Dieta podczas stosowania leków przeciwzakrzepowych

Leki przeciwzakrzepowe – rodzaje

Wyróżniamy dwie podstawowe grupy leków przeciwzakrzepowych:

• antagoniści witaminy K – warfaryna, acenokumarol,
• nowe doustne antykoagulanty (new oral anticoagulants, NOAC) – leki nie będące antagonistami witaminy K, np. dabigatran, rywaroksaban, apiksaban [1].

Krzepnięcie krwi w organizmie człowieka to złożony, wieloetapowy proces. Do jego prawidłowego przebiegu wymagane są obecność i odpowiednie stężenia wielu różnych białek i składników krwi. Witamina K jest niezbędna do prawidłowego wytwarzania w wątrobie tzw. czynników krzepnięcia II, VII, IX i X [2,3]. Warfaryna i jej pochodne hamują regenerację witaminy K i wykazują w stosunku do niej działanie antagonistyczne (czyli przeciwstawne), a zatem zmniejszają krzepliwość krwi [3]. Z kolei nowe doustne antykoagulanty wpływają na inne etapy procesu krzepnięcia: dabigatran jest inhibitorem (czyli blokuje działanie) prozakrzepowej trombiny, a apiksaban i rywaroksaban hamują aktywność czynnika krzepnięcia Xa [1]. 

Osoby przyjmujące leki z grupy antagonistów witaminy K muszą uważać na produkty zawierające ją w swojej diecie – nadmierne spożycie witaminy K będzie bowiem niwelowało terapeutyczny wpływ leków [2]. Nowe antykoagulanty (NOAC) wykazują mniej interakcji z innymi lekami, ponadto stosujący je pacjenci nie muszą ograniczać spożywania produktów zawierających witaminę K [1]. Efekt terapeutyczny po zastosowaniu NOAC pojawia się szybko, w przypadku antagonistów witaminy K po 3-5 dniach [1,2]. Problemem przy stosowaniu NOAC może być jednak brak odtrutek na przedawkowanie w przypadku niektórych preparatów z tej grupy [1]. 

Leki przeciwzakrzepowe a dieta – antagoniści witaminy K

Jak już wspomniano, pokarmy z dużą ilością witaminy K (głównie w formie fitochinonów w produktach roślinnych) będą osłabiać działanie leków przeciwzakrzepowych [2]. Działanie warfaryny i acenokumarolu hamuje dieta bogata w zielone warzywa, takie jak: sałata, brokuły, szpinak, jarmuż, brukselka, kapusta, kalafior, awokado, pistacje oraz picie zielonej herbaty [4]. Istotny wpływ na działanie leków wywiera spożywanie roślin, które zawierają co najmniej 50 μg witaminy K w 100 g produktu [4]. Należy też pamiętać, że działanie leków osłabiają suplementy i preparaty wielowitaminowe zawierające witaminę K [2]. Na co konkretnie należy uważać, przyjmując leki przeciwzakrzepowe?

Produkty bogate w witaminę K – nie powinno się jeść ich więcej niż 1 porcję dziennie:

• surowa pietruszka (maks. ¼ szklanki),
• gorczyca (½ szklanki),
• jarmuż (½ szklanki),
• szpinak (½ szklanki),
• boćwina (½ szklanki),
• rzepa (½ szklanki) [2].

Produkty o średniej zawartości witaminy K – maksymalne dzienne spożycie nie powinno przekraczać 3 porcji:

• rozdrobnione liście zielonej sałaty (1 szklanka),
• brokuły (1 szklanka),
• sałata rzymska (1 szklanka),
• cykoria (1 szklanka),
• brukselka (mrożona lub gotowana) (½ szklanki),
• rzepa (surowa, posiekana) (1 szklanka) [2].

Jakie jeszcze produkty wpływają na efekt leczenia przeciwzakrzepowego?

Działanie przeciwzakrzepowe leków z grupy VKA osłabiają również:

• wątróbka zwierzęca,
• olej i mleko sojowe,
• białko jaja,
• majonez,
• orzeszki pistacjowe,
• brzoskwinie,
• truskawki,
• awokado [2].

Efekt przeciwzakrzepowy leków nasilają:

• sok grejpfrutowy,
• mango,
• olej rybi,
• alkohol,
• czosnek
• inne przyprawy i zioła: szałwia, rumianek, imbir, anyż i lukrecja [2,4].

Istnieją sprzeczne doniesienia co do soku żurawinowego – teoretycznie może on nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych i zwiększać ryzyko krwawień, jednak interakcje te nie wydają się klinicznie istotne [2,4]. Należy jednak zachować ostrożność przy spożywaniu go razem z lekami przeciwzakrzepowymi.

Sok grejpfrutowy, zioła – czego nie łączyć z lekami?

Osoby zażywające leki zawsze powinny zwracać uwagę na obecność w diecie grejpfrutów i ich przetworów. Owoce te niezwykle często wchodzą w interakcję z różnymi lekami, a do wywołania poważnych skutków wystarczy zjedzenie jednego grejpfruta czy wypicie 200 ml soku [4]! Pamiętaj, leki zawsze należy popijać tylko wodą [5]!

Sok grejpfrutowy może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych: antagonistów witaminy K, a także apiksabanu i w mniejszym rywaroksabanu – jednoczesne picie go i przyjmowanie tych leków może prowadzić do krwawień [2,4]. 

Ryzyko krwawień może również zwiększać nadmierne spożycie witaminy E (w dawkach powyżej 400 IU) [5]. Niebezpieczne okazać może się również picie ziołowych herbat i naparów czy zażywanie preparatów zawierających wyciągi z ziół – ich interakcja z lekami może być dwojaka:

• miłorząb, czosnek, szałwia – nasilają działanie leków przeciwzakrzepowych,
• żeń szeń, dziurawiec – zmniejszają siłę działania leków przeciwkrzepliwych [5]. 

Podsumowanie

Wszystkie osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe powinny zwracać uwagę na swoją dietę oraz inne przyjmowane preparaty (leki, suplementy diety) ze względu na możliwe interakcje z zażywanymi lekami. Szczególną ostrożność należy zachować przy przyjmowaniu leków z grupy antagonistów witaminy K. Wszelkie wątpliwości zawsze należy skonsultować z lekarzem!

Referencje:

1. Raval, Amish N et al. “Management of Patients on Non-Vitamin K Antagonist Oral Anticoagulants in the Acute Care and Periprocedural Setting: A Scientific Statement From the American Heart Association.” Circulation vol. 135,10 (2017): e604-e633. doi:10.1161/CIR.0000000000000477
2. L. Woźniacka-Leśkiewicz, A. Wolska-Bułach, A. Tykarski, Interakcje antykoagulantów z lekami i żywnością — wskazówki dla lekarza praktyka, Choroby Serca i Naczyń 2014, 11 (2), 78–90
3. E. J. Kucharz, M. Staszczyk, A. Kotulska et al., Rola witaminy K2 w metabolizmie kości i innych procesach patofizjologicznych – znaczenie profilaktyczne i terapeutyczne, Forum Reumatol. 2018, tom 4, nr 2: 71–86
4. I. Zieleń-Zynek, J. Kowalska, A. Będkowska-Szczepańska et al., Interakcje wybranych leków kardiologicznych ze składnikami diety, Folia Cardiologica 2019; 14, 1: 46–51
5. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/70973,interakcje-lekow-z-zywnoscia (data ostatniego dostępu: 28.12.2021r.)