostarczeniem cynku do naszego organizmu są zagrożone głównie kobiety w ciąży jak i też osoby starsze, pacjenci hospitalizowani i zawodowi sportowcy. 

Nadmiar cynku – objawy i skutki

Nadmiar cynku w naszym organizmie również powoduje niekorzystne skutki, prowadząc do zaburzeń odpowiedzi immunologicznej. Nadwyżka cynku negatywnie wpływa na metabolizm żelaza i miedzi, co z kolei prowadzi do niedoborów tych pierwiastków. Nadmiar ten wpływa też negatywnie na gospodarkę lipidową jaki zmniejsza stężenie frakcji HDL, tak zwanego dobrego cholesterolu. Nadmierne ilości cynku mogą spowodować rozwój choroby Alzheimera. Jego nadwyżka spowodowana wynika głównie przez źle dobraną dawkę suplementacji. Objawami zatrucia tym pierwiastkiem są bóle głowy, bóle brzucha, nudności i wymioty, biegunka, osłabienie, utrata apetytu, podrażnienie żołądka i jelit. Nadmiar cynku może spowodować również niedokrwistość syderoblastyczną.

Źródła cynku w diecie

Cynk dostarczamy do naszego organizmu głównie z dietą. Pokarmy bogate w ten pierwiastek to mięso, wątroba, ostrygi, ciemne pieczywo, kasza gryczana, rośliny strączkowe, orzechy, mleko, jaja i sery podpuszczkowe. Alkohol, błonnik, fityniany i szczawiany zaburzają jego przyswajalność. Cynk łatwiej wchłania się, gdy stosujemy dietę bogatą w białka zwierzęce. Niedobory cynku możemy uzupełnić, stosując odpowiednie suplementy diety, przyjmując preparat wraz z witaminą B6, witaminą A,  cytrynianami oraz niektórymi aminokwasami. Przed rozpoczęciem przyjmowania preparatów z cynkiem, należy zbadać jego poziom, żeby nie doszło do zatrucia organizmu tym pierwiastkiem. A my dodatkowo zalecamy zdrową i zbilansowana dietę.

Autor: Katarzyna Izabella Kwiatkowska-Działak