Dieta w chorobie refluksowej przełyku

Wróć do listy Data:

Choroba refluksowa przełyku (ang. gastroesophageal reflux disease, GERD) jest powszechnie nazywana zgagą. To zaburzenie najczęściej powoduje uczucie pieczenia, a czasem ściskania w środkowej części klatki piersiowej. Zgaga może się nasilać podczas jedzenia, schylania się lub leżenia. Ból, ucisk w klatce piersiowej lub nadbrzuszu mogą nasilać się i budzić w środku nocy. Czasami zgaga objawia się też chrypką (szczególnie rano) lub bólem gardła. W chorobie refluksowej przełyku kwas i enzymy trawienne z żołądka cofają się do przełyku – przewodu, który przenosi pokarm z jamy ustnej do żołądka. Ten wsteczny przepływ soków żołądkowych nazywany jest refluksem. Cofające się soki żołądkowe powodują zapalenie wyściółki przełyku. Jeśli choroba refluksowa przełyku nie jest leczona, może go trwale uszkodzić.


U większości osób z GERD zwieracz przełyku pozostaje rozluźniony pomiędzy kolejnymi przełknięciami. Pozwala to na przedostawanie się soków trawiennych do przełyku i podrażnianie jego wyściółki.


Do czynników, które mogą osłabić lub rozluźnić dolny zwieracz przełyku, należą niektóre pokarmy, palenie tytuniu, alkohol, leki, zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej spowodowane otyłością czy też ciążę, przepuklina rozworu przełykowego. Długotrwałe narażenie przełyku na działanie kwasu może również prowadzić do stanu zwanego przełykiem Barretta. Przełyk Barretta zwiększa ryzyko zachorowania na raka przełyku.


Leczenie większości osób cierpiących na chorobę refluksową przełyku obejmuje zmianę stylu życia (jak opisano poniżej) oraz przyjmowanie leków. Jeśli objawy nie ustępują, innymi opcjami są zabieg chirurgiczny lub endoskopia.

Spis treści:

Korzystne zmiany stylu życia, w tym w żywieniu

Zmiana niektórych elementów stylu życia może zapobiec objawom choroby refluksowej przełyku.

Warto podnieść wezgłowie łóżka i spać w pozycji półleżącej. Leżenie na lewym boku również może pomóc w zmniejszeniu refluksu w czasie nocy. Nie należy schylać się po jedzeniu ani wykonywać dużej aktywności fizycznej.

Powinno się unikać pokarmów, które powodują rozluźnienie zwieracza przełyku podczas ich trawienia. Należą do nich kawa, czekolada, tłuste produkty i potrawy, tłuste produkty mleczne, mięta pieprzowa, pomidory, warzywa cebulowe, owoce cytrusowe i inne kwaśne produkty (np. soki). Chorzy nie powinni pić większej ilości soków z owoców cytrusowych czy soku pomidorowego. Warto też ograniczyć do minimum ostre przyprawy (a najlepiej w ogóle z nich zrezygnować), takie jak chilli, ostra i wędzona papryka, pieprz, przyprawy curry. Mogą one być przyczyną zgagi i tym samym bólu.

Kawa wzmaga wydzielanie w żołądku kwasu solnego, dlatego w przypadku nieprawidłowego działania dolnego zwieracza przełyku nasila ona dolegliwości. Warto też unikać napojów gazowanych. Pęcherzyki gazu zmuszają zwieracz przełyku do otwarcia i mogą powodować refluks.

Obfite i bogatotłuszczowe posiłki spowalniają opróżnianie żołądka, co prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzżołądkowego. Dlatego ważne jest, aby osoby cierpiące na chorobę refluksową przełyku zmniejszyły objętość spożywanych jednorazowo posiłków. Warto ograniczyć w diecie:

  • tłuste mleko (3,2% i więcej tłuszczu),
  • twaróg tłusty,
  • sery żółte, topione, pleśniowe, typu feta, serki typu fromage,
  • tłuste mięso, jak wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, drób ze skórą, tłuste wędliny, wędliny podrobowe, pasztety, konserwy mięsne, mięsa i ryby smażone na tłuszczu, boczek,
  • należy unikać też esencjonalnych wywarów z kości i mięsa oraz grzybów.

Posiłki powinny być spożywane częściej, za to w mniejszych ilościach. Zaleca się 5–6 niewielkich posiłków dziennie. Posiłki należy jeść powoli, w spokojnej atmosferze. Szybkie jedzenie sprzyja bowiem połykaniu większych ilości powietrza, co może wpływać na zwiększenie ciśnienia wewnątrzbrzusznego i zwiększać ryzyko częstszego występowania refluksu. Ważną zasadą jest niejedzenie w ciągu 3-4 godzin przed pójściem spać.

Powinno się unikać alkoholu, ponieważ powoduje on rozluźnienie zwieracza przełyku. Jest także silnym stymulatorem wydzielania kwasu solnego.

Otyłość może utrudniać zwieraczowi przełyku utrzymanie go w pozycji zamkniętej. Dlatego ważne jest, aby utrzymać masę ciała w normie, a jeśli jest ona nadmierna – zadbać o odpowiednią dietę redukcyjną i właściwie dobraną dawkę wysiłku fizycznego.

Zwiększony nacisk na brzuch uciskającej odzieży (ciasnych spodni, pasków) może spowodować otwarcie zwieracza przełyku.

Pomocne może być żucie gumy, aby utrzymać produkcję śliny.

Palenie papierosów jest czynnikiem mocno podnoszącym ryzyko wystąpienia choroby refluksowej przełyku.

Produkty zalecane w chorobie refluksowej przełyku

Spośród produktów zbożowych zalecanych w chorobie refluksowej przełyku możemy wymienić:

  • pieczywo jasne, pieczywo razowe (tolerancja indywidualna), pieczywo typu graham,
  • kasze: drobne (np. manna, krakowska), grube (np. pęczak, gryczana – tolerancja indywidualna), ryż, makarony,
  • z produktów mlecznych należy wybierać mleko słodkie (do 2% tłuszczu), zsiadłe, kefir, jogurty naturalne/owocowe (tolerancja indywidualna), twaróg chudy i półtłusty.

Z mięs wybierać:

  • chudą wołowinę, cielęcinę, kurczaka, indyka (bez skóry), chudą wieprzowinę w ograniczonej ilości,
  • chude ryby słodkowodne (np. leszcz, okoń, sandacz), morskie (np. dorsz, morszczuk, sola),
  • tłuste ryby morskie (np. łosoś, śledź, szprotki – tolerancja indywidualna),
  • chude wędliny wieprzowe, drobiowe, wołowe (tolerancja indywidualna),
  • mięso i ryby gotowane, duszone, pieczone w folii, grillowane (w ograniczonych ilościach).

Potrawy smażone powinno się ograniczyć na rzecz duszonych, gotowanych i pieczonych.

Z tłuszczów wybierać w niewielkich ilościach tłuszcze roślinne:

  • margaryny kubkowe,
  • oleje, np. rzepakowy, oliwę z oliwek w niewielkich ilościach.

Warto spożywać 5 porcji warzyw i owoców:

  • warzywa głównie gotowane,
  • owoce głównie gotowane, ewentualnie przetarte, soki i kompoty owocowe rozcieńczone,
  • warto wykluczyć pomidory, warzywa wzdymające (kapusta, cebula, czosnek) i owoce cytrusowe,
  • nasiona strączkowe można spożywać w niewielkich ilościach w zależności od tolerancji indywidualnej.

Z przypraw powinno się wybierać łagodne, ziołowe, najlepiej świeże, jak koperek, bazylia, tymianek, oregano.

Przykładowy jadłospis w diecie przy chorobie refluksowej przełyku

ŚNIADANIE

Pudding ryżowy z mango i jogurtem

Składniki:

Mleko spożywcze (1,5% tł.) – 250 g (1 szklanka)
Mango – 140 g (0,5 sztuki)
Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 100 g (5 łyżek)
Ryż basmati – 45 g (3 łyżki)
Wiórki kokosowe – 3 g (0,5 łyżki)

Sposób przygotowania:

  1. Mango obrać i pokroić w drobną kostkę.
  2. Do garnka wlać mleko i poczekać, aż się zagotuje.
  3. Wsypać ryż i gotować pod przykryciem około 15 minut.
  4. Gdy ryż wchłonie całe mleko, dodać wiórki kokosowe i wymieszać.
  5. Pudding przełożyć do miseczki, dodać jogurt i mango.

 

II ŚNIADANIE

Bułka z twarożkiem i ogórkiem

Składniki:

Ser twarogowy półtłusty – 100 g (0,5 opakowania)
Ogórek – 80 g (2 sztuki)
Bułka grahamka – 65 g (1 sztuka)
Olej lniany tłoczony na zimno – 10 g (1 łyżka)
Oregano (suszone) – 3 g (1 łyżeczka)

Sposób przygotowania:

  1. Bułkę przekroić.
  2. Wymieszać twaróg z obranym, pokrojonym w kostkę ogórkiem, olejem i oregano.
  3. Posmarować pieczywo twarożkiem.

OBIAD

Pieczona pierś kurczaka z batatami i purée z kalafiora

Składniki:

Kalafior – 250 g (0,5 sztuki)
Batat – 200 g (1 sztuka)
Mięso z podudzia kurczaka bez skóry – 120 g (1 porcja)
Oliwa z oliwek – 15 g (1,5 łyżki)
Bazylia suszona – 4 g (1 łyżeczka)
Rozmaryn – 4 g (1 łyżeczka)
Zioła prowansalskie – 3 g (1 łyżeczka)
Sól biała – 1 g (szczypta)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

  1. Mięso z piersi kurczaka przyprawić ziołami i wlać łyżeczkę oliwy z oliwek.
  2. Batat obrać i pokroić w kostkę. Dodać łyżeczkę oliwy i oprószyć delikatnie rozmarynem, pieprzem i solą.
  3. Mięso zawinąć w folię aluminiową i włożyć do naczynia żaroodpornego. Obok umieścić pokrojone bataty.
  4. Zapiekać przez około 15–20 minut w piekarniku w temp. 180 stopni.
  5. W tym czasie ugotować kalafiora na parze. Po ugotowaniu zmiksować go z łyżeczką oliwy i bazylią.

PODWIECZOREK

Kisiel jabłkowy

Składniki:

Woda – 250 g (1 szklanka)
Jabłko – 75 g (0,5 sztuki)
Skrobia ziemniaczana – 25 g (1 łyżka)
Migdały w płatkach – 10 g (1 łyżka)
Cukier – 10 g (1 łyżka)

Sposób przygotowania:

  1. Jabłko obrać i zetrzeć na tarce na grubych oczkach, przełożyć do rondelka i wsypać cukier.
  2. W niewielkiej ilości zimnej wody rozmieszać mąkę ziemniaczaną.
  3. Resztę wody wlać do jabłka i podgrzewać do momentu zagotowania.
  4. Powoli, ciągle mieszając, wlewać wodę z mąką do gotującego się jabłka. Gotować jeszcze 1–2 minuty, stale mieszając.
  5. Gotowy kisiel posypać płatkami migdałów.

KOLACJA

Kefir z koperkiem, jajkiem i ziemniaczkami

Składniki:

Ziemniaki – 210 g (3 sztuki)
Kefir (1,5% tł.) – 250 g (1 szklanka)
Jaja kurze całe – 56 g (1 sztuka)
Koper ogrodowy – 8 g (1 łyżka)
Masło ekstra – 5 g (1 łyżeczka)

Sposób przygotowania:

  1. Ziemniaki ugotować w wodzie i rozgnieść z dodatkiem odrobiny masła. Przełożyć na talerzyk i posypać posiekanym koperkiem.
  2. Jajko ugotować na miękko.
  3. Ziemniaki podawać ze szklanką kefiru oraz ugotowanym jajkiem z płynnym żółtkiem.

PODSUMOWANIE JADŁOSPISU

Energia 2000 kcal
Białko 96 g
Tłuszcz 64 g
Nasycone kwasy tłuszczowe 19 g
Węglowodany 243 g
Cukry proste 80 g
Cholesterol 360 mg
Błonnik pokarmowy 32 g

dr Katarzyna Wolnicka, mgr Klaudia Wiśniewska

Piśmiennictwo

  1. Newberry C, Lynch K. The role of diet in the development and management of gastroesophageal reflux disease: why we feel the burn. J Thorac Dis 2019; 11(Suppl 12): S1594–S1601.
  2. Zhang M, Hou ZK, Huang ZB et al. dietary and lifestyle factors related to gastroesophageal reflux disease: a systematic review. Ther Clin Risk Manag 2021; 17: 305–323.
  3. El-Serag HB, Satia JA, Rabeneck L. Dietary intake and the risk of gastro-oesophageal reflux disease: a cross sectional study in volunteers. Gut 2005; 54: 11–17.
  4. Dudkowiak R, Poniewierka E. Rola diety i stylu życia w leczeniu choroby refleksowej przełyku. Fam Med Primary Care Rev 2012; 14: 4.
Wróć do listy Przejdź dalej