Wybielanie zębów

Jakie są przyczyny przebarwień na zębach?

Przebarwienie, czyli zmiana barwy zęba odbiegająca od ogólnej normy, może mieć podłoże egzogenne (zewnątrzpochodne) lub endogenne (wewnątrzpochodne). Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy: 

• używki, głównie czarną kawę, herbatę, czerwone wino, palenie tytoniu,
• przewlekłe stosowanie płukanek zawierających w swoim składzie chlorheksydynę, nadmanganian potasu,
• barwniki z pożywienia, głównie owoców i warzyw.

Innym rodzajem przebarwień są przebarwienia endogenne, do których należy zaliczyć:

• stan po krwawieniu wewnątrz komory zęba (na przykład po urazie zęba, po leczeniu kanałowym),
• materiały stosowane w leczeniu zębów, takie jak amalgamat lub materiały do wypełniania kanałów w leczeniu kanałowym,
• próchnica i nieszczelne plomby,
• procesy chorobowe toczące się wewnątrz zęba,
• przedawkowanie antybiotyków z grupy tetracyklin,
• przedawkowanie fluoru,
• niektóre choroby ogólnoustrojowe (np. niedoczynność nadnerczy, nadczynność lub niedoczynność tarczycy),
• choroby genetyczne, np. wrodzoną porfirię.

Sposoby usuwania przebarwień zębów

Dobór właściwej metody usuwania przebarwień zależy od ich przyczyny. Szeroką gamę sposobów poprawienia barwy zębów można podzielić na metody o działaniu abrazyjnym oraz metody o działaniu chemicznym. Działanie zabiegów z pierwszej grupy opiera się na zdolności do mechanicznego usuwania osadów. Nie są one jednak zdolne do zmiany barwy tkanek zębów. Stosując metody abrazyjne, można usunąć z powierzchni zębów przebarwienia powstające w wyniku działania czynników zewnątrzpochodnych. Do grupy metod abrazyjnych należą:

• scaling, czyli usuwanie kamienia nazębnego za pomocą ultradźwięków,
• piaskowanie polegające na usuwaniu osadów za pomocą silnego strumienia drobin krzemionki,
• stomatologiczne pasty polerskie,
• pasty do zębów o działaniu rozjaśniającym.

Preparaty oparte na działaniu chemicznym można faktycznie nazwać wybielającymi. Ich mechanizm opiera się utlenianiu lub rozbijaniu barwników wewnątrz zęba, co realnie wpływa na zmianę jego barwy.

Czy pasty wybielające są skuteczne?

Pasty powszechnie nazywane wybielającymi tak naprawdę nie wpływają bezpośrednio na kolor zębów. Zamiast tego, środki te posiadają bardzo wysoki wskaźnik RDA, czyli wskaźnik ścieralności. Dzięki działaniu ścierającemu składników pasty, nieestetyczny osad zostaje skutecznie usunięty z zębów, przywracając im ich naturalny kolor. Z past tego typu można korzystać przez 1-2 tygodnie. Po upływie tego czasu należy wrócić do stosowania zwykłej pasy, aby uniknąć uszkodzeń szkliwa oraz związanej z tym nadwrażliwości zębów. Ponowne użycie pasty jest zalecane po upływie około trzech miesięcy.

Wybielanie zębów w domu czy w gabinecie?

Preparaty o działaniu chemicznym służą do walki z przebarwieniami wewnętrznymi zębów. Bazę tych preparatów stanowią zazwyczaj nadtlenek wodoru lub nadtlenek karbamidu. W zależności od stężenia zastosowanego środka, środki chemiczne mogą być przeznaczone do stosowania przez stomatologa, samodzielnie przez pacjenta pozostającego pod kontrolą lekarza lub samodzielnie bez koniecznej kontroli. 

Dostępne obecnie na rynku preparaty wybielające do samodzielnego stosowania, bez konieczności nadzoru lekarza, mają podobną zasadę działania, różnią się natomiast metodą aplikacji substancji aktywnej. Występują pod postacią: 

• żeli, 
• pasków, 
• uniwersalnych nakładek, 
• gum,
• past.

Środki te, stosowane zgodnie z zaleceniami producenta, są skuteczne oraz bezpieczne. 

Preparaty do samodzielnego stosowania pod opieką lekarza wymagają wykonania przez stomatologa indywidualnych nakładek. Proces wybielania polega na stosowaniu przez 14 dni żelu o odpowiednim stężeniu, aplikowanego na specjalnie wykonanych nakładkach. 

Kolejną metodą poprawy barwy zębów jest wybielanie zębów przez lekarza w gabinecie stomatologicznym z zastosowaniem tzw. metody termokatalitycznej. Sposób ten wymaga użycia silniejszych preparatów. W celu przyspieszenia wybielania stosuje się źródło ciepła i światła. Zabieg wykonuje się po założeniu na zęby koferdamu oraz zabezpieczeniu ust. Cały proces trwa około 20-30 minut.

Wybielanie zęba po leczeniu kanałowym

Ząb po leczeniu kanałowym może zmienić swoją barwę i stać się ciemniejszy od zębów sąsiednich. Wybielanie takiego zęba może być wykonane jedynie przez stomatologa. Konieczne jest przeprowadzenie kontroli leczenia kanałowego na podstawie zdjęcia RTG. Jeśli leczenie jest przeprowadzone poprawnie, w zębie umieszcza się na 7 dni specjalny preparat wybielający. W przypadku, kiedy osiągnięty efekt nie jest zadowalający, powtarza się zabieg. Zwykle do osiągnięcia satysfakcjonującego rezultatu wystarczają 1-3 wizyty. Jeśli po trzecim zabiegu nie obserwuje się poprawy, należy zaniechać wybielania i zmienić metodę leczenia [2].

Przeciwwskazania do wybielania

Rozpoczęcie wybielania powinno być skonsultowane ze stomatologiem w celu wykluczenia istnienia przeciwwskazań do zabiegu. Przeciwwskazania do wybielania dotyczą osób:

• z chorobami dziąseł i przyzębia,
• ze złą higieną jamy ustnej,
• z nadwrażliwością zębów,
• kobiet w ciąży oraz karmiących,
• z poważnymi chorobami układowymi,
• uczulonych na środki wybielające.

Powikłania po wybielaniu zębów

Najczęstszym powikłaniem po wybielaniu z wykorzystaniem nadtlenku karbamidu lub nadtlenku wodoru jest nadwrażliwość zębów. U około 1/3 pacjentów poddających się domowemu wybielaniu zębów pojawia się ta dolegliwość [1]. Innymi możliwymi powikłaniami po wybielaniu mogą być:

• podrażnienie preparatem tkanek miękkich,
• problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym spowodowane stosowaniem nakładek,
• resorpcja przyszyjkowa (uszkodzenie zęba przy wybielaniu zębów leczonych kanałowo).

Jak utrzymać efekty wybielania?

Jeśli zdecydujemy się na wybielanie zębów, należy pamiętać, że w trakcie wybielania, jak i przez minimum 7 dni po, należy przestrzegać białej diety. Biała dieta polega na wyeliminowaniu produktów barwiących (np. kawa, herbata, czerwone wino, ciemne owoce i warzywa), a spożywaniu jedynie produktów o jasnej barwie.

Ostateczny efekt wybielania zębów jest trudny do przewidzenia, u każdego może powodować inny stopień zmiany barwy zębów. Przeprowadzony zabieg nie zapewnia stałego rezultatu i z czasem może pojawić się konieczność powtórzenia go.

Bibliografia

1. M. Kasiak, M.Kasiak. "Wybielanie i rozjaśnianie zębów–przegląd piśmiennictwa." Farm Pol 66.1 (2010): 62-67.
2. Z. Jańczuk, U. Kaczmarek, M. Lipski Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny Warszawa 2014, s. 503-511