Znieczulenie stomatologiczne

Rodzaje znieczulenia stomatologicznego

Cel stosowania znieczulenia u stomatologa to zniesienie czucia bólu. Jest to możliwe poprzez czasowe ,,zablokowanie” nerwów znieczulanej okolicy. Stosowanie preparatu znieczulającego umożliwia leczenie oraz usuwanie zębów bez niepotrzebnego dyskomfortu i stresu. Podczas znieczulenia miejscowego u stomatologa zachowana pozostaje pełna świadomość pacjenta oraz czucie innych bodźców (np. ucisku, rozpierania).

W stomatologii wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje znieczuleń:

• znieczulenie powierzchniowe,
• znieczulenie nasiękowe, w tym znieczulenie śródwięzadłowe,
• znieczulenie przewodowe.

Czas, przez jaki działa znieczulenie, zależy od rodzaju wybranego środka, ilości oraz metody jego podania. 

Znieczulenie powierzchniowe polega na posmarowaniu fragmentu błony śluzowej specjalnym środkiem znieczulającym, najczęściej występującym w postaci żelu. Nie jest to znieczulenie wystarczające do bezbolesnego przeprowadzenia poważniejszego zabiegu. Zazwyczaj jest proponowane wtedy, gdy pacjent boi się znieczulenia oraz leczenia. Wskazania do zastosowania znieczulenia powierzchniowego obejmują:

• znieczulenie miejsca wkłucia przed znieczuleniem nasiękowym lub przewodowym,
• znieczulenie przed usunięciem zęba mlecznego ze zresorbowanym korzeniem.

Znieczulenie nasiękowe jest najczęściej stosowaną metodą znieczulenia w stomatologii. Polega na podaniu środka znieczulającego w formie zastrzyku. Roztwór leku wstrzykiwany jest pod błonę śluzową, jak najbliżej wierzchołka znieczulanego zęba. Środek przechodzi przez kość, dochodzi do nerwów i czasowo je poraża. Efekt działania pojawia się po 2-3 minutach i objawia się brakiem czucia dotyku na dziąśle przy zębie, a czasem także na większym obszarze.

Znieczulenie śródwięzadłowe jest specjalnym rodzajem znieczulenia nasiękowego. Polega ono na wprowadzeniu małej ilości roztworu leku bardzo cienką igłą do szpary ozębnej, czyli przestrzeni między kością a zębem. Ten sposób daje możliwość zniesienia czucia pojedynczych zębów bez włączania w obszar znieczulenia całej okolicznej błony śluzowej. Eliminuje to przykry, długotrwały brak czucia na języku, wardze i policzku.

Znieczulenie przewodowe jest wykonywane przed leczeniem lub przeprowadzaniem zabiegów chirurgicznych w tylnych zębach żuchwy. Ze względu na budowę kości tego obszaru, znieczulenie nasiękowe często jest niewystarczające. Znieczulenie przewodowe polega na podaniu środka bezpośrednio w okolicę pnia nerwu. O efekcie działania leku świadczy mrowienie lub zdrętwienie w obrębie wargi dolnej po stronie znieczulanej.

Stomatologiczne znieczulenie komputerowe

Obecnie cenioną i coraz częściej wybieraną metodą podawania znieczulenia jest zastosowanie specjalnych urządzeń sterowanych komputerowo. Urządzenie kontroluje i ogranicza tempo wstrzykiwania środka. Znacząco zmniejsza to odczuwane przez pacjenta rozpieranie oraz dyskomfort.

Przeciwwskazania do znieczulenia

Przed każdym zabiegiem lekarz ma obowiązek zebrać wywiad medyczny oraz wypytać o wszelkie choroby pacjenta, alergie, przyjmowane leki oraz ogólną historię medyczną. Stanowi to niesamowicie ważny punkt wizyty, ponieważ na podstawie zebranych informacji lekarz decyduje, jakie zabiegi oraz stosowane środki są bezpieczne dla pacjenta w jego obecnym stanie zdrowia. 

Najważniejszym przeciwwskazaniem, najbardziej brzemiennym w skutkach przy niezastosowaniu się do niego, jest alergia na środek znieczulający. Podanie środka uczulonemu pacjentowi może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, czyli ciężkiej reakcji alergicznej. 

Inne przeciwwskazania dotyczą nie bezpośrednio leków znoszących ból, lecz dodawanych do nich substancji zwężających naczynia krwionośne (adrenaliny, noradrenaliny). Należy unikać preparatów z dodatkiem tych substancji u osób z chorobami takimi jak:

• zaawansowana miażdżyca, 
• nieustabilizowane nadciśnienie, 
• niewydolność mięśnia sercowego, wada serca, arytmia, 
• niewydolność krążenia, 
• cukrzyca, 
• astma, 
• padaczka, 
• nerwica, 
• nadczynność tarczycy, 
• jaskra, 
• zaburzenia czynności nerek.

Nie powinno się podawać tych środków osobom przyjmującym inhibitory MAO czy trójcykliczne antydepresanty. Dyskusyjne jest również stosowanie środków zwężających naczynia u kobiet w ciąży.

Powikłania po znieczuleniu

Po znieczuleniu, jak po każdej innej procedurze ingerującej w tkanki, mogą pojawić się powikłania. Wśród najczęstszych wymienia się: 

• brak efektu znieczulenia, który może wystąpić po podaniu niewystarczającej ilości środka znieczulającego, aplikacji wykonanej w niewłaściwym miejscu lub w okolicy okołowierzchołkowej usuwanego zęba, gdzie toczył się stan zapalny (osłabia on działanie środka),
• alergia na środek znieczulający,
• przedawkowanie substancji znieczulającej - początkowo objawia się dezorientacją, niepokojem, zawrotami głowy, szumem w uszach, mrowieniem lub drętwieniem kończyn, później mogą pojawić się skurcze mięśni, drżenie, a nawet utrata przytomności czy zatrzymanie oddechu,
• krwiak podśluzówkowy w postaci sinego wygórowania tkanek miękkich,
• parestezje (mrowienie) - najczęściej spowodowane są przez uraz (zranienie igłą nerwu lub krwotok w bezpośrednim sąsiedztwie nerwu, obrzęk wokół nerwu), 

pozabiegowe urazy tkanek miękkich - pacjent nieumyślnie doprowadza do samookaleczenia, najczęściej powodując powstawanie ran w obrębie języka, warg i policzka. Aby uniknąć tego powikłania należy stosować się do zaleceń lekarza i nie spożywać pokarmów ani nie pić gorących napojów do czasu ustąpienia znieczulenia (około 2 godzin).

Gaz rozweselający u dentysty

Gaz rozweselający, czyli podtlenek azotu, stosowany jest obecnie przede wszystkim jako uzupełnienie lub wzmocnienie znieczulenia przeprowadzanego z użyciem innych środków znoszących ból. Sam podtlenek ma działanie znoszące strach i uspokajające. Jest wskazany w przypadku silnego lęku przed leczeniem lub ukłuciem.

Bibliografia:

1. Dominiak, Marzena, T. Gedrange, and J. Zapała, eds. Podstawy chirurgii stomatologicznej. Akademia Medyczna, 2010.
2. Kołakowska, Anna, and A. Pigan. "Znieczulenie miejscowe u pacjentów w wieku rozwojowym." (2019).
3. Tomasik, Monika, W. Gaszyński, and A. Samborska-Sablik. "Podtlenek azotu. Fakty i mity Nitrous oxide. Facts and myths."
4. D. Olczak-Kowalczyk, J. Szczepańska, and U. Kaczmarek, Eds., Współczesna stomatologia wieku rozwojowego. Otwock, 2017.