Dieta w chorobie wrzodowej

Produkty zalecane w chorobie wrzodowej

Polifenole zawarte w warzywach i owocach są rodzajem przeciwutleniaczy, które mogą wspomagać leczenie choroby wrzodowej. Niektóre polifenole jako antyoksydanty pomagają w szybszym gojeniu się wrzodów żołądka, inne mają działanie przeciwbakteryjne i mogą wspierać działanie leków przeciwko H. pylori. Polifenole zawarte w zielonej herbacie mogą łagodzić stany zapalne i pomagać we wzmacnianiu tkanki wyściełającej żołądek.

Ważne jest także spożywanie odpowiedniej ilości białka. Dostarczą go chude produkty mięsne, takie jak drób bez skóry, ryby, jaja, oraz chude produkty mleczne. Fermentowane produkty mleczne, np. kefir czy jogurt, wykazują działanie antybakteryjne i są zalecane w diecie pacjentów z chorobą wrzodową. W czasie gojenia się wrzodu powinno się spożywać około 1,2 g białka na kilogram masy ciała. Reszta kalorii powinna pochodzić ze zbilansowanej diety, zawierającej produkty zbożowe z pełnego ziarna, owoce i warzywa. 

W diecie przeciwwrzodowej zazwyczaj zaleca się unikanie ostrych i pikantnych potraw.

Na diecie należy pozostać do czasu, aż lekarz stwierdzi, że choroba jest całkowicie wyleczona, i dopiero wówczas wrócić do normalnego sposobu odżywiania. Jeśli jednak pacjent czuje się lepiej podczas stosowania diety lub obecne są czynniki ryzyka wystąpienia wrzodów, warto kontynuować ten sposób odżywiania się – nawet w zmodyfikowanej formie.

Jakie produkty wybierać w chorobie wrzodowej?

• Owoce. Wszystkie świeże lub mrożone owoce zawierają pożyteczny błonnik i przeciwutleniacze. Jagody, jabłka, winogrona to jedne z najlepszych wyborów, jeśli chodzi o korzystne dla zdrowia polifenole. Jeśli owoce cytrusowe (takie jak pomarańcza czy grejpfrut) lub ich soki wywołują refluks, należy ich unikać.
• Warzywa. Liściaste (szpinak, jarmuż, sałaty, natka pietruszki), zielone, fioletowe, czerwone i pomarańczowe (bakłażan, cukinia, kabaczek, pomidor, dynia, papryka, marchew, buraki, botwinka) oraz warzywa krzyżowe (takie jak brokuł, kalafior) są pełne witamin i przeciwutleniaczy szczególnie korzystnych dla ogólnego stanu zdrowia. Unikać należy ostrej papryki i pomidorów oraz produktów z ich dodatkiem, jeśli powodują refluks. W diecie powinny dominować warzywa gotowane, ponieważ surowe są trudniejsze do strawienia. Warzywa wzdymające, jak kapusta, cebula, por, w większych ilościach mogą nasilać objawy.
• Chude źródła białka. Drób bez skóry, chuda wołowina (polędwica), ryby, jaja, tofu, tempeh, sucha fasola i groch (jeśli są dobrze tolerowane) stanowią doskonałe źródło białka o niskiej zawartości tłuszczu. Tłuste ryby, takie jak łosoś, makrela i sardynki, dostarczają tłuszczów omega-3, które zmniejszają stan zapalny. 
• Fermentowane produkty mleczne. Produkty takie jak kefir i jogurt dostarczają probiotyków (pomocnych dla pracy bakterii przewodu pokarmowego) oraz są dobrym źródłem białka.
• Produkty zbożowe: te z przemiału całego ziarna stanowią dobre źródło błonnika. Warto włączyć je do diety.
• Zioła i przyprawy. Można używać większości łagodnych ziół i przypraw, ponieważ są one źródłem antyoksydantów oraz wzmacniają smak potraw, co pomaga zmniejszyć ilość soli w diecie. Najlepsze są kurkuma, cynamon, bazylia, koperek, oregano.

Produkty spożywcze, które należy ograniczyć w chorobie wrzodowej

• Alkohol. Wszystkie alkohole podrażniają śluzówkę żołądka i opóźniają gojenie. 
• Kofeina. Należy ograniczyć lub w ogóle wyłączyć z diety kawę, herbatę i napoje gazowane zawierające kofeinę. Mogą one bowiem zwiększać produkcję kwasu żołądkowego.
• Mleko. Dawniej mleko było stosowane we wspieraniu leczenia wrzodów, ale badania wykazały, że może nasilać wydzielanie kwasu żołądkowego. Najlepiej jest go unikać.
• Niektóre rodzaje mięsa. Należy ograniczyć wszystkie mocno przyprawione mięsa, wędliny, kiełbasy lub tłuste mięsa i wędliny, a smażenie zastąpić gotowaniem, duszeniem i pieczeniem.
• Żywność wysokotłuszczowa. Warto unikać dużej ilości dodawanych tłuszczów, ponieważ mogą one zwiększać wydzielanie kwasu żołądkowego i wywoływać refluks. 
• Pikantne potrawy. Należy unikać wszystkiego, co jest ostre, np. papryki chilli, chrzanu, czarnego pieprzu, papryki ostrej, musztardy oraz sosów i przypraw, które je zawierają.
• Słone potrawy. Naukowcy odkryli, że słone pokarmy mogą sprzyjać rozwojowi H. pylori. Kiszone ogórki, oliwki i inne solone lub fermentowane warzywa, a także słone przekąski, dania fast food, potrawy w puszkach zawierają dużo soli i ich spożycie wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia wrzodów wywołanych przez H. pylori.
• Czekolada. Czekolada może nasilać produkcję kwasu żołądkowego, a niektórzy pacjenci uważają, że powoduje u nich objawy refluksu.

Dodatkowe zalecenia przy chorobie wrzodowej

Warto jeść 5 lub 6 małych posiłków dziennie, a nie 3 duże. Kwas żołądkowy jest wytwarzany zawsze, gdy jemy, przy czym w przypadku dużego posiłku potrzeba go znacznie więcej do trawienia, co może być drażniące. Ostatni posiłek powinno się spożyć co najmniej 3,5 godziny przed snem i starać się pozostać w pozycji pionowej przez kilka godzin po ostatnim kęsie, aby poprawić trawienie i zmniejszyć refluks żołądkowy.

Przykładowy jadłospis w diecie przy chorobie wrzodowej

ŚNIADANIE

Bajgiel z serkiem śmietankowym, łososiem i koperkiem

Składniki:

Łosoś świeży – 100 g (1 porcja)
Ogórek – 80 g (2 sztuki)
Bajgiel – 65 g (1 sztuka)
Serek naturalny do smarowania – 50 g (2 łyżki)
Roszponka – 20 g (1 garść)
Koperek – 8 g (1 łyżka)

Sposób przygotowania:

1. Łososia gotować na parze przez około 10 min. 
2. Bajgla przekroić na pół i każdą część posmarować serkiem.
3. Ułożyć roszponkę, kawałki łososia i plastry ogórków bez skórki.
4. Posypać posiekanym koperkiem.

II ŚNIADANIE

Budyń jaglany z bananem i borówkami

Składniki:

Mleko spożywcze (1,5% tł.) – 125 g (0,5 szklanki)
Banan – 60 g (0,5 sztuki)
Borówki amerykańskie – 50 g (1 garść)
Kasza jaglana – 40 (3 łyżki)
Migdały w płatkach – 5 g (0,5 łyżki)
Kardamon – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Kaszę przepłukać i ugotować na mleku oraz wodzie z kardamonem (można rozgotować).
2. Dodać do kaszy rozgnieciony banan i całość podgrzewać jeszcze przez chwilę.  
3. Wszystko zblendować i przełożyć do miseczki. 
4. Podawać z borówkami i płatkami migdałów.

OBIAD

Kurczak na parze z kaszą i warzywami

Składniki:

Mięso z piersi kurczaka bez skóry – 80 g (niecała porcja)
Kasza jęczmienna perłowa (sucha) – 50 g (3,5 łyżki)
Pietruszka, korzeń – 50 g (1 sztuka)
Cukinia – 150 g (0,5 sztuki)
Marchew – 45 g (1 sztuka)
Olej rzepakowy – 10 g (1 łyżka)
Migdały w płatkach – 10 g (1 łyżka)
Olej lniany tłoczony na zimno – 10 g (1 łyżka)
Sok cytrynowy – 6 g (1 łyżka)
Oregano (suszone) – 2 g (0,5 łyżeczki)
Koper ogrodowy – 8 g (1 łyżka)

Sposób przygotowania:

1. Zamarynować mięso w mieszance z oleju rzepakowego, soku z cytryny i oregano. 
2. Gotować mięso na parze przez około 20 minut. 
3. Podczas gotowania mięsa zrobić wkładkę z kaszy i położyć do parowania. 
4. Po chwili dodać również pokrojone warzywa i dorzucić do gotowania. 
5. Po ugotowaniu przełożyć na talerz, posypać danie koperkiem i płatkami migdałów. Dodatkowo polać olejem lnianym.

PODWIECZOREK

Koktajl jogurtowo-owocowy

Składniki:

Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 150 g (1 opakowanie)
Mango – 100 g (1/3 sztuki)
Banan – 60 g (0,5 sztuki)

Sposób przygotowania:

1. Owoce obrać i pokroić na kawałki. 
2. Zmiksować owoce z jogurtem, aż uzyskają konsystencję koktajlu.

KOLACJA

Zupa krem z białych warzyw z indykiem

Składniki:

Kalafior – 250 g (0,5 sztuki)
Ziemniaki – 210 g (3 sztuki)
Mięso z piersi indyka bez skóry – 100 g (1 porcja)
Seler korzeniowy – 60 g (1 plaster)
Pietruszka, korzeń – 50 g (1 sztuka)
Olej rzepakowy – 10 g (1 łyżka)
Koper ogrodowy – 8 g (1 łyżka)
Zioła prowansalskie – 3 g (1 łyżeczka)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Kalafior podzielić na małe różyczki.
2. Seler, pietruszkę i ziemniaki obrać i pokroić w kostkę.
3. W garnku rozgrzać olej i przez chwilę podsmażyć przygotowane warzywa.
4. Zalać wodą w ilości przykrywającej warzywa i gotować pod przykryciem na małym ogniu do miękkości.
5. Pokrojone w kostkę mięso indyka wrzucić do gotującej się zupy, po 10-15 minutach wyjąć.
6. Zmiksować zupę blenderem, doprawić ziołami i pieprzem.
7. Do zupy dodać ugotowane mięso indyka, wierzch posypać koperkiem.

PODSUMOWANIE JADŁOSPISU

Energia 2000 kcal
Białko 106 g
Tłuszcz 67 g
Nasycone kwasy tłuszczowe 13 g
Węglowodany 230 g
Cukry proste 75 g
Cholesterol 195 mg
Błonnik pokarmowy 35 g

dr Katarzyna Wolnicka, mgr Klaudia Wiśniewska

Piśmiennictwo

1. Zaidi SF, Ahmed K, Saeed SA, et al. Can diet modulate Helicobacter pylori-associated gastric pathogenesis? An evidence-based analysis. Nutr Cancer 2017; 69(7): 979–989. 
2. Kim J, Kim KH, Lee BJ. Association of peptic ulcer disease with obesity, nutritional components, and blood parameters in the Korean population. PLoS ONE 2017; 12(8).
3. Kulshreshtha M, Srivastava G, Singh MP. Pathophysiological status and nutritional therapy of peptic ulcer: An update. Environmental Dis 2017; 2(3): 76. 
4. Muni Raja Lakshmi K, Kiran M, Sai Prasanna K. A review on natural plants for phytochemical constituents and pharmacological activities. J Drug Delivery Ther 2021; 11(2): 232–236.