Przebiałkowanie – fakt czy mit? Ile białka w diecie to za dużo?

Białko w diecie – zapotrzebowanie

Prawdą jest, że do najważniejszych składników pokarmowych należą właśnie białka. Są one źródłem aminokwasów, które są niezbędne do syntezy białek, stanowiących element budowy naszego ciała. Aminokwasy egzogenne,  które nie są wytwarzane przez organizm, muszą być stale dostarczane wraz z pożywieniem. W innym wypadku, gdy ich ilość jest za mała, wówczas dostarczają nam jedynie energii a nie są wykorzystywane do celów budulcowych.

Koszt energetyczny obrotu białka zachodzącego w każdej komórce jest obliczany na poziomie 15% wydatków energetycznych. Zapotrzebowanie na białko jest różne w zależności od wieku, płci, masy ciała, stanu zdrowia oraz stanu fizjologicznego odnośnie kobiet. Dla zdrowego dorosłego człowieka wynosi 0,75-0,90 grama na 1 kg masy ciała dziennie. Podczas  choroby ten poziom wzrasta do 1,1-1,5 kg masy ciała dziennie. Większe spożycie białka zalecane jest kobietom w ciąży i w czasie karmienia piersią oraz dzieciom i młodzieży i poziom ten wynosi od 1,45 - 1,2 g/kg/d. 

Gdy decydujemy się na dietę wysokobiałkową, zwiększa się wówczas wydatek energetyczny organizmu. Z nadmiaru spożytego białka pochodzi od 20-30% energii, co odpowiada spożyciu białka w ilości 1,6-2,3 g/kg w przypadku mężczyzn o masie ciała 80 kg m.c./d. Dla kobiet rezultat jest podobny. Przy masie ciała 60 kg, liczba białka wynosi od 1,6-2,4 g/kg m.c./d. Dlatego diety o wysokiej zawartości białka, w których 36 - 40% energii stanowi białko mogą dawać szybkie, ale krótkotrwałe efekty odchudzania. Fakt ten zachęca nas do stosowania wysokobiałkowych diet. 

Diety wysokobiałkowe

Ich twórcy przekonują, że wzrost ilości białka w diecie zwiększa wydatki energetyczne poprzez procesy i reakcje zachodzące w organizmie, takie jak zwiększenie termogenezy poposiłkowej, zwiększenie podstawowej i całkowitej przemiany materii, wzrost tempa obrotu białka, zmniejszenie wydajności energetycznej w procesach glukoneogenezy z aminokwasów i cyklu glukoza-alanina oraz wzrost transkrypcji białek rozprzęgających i peroksysomalną beta-oksydację, co dodatkowo zwiększa termogenezę i obniża wydajność energetyczną. Autorzy diet stwierdzili również, że przy ich stosowaniu, obserwuje się wzmożone przesączanie kłębuszkowe. Jest to efekt pozytywny, ponieważ związany jest z wydalaniem toksyn. Dodatkowo następuje wzrost wydatków energetycznych przy tej samej ilości spożytej energii, a przez to zwiększone jest zużycie własnych rezerw energii i szybsza utrata masy ciała i tłuszczu. A na tym, stosując dietę, nam często zależy. W optymalnym czasie stracić jak najwięcej kilogramów. 

Niestety, wciąż niewystarczająco w opisach tych diet zawarte są  informacje o skutkach ubocznych dla naszych organizmów. Gdy stosujemy dietę wysokobiałkową przez długi okres, może to spowodować uszkodzenie kłębuszka nerkowego. Nasila się wówczas białkomocz, dochodzi do uszkodzenia cewki nerkowej i w konsekwencji ten stan chorobowy może prowadzić do zapalenia nerki.

Dieta wysokobiałkowa

Dieta o wysokiej zawartości białka dostarcza do naszych organizmów duże ilości fosforanów, co może skutkować wtórną nadczynnością przytarczyc. Przy stosowaniu tej diety może wystąpić również nadmierne wydalanie wapnia z moczem, to jest hiperkalcynuria, która sprzyja osteoporozie.

Badania wykazują również, że dieta wysokobiałkowa nasila utlenianie leucyny, to znaczy aminokwasu występującego w mięśniach. Gdy stosujemy tę dietę, zamiast magazynować aminokwasy w postaci masy mięśniowej, zaczynamy je intensywnie spalać. Istnieje także niebezpieczeństwo, że spożywając produkty bogate w białko, takie jak mięso czy jaja, możemy spowodować wiele groźnych dla nas chorób. Produkty te stanowią źródło nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Spożywając je w nadmiarze, mogą spowodować w naszym organizmie nie tylko przedwczesne starzenie się, ale też doprowadzić do nadciśnienia, miażdżycy, choroby wieńcowej, zawału i udaru mózgu. 

Skutki nadmiaru białka w diecie

Przy restrykcyjnej diecie wysokobiałkowej, dodatkowo pozbawiamy się odpowiedniej ilości przyswajalnych węglowodanów. Ze względu na niedobór błonnika narażamy się dodatkowo na przewlekłe zaparcia i stany zapalne jelita grubego. Kolejnym ostrzeżeniem jest negatywny wpływ na mózg, poprzez nadmierne wytwarzanie ciał ketonowych prowadzące do kwasicy metabolicznej. Ten stan może powodować uczucie zmęczenia i zaburzenia koncentracji oraz silnie osłabienie wydolności i siły mięśni. Z uwagi na niską ilość węglowodanów w diecie, może dojść do nagłego spadku stężenia glukozy we krwi i niedocukrzenia mózgu, co może także mieć tragiczne w skutkach konsekwencje.

W diecie wysokobiałkowej z ograniczonym spożyciem pełnoziarnistych produktów zbożowych,  może wystąpić niedobór witamin rozpuszczalnych w wodzie: C, B1, B2, jak i niektórych składników mineralnych, takich jak magnez, cynk, miedź i selen. Dieta wysokoproteinowa grozi również nadmiernym spożyciem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A i D, co może doprowadzić do uszkodzenia wątroby i upośledzenia jej funkcji odtruwającej. Stan ten charakteryzuje się gorszym trawieniem pokarmu. Jeżeli nie przerwiemy diety, może dojść do przewlekłego stanu zapalnego a nawet niewydolności wątroby.

Do opisywanych zagrożeń związanych z dietą o wysokiej zawartości białka, może również dojść do silnego obciążenia nerek, a  nawet do ich uszkodzenia. Z metabolizmu białka pochodzą bowiem toksyczne produkty przemiany materii, które na skutek niecałkowitego ich wydalania przez nerki, gromadzą się w organizmie. Spożycie przez dłuższy czas w nadmiernych ilościach białka, prowadzi do nasilenia objawów mocznicy.

Nadmierne obciążenie białkiem może prowadzić również do nadciśnienia, tworzenia kamieni nerkowych, obrzęków czy zwiększenia ryzyka infekcji. Długotrwała dieta może spowodować też niewydolność nerek. Dieta proteinowa negatywnie wpływa także na zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej. Stan ten powoduje choroby stawów, bóle mięśni, zaburzenia trawienia oraz osteoporozę.

Czy stosowanie diety wysokobiałkowej jest korzystne dla naszego zdrowia? Przed podjęciem decyzji o odchudzaniu, należy zrobić podstawowe badania, jak morfologia krwi, enzymy wątrobowe, kreatynina, mocznik i badanie moczu, a następnie skonsultować ich wyniki z lekarzem. Najważniejszy jest umiar i rozsadek.

Autor: Katarzyna Izabella Kwiatkowska-Działak