Jakie powinno być prawidłowe tętno spoczynkowe?

Co to jest tętno spoczynkowe?

Tętno spoczynkowe definiuje się jako liczbę uderzeń serca na minutę mierzoną w czasie odpoczynku, podczas gdy osoba, której dotyczy pomiar, nie wykonuje żadnej aktywności fizycznej ani nie jest narażona na żadne stresujące bodźce. Jest to podstawowy wskaźnik funkcji serca i układu krążenia. Tętno spoczynkowe to także jeden z parametrów, który może być używany do oceny ogólnego stanu zdrowia oraz ryzyka wystąpienia chorób serca i naczyń krwionośnych. Tętno, czyli puls, jest w rzeczywistości efektem pracy serca. Kiedy serce się kurczy i wypycha krew, tworzy się fala rozprzestrzeniająca się przez naczynia krwionośne, którą można wyczuć na tętnicach np. na nadgarstku, szyi czy w pachwinie. Licząc liczbę uderzeń w ciągu minuty, możemy określić tętno.

Jakie jest prawidłowe tętno spoczynkowe?

Tętno spoczynkowe jest istotnym wskaźnikiem zdrowia serca. Wartości tętna spoczynkowego mogą się różnić w zależności od wieku, płci, kondycji fizycznej i innych czynników. Zwykle tętno spoczynkowe waha się od 60 do 100 uderzeń na minutę u osób dorosłych, ale istnieją pewne wyjątki w zależności od indywidualnych cech organizmu oraz warunków zdrowotnych. Z tego powodu monitorowanie tętna spoczynkowego jest przydatne w ocenie ogólnego stanu zdrowia oraz prowadzeniu zdrowego stylu życia.

Jeśli chodzi o zmienność w zakresie prawidłowego tętna spoczynkowego w zależności od wieku pacjenta, to średnie tętno spoczynkowe o zdrowych osób dorosłych w wieku 18–60 lat wynosi pomiędzy 60 a 100 uderzeń na minutę. U noworodków (dzieci przed ukończeniem 1. r.ż.) obserwuje się około 100–160 uderzeń na minutę, u dzieci w wieku przedszkolnym – 80–120 uderzeń na minutę, zaś u dzieci w wieku szkolnym – 70–100 uderzeń na minutę.

U osób regularnie uprawiających sporty wytrzymałościowe (np. biegi długodystansowe) tętno spoczynkowe może być niższe, często nawet poniżej 60 uderzeń na minutę.

Niektóre schorzenia powodują zmiany w zakresie tętna spoczynkowego, wpływając na pracę serca. Należą do nich m.in. nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy czy też niewydolność serca. Przykładowo nadczynność tarczycy może powodować przyspieszenie tętna, podczas gdy niewydolność serca może prowadzić do spadku tętna spoczynkowego poniżej normy. Poza tym stres, palenie papierosów, nadużywanie kofeiny czy innych substancji stymulujących mogą tymczasowo zwiększać tętno spoczynkowe.

Należy pamiętać, że istnieją pewne sytuacje, w których tętno spoczynkowe może być nieregularne lub wskazywać na problem zdrowotny, taki jak migotanie przedsionków czy inne arytmie. W tych przypadkach konieczne są konsultacja lekarska i dokładna diagnostyka.

Jak zmierzyć tętno spoczynkowe?

Jednym z najprostszych sposobów pomiaru tętna spoczynkowego jest pomiar na nadgarstku. Należy wygodnie usiąść i wyprostować jedną dłoń, tak aby była w pozycji płaskiej, wnętrzem dłoni skierowana ku górze. W następnym kroku należy umieścić opuszki palców wskazującego i środkowego drugiej ręki na wewnętrznej stronie nadgarstka poniżej kciuka. Konieczne jest wyczucie pulsu przez lekki nacisk opuszek i policzenie uderzeń serca przez 60 s lub przez 30 s i pomnożenie przez 2 w celu uzyskania liczby uderzeń serca na minutę.

Kolejnym sposobem jest pomiar tętna spoczynkowego na szyi. Aby go wykonać, należy usiąść prosto i umieścić opuszki palców wskazującego i środkowego na bocznej części szyi poniżej żuchwy, wykonać delikatny ucisk opuszkami i analogicznie jak w poprzedniej metodzie wyczuć i policzyć tętno spoczynkowe.

Możliwy jest także pomiar elektroniczny z użyciem pulsometru (urządzenia elektronicznego mierzącego tętno), poza tym funkcje pomiaru tętna ma dziś wiele smartwatchy oraz smartbandów. Mogą one być noszone na nadgarstku lub piersi.

Ważne jest, aby pomiar tętna spoczynkowego przeprowadzać w spokojnym otoczeniu, nie wykonując ćwiczeń fizycznych oraz unikając stresujących czynników. Idealnie byłoby wykonać pomiar rano po przebudzeniu, przed wstaniem z łóżka. Pomiar należy powtórzyć kilka razy, aby uzyskać średnią wartość, która będzie bardziej dokładna. W przypadku zbyt wysokiego, zbyt niskiego lub nieregularnego tętna spoczynkowego należy skonsultować się z lekarzem.

Zbyt wysokie tętno spoczynkowe. Co robić i kiedy iść do lekarza?

W przypadku zbyt wysokiego tętna spoczynkowego (powyżej 100 uderzeń na minutę u pacjenta w wieku 18–60 lat) w pierwszej kolejności zalecana jest zmiana stylu życia – zmiany w diecie, regularna aktywność fizyczna, unikanie stresu, ograniczenie palenia papierosów, spożywania alkoholu oraz produktów zawierających duże dawki kofeiny.

Zdrowa, zbilansowana dieta może pomóc w utrzymaniu prawidłowego tętna spoczynkowego. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów nasyconych, soli i cukru. Regularne ćwiczenia aerobowe, takie jak chodzenie, jogging, pływanie czy jazda na rowerze, mogą pomóc w obniżeniu tętna spoczynkowego poprzez wzmocnienie serca. Stres może prowadzić do wzrostu tętna spoczynkowego. Użycie technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, głębokie oddychanie, joga czy regularne spacery, może zmniejszyć poziom stresu i obniżyć tętno.

Palenie papierosów podnosi tętno i zwiększa ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Nadmierne spożycie alkoholu i kofeiny może prowadzić do wzrostu tętna spoczynkowego.

W przypadku zbyt wysokiego tętna spoczynkowego nieobniżającego się na skutek zmiany stylu życia warto skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć lub zdiagnozować ewentualne schorzenia sercowo-naczyniowe lub inne problemy zdrowotne. Lekarz może zalecić stosowanie leków (np. beta-adrenolityków), które pomagają kontrolować tętno i obniżać ciśnienie krwi.

Piśmiennictwo:

1. Weippert M, Behrens K, Rieger A i wsp. Heart rate variability and blood pressure during dynamic and static exercise at similar heart rate levels. PloS One 2013; 8(12): e83690.
2. Liu X, Guo N, Zhu W i wsp. Resting heart rate and the risk of atrial fibrillation. Int Heart J 2019; 60(4): 805–811. 
3. Manresa-Rocamora A, Sarabia JM, Guillen-Garcia S i wsp. Heart rate variability-guided training for improving mortality predictors in patients with coronary artery disease. Int J Environ Res Public Health 2022; 19(17): 10463.