Ból w okolicy serca. Co może go powodować?

Ból w okolicach serca. Jakie mogą być jego przyczyny?

Ból w okolicy serca może być powodowany przez choroby serca, takie jak choroba niedokrwienna (potocznie nazywana chorobą wieńcową), zapalenie osierdzia czy rozwarstwienie aorty (nagły, rozrywający ból za mostkiem). Ból w przebiegu niedokrwienia mięśnia sercowego wynika z niedostatecznego zaopatrzenia mięśnia sercowego w tlen. Dzieje się tak w przypadku nadmiernego zwężenia naczyń wieńcowych (głównie przez blaszkę miażdżycową) i/lub nadmiernego obciążenia mięśnia – zwłaszcza w warunkach wysiłku lub stresu. Ból wieńcowy ma kilka cech charakterystycznych, do których należą:

• lokalizacja bólu – zamostkowo, ale może promieniować do szyi, żuchwy, lewego barku, lewego ramienia, nadbrzusza lub rzadziej do okolicy międzyłopatkowej;
• początek bólu – w trakcie wysiłku fizycznego lub stresu emocjonalnego; ból ustępuje w spoczynku – zwykle po kilku minutach, jeśli jednak powróci się do aktywności zbyt szybko, ból może trwać dłużej;
• odpowiedź na leczenie – ból ustępuje po przyjęciu nitrogliceryny podjęzykowo po upływie 1–3 minut (lek ten jest zwykle zapisywany pacjentom z rozpoznaną chorobą wieńcową, do stosowania doraźnego w razie bólu).

Natężenie bólu wieńcowego jest często największe w godzinach porannych, mogą go nasilać również zimne powietrze lub obfity posiłek. Ból nie zmienia się w zależności od zmiany pozycji ciała ani nie nasila się w czasie oddychania.

Ból w okolicach serca nie zawsze jednak ma przyczynę kardiologiczną. Źródłem bólu może być każdy narząd w klatce piersiowej, poza miąższem płucnym, który nie boli, bo nie posiada zakończeń nerwowych. Ból może natomiast pochodzić z opłucnej lub innych narządów układu oddechowego – oskrzeli, tchawicy. W zależności od innych objawów towarzyszących potencjalne przyczyny bólu mogą lokalizować się w układzie oddechowym lub układzie mięśniowo-szkieletowym. W niektórych przypadkach również dolegliwości z układu pokarmowego, zwłaszcza refluks żołądkowo-przełykowy (zgaga), mogą imitować ból pod sercem. Bóle w przebiegu refluksu często mają charakter pieczenia, palenia lub kłucia za mostkiem. Zwykle nasilają się po położeniu się na płasko.

Innymi przyczynami bólu w klatce piersiowej mogą być kamica żółciowa (ból promieniuje z prawego podbrzusza) czy choroba wrzodowa.

Ból w okolicach serca a problemy kardiologiczne

Ból w okolicach serca jest szczególnie niepokojący, jeśli pojawia się u pacjentów już chorujących na schorzenia kardiologiczne: niewydolność serca, chorobę wieńcową czy nadciśnienie tętnicze.

Co zrobić, gdy boli serce u pacjenta kardiologicznego? Część chorych z chorobą wieńcową ma zalecone przez lekarza leki doraźne do przyjęcia w przypadku bólu wieńcowego – jeśli ból nie ustępuje w ciągu 30 minut od zażycia leku, konieczne jest wezwanie zespołu ratownictwa medycznego (tel. 112 lub 999).

Ból serca przy oddychaniu i schylaniu

Ból w okolicy serca, który nasila się przy oddychaniu i schylaniu (lub innej zmianie pozycji), nie jest specyficzny dla niedokrwienia mięśnia sercowego. Ból o takim charakterze może jednak wiązać się z zapaleniem mięśnia sercowego lub innymi chorobami osierdzia, które również są poważnymi schorzeniami wymagającymi konsultacji lekarskiej. Ból w klatce piersiowej w okolicy serca powiązany z oddechem może pojawiać się także w przebiegu infekcji dróg oddechowych.

Ból serca przy oddychaniu, a raczej ból w klatce piersiowej powiązany z oddechem i zmianą pozycji, może też sugerować zmiany w odcinku piersiowym kręgosłupa. Ucisk na nerwy wychodzące z tej okolicy może wywoływać ból promieniujący również do przodu, czyli do klatki piersiowej, co imituje wówczas bóle okolicy serca.

Ból promieniujący w kierunku lewego ramienia

Promieniowanie bólu w kierunku lewego ramienia, a także lewego barku czy szyi to objaw sugerujący, że ból ma pochodzenie sercowe. Niekiedy w przebiegu niedokrwienia mięśnia sercowego może pojawiać się nawet ból lub mrowienie w obrębie lewej dłoni (ból promieniuje wzdłuż nerwu łokciowego).

Rzadkim, choć możliwym objawem zawału mięśnia sercowego jest ból brzucha, który bywa mylący zarówno dla pacjenta, jak i lekarza. Bóle brzucha bez uchwytnej przyczyny (zwłaszcza bóle lewego nadbrzusza) u osób zagrożonych wystąpieniem zawału muszą być diagnozowane również w tym kierunku. Grupami szczególnego ryzyka są: mężczyźni po czterdziestym roku życia (zwłaszcza palacze tytoniu), pacjenci z nadwagą, nadciśnieniem tętniczym oraz cukrzycą.

Kłujący ból w klatce piersiowej i duszności

Kłujący ból w klatce piersiowej i duszności to szczególnie niepokojące objawy, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. Ból o takim charakterze może być objawem zatorowości płucnej – schorzenia, w którym dochodzi do zamknięcia lub zwężenia światła naczynia płucnego przez skrzeplinę. Zatorowość płucna może objawiać się dodatkowo suchym kaszlem i odpluwaniem różowo podbarwionej wydzieliny. W przypadku wystąpienia takich objawów niezbędna jest pilna konsultacja lekarska.

Duszność może wystąpić również w przebiegu chorób kardiologicznych, takich jak niewydolność serca czy choroba niedokrwienna mięśnia sercowego.

Ból w okolicy serca – nerwobóle

Bóle w okolicach serca mogą być także wywołane przez nerwoból. Zwłaszcza u osób w młodym wieku bóle w okolicy serca są często powodowane przez ten rodzaj zaburzeń.

Nerwobóle mogą być wywołane przez podrażnienie nerwów międzyżebrowych, ucisk nerwu przez zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lub też mieć związek z podrażnieniem nerwów skórnych, na przykład w przebiegu półpaśca (bólowi zazwyczaj towarzyszy wtedy pęcherzykowa wysypka w zajętej okolicy, a ból ma charakter pieczenia i palenia). Nerwobóle charakteryzują się zwykle ostrym początkiem bólu, typowe jest również nasilanie się bólu przy dotyku bolącego miejsca (przeczulica miejscowa). Nasilenie bólu pojawia się także przy ruchach ciała, zwłaszcza wykonywanych gwałtownie.

Kłujący ból w okolicy serca może też wystąpić w wyniku stresu emocjonalnego lub lęku (tak zwany ból nerwicowy). Taki ból ma charakter zmienny, może być połączony z uczuciem bólu serca przy głębokim wdechu, ciężaru na klatce piersiowej czy przeszkody w gardle. Często występują dodatkowo kołatanie serca oraz uczucie niepokoju i lęku. Ból nerwicowy jest najczęstszy w grupie młodych kobiet, choć może pojawić się w każdym wieku.

Diagnostyka bólu w klatce piersiowej każdorazowo wymaga konsultacji lekarskiej – jest to objaw, którego nie należy lekceważyć.

Piśmiennictwo:

1. Gajewski P (red.). Interna Szczeklika 2022. Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
2. Kawińska A, Morawiec R, Drożdż J i wsp. Ból w klatce piersiowej – czy zawsze jest tym, czym się wydaje? Folia Cardiol 2020; 15(4): 323–326.
3. Kawalec W, Turska-Kmieć A. Bóle w klatce piersiowej. W: Diagnostyka różnicowa najczęstszych objawów w praktyce pediatrycznej. Kawalec W, Milanowski A (red.). Wydanie I. PZWL, Warszawa 2003.