Szacowany czas czytania: 7 minut
Co na zaparcia – jaka jest najlepsza dieta przy zaparciach?
Zaparciem nazywamy zbyt małą częstotliwość wypróżnień oraz inne dolegliwości w codziennej defekacji. Przez zaparcie ciężkie rozumiemy dwa wypróżnienia na miesiąc. Leczenie tej dolegliwości polega przede wszystkim na wprowadzeniu nawyków sprzyjających prawidłowym wypróżnieniom. Do nich zalicza się aktywność fizyczna oraz przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów i błonnika. Problemy z wypróżnieniem zgłaszają również osoby obarczone dodatkowymi chorobami, wymagającymi stosowania leków nasilających zaparcia. Niektórzy zmagają się całe życie z tym problemem i dla tych osób ten przewlekły dyskomfort jest stanem chorobowym.
Przyczyny zaparć
Przyczyna zaparcia może zależeć od wydłużenia czasu przechodzenia treści przez jelito grube lub od zaburzenia samego aktu defekacji. Czynność ta może być uwarunkowana zmianami czynnościowymi, to jest zaburzeniami metabolicznymi czy na skutek przyjmowanych leków lub zaburzeniami organicznymi, tak zwanymi zaparciami idiopatycznymi. W przypadku zaburzeń związanych z zaparciem najważniejsze jest uświadomienie, że nagła zmiana rytmu wypróżnień w kierunku zaparcia może być wyrazem istotnych chorób, w tym takich, w których opóźnienie rozpoznania może być potencjalnie groźne. Należy udać się po poradę, jeśli wystąpila utrata ponad 10% masy ciała w ciągu trzech do sześciu miesięcy, osłabienie oraz gorączka. Również wystąpienie objawów świadczących o utracie krwi, objawy przemawiające za chorobami endokrynologicznymi i neurologicznymi, przypadki rodzinnego obciążenia wywiadami raka jelita grubego. Przyczyną zaparć niezwiązanych ze stylem życia może być bowiem guz umiejscowiony w jelicie grubym bądź w przypadku kobiet, mięśniaki macicy.
Istnieją także leki, których przyjmowanie niekiedy sprzyja zaparciom. Należą do nich między innymi niektóre leki stosowane w chorobie refluksowej, leki przeciwdepresyjne i uspokajające, preparaty żelaza i leki zawierające żelazo oraz leki na nadciśnienie tętnicze. Niekorzystnym nawykiem jest powstrzymywanie oddawania stolca, mimo odczuwanej potrzeby, co z kolei prowadzi nawet do zaniku tej potrzeby. W znacznym stopniu na występowanie zaparć wpływa styl życia i nieprawidłowe nawyki żywieniowe. I choć stres, spożywanie posiłków w pośpiechu oraz brak aktywności fizycznej może sprzyjać zaparciom, to w każdej sytuacji należy wykluczyć zmiany chorobowe i organiczne.
Co możemy zrobić, aby samodzielnie poprawić pracę jelit?
W większości przypadków zaparciom można zapobiegać poprzez wprowadzenie odpowiedniego trybu życia i odżywiania. Dotyczy to w szczególności zaparć nawykowych. Podkreślić należy, że decyzję o zastosowaniu leków podejmuje się dopiero wtedy, kiedy wykorzystano wszystkie możliwości niefarmakologicznego leczenia zaparć. Farmakoterapia nie usuwa przyczyn zaparć, pomaga jedynie w zwalczaniu objawów. Ponadto leczenie farmakologiczne może doprowadzić do uzależnienia od leków przeczyszczających.
Do najważniejszych nawyków, które należy wprowadzić jest zwiększenie ilości błonnika pokarmowego w diecie do zalecanej dawki (25–30 g/d), która jest podzielona na kilka porcji. Ilość taka jest zawarta w ponad 0,5 kg owoców i warzyw. Bogatym źródłem błonnika są otręby pszenne. Trzy do czterech łyżek stołowych tego produktu zawiera od 15 do 20 g błonnika. Dla porównania, 5 g błonnika jest zawarte w 3 jabłkach, 5 bananach, 2 pomarańczach lub gruszkach i 8 dag musli.
Również bardzo dobrze sprawdza się w leczeniu zaparć błonnik pokarmowy pochodzący z babki płesznik (Plantago psyllium). Nasienie babki płesznika należy przyjmować wraz z dużą ilością płynów. Zaleca się także zachowanie odstępu wynoszącego od trzydziestu do sześćdziesięciu minut przed przyjęciem innych leków.
Nie możemy zapominać o przyjmowaniu odpowiedniej ilości płynów, to jest wypijanie co najmniej 1,5 litrów płynów dziennie, optymalnie 2–2,5 litra oraz nie zapominajmy o aktywności fizycznej, która jest czynnikiem pobudzającym perystaltykę jelit. Umiarkowany wysiłek fizyczny, przez trzydzieści do sześćdziesięciu minut dziennie, istotnie poprawia konsystencję stolca oraz zmniejsza ilość gromadzących się gazów. Mogą to być spacery, bieganie czy pływanie.
Pamiętajmy również o tym, aby posiłki spożywać regularnie. Warto przypomnieć, że w godzinach rannych dochodzi do wzrostu czynności motorycznych i wydalniczych z przewodu pokarmowego, dlatego ważnym posiłkiem w ciągu dnia jest nasze śniadanie.
Dieta powinna obfitować w produkty bogatoresztkowe, do których zaliczają się grube kasze, chleb pełnoziarnisty, otręby pszenne, płatki owsiane. Ważne jest także zwiększenie spożycia surowych warzyw i owoców w szczególności pestkowych, takich jak maliny, truskawki i jeżyny.
Do tych zmian w nawykach żywieniowych zalicza się włączenie do diety fermentowanych produktów mlecznych oraz ograniczenie spożycia wyrobów tłustych i słodyczy. Wśród zalecanego nabiału należy wymienić produkty takie jak jogurt, kefir, maślanka oraz mleko acidofilne. Zawierają one kwas mlekowy, który sprzyja rozwojowi korzystnej flory bakteryjnej i ogranicza procesy gnilne. Również przyjmowanie probiotyków, wspierających równowagę naszych jelit jest dla nas wskazane, ponieważ zapobiegają miedzy innymi dolegliwościom trawiennym.
Autor: Katarzyna Izabella Kwiatkowska-Działak