Pieczenie w gardle i przełyku po jedzeniu – jak poradzić sobie z refluksem?

Pieczenie gardła – kiedy podejrzewać chorobę refluksową przełyku?

Choroba refluksowa przełyku spowodowana jest niedostatecznym napięciem dolnego zwieracza przełyku (LES) i zarzucaniem do przełyku kwaśnej treści żołądkowej, co powoduje uszkodzenie błony śluzowej przełyku oraz pojawienie się charakterystycznych objawów [1,2,3]. Symptomy choroby refluksowej można podzielić na:

• typowe, przełykowe:
  • zgaga, pieczenie za mostkiem,
  • cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku,
• atypowe, pozaprzełykowe – mogą być jedyną manifestacją choroby:
  • ból w klatce piersiowej – choroba refluksowa przełyku odpowiada za niemal połowę przypadków bólu w klatce piersiowej,
  • przewlekły, suchy kaszel,
  • pieczenie w krtani,
  • tzw. globus (uczucie przeszkody w gardle)
  • świszczący oddech,
  • chrypka (zwłaszcza rano) [1,2]. 

Należy zwrócić szczególną uwagę na tzw. objawy alarmowe – ich występowanie jest wskazaniem do wykonania gastroskopii [2]. Jeśli którekolwiek z poniższych występują u Ciebie, koniecznie zgłoś się do lekarza:

• zaburzenia połykania,
• ból przy połykaniu,
• utrata masy ciała,
• krwawienie z przewodu pokarmowego (np. smoliste, czarne stolce; krwiste lub fusowate wymioty) [2]. 

Wraz z refluksem mogą współwystępować również inne zespoły chorobowe, obejmujące m.in: zespół kaszlu refluksowego, zapalenie krtani, nadżerki zębów, zapalenie zatok przynosowych i nawracające zapalenie ucha środkowego [4]. 

Wiele czynników wpływa na rozwój choroby, do jej powstania mogą przyczyniać się: 

• zaburzenia motoryki przełyku,
• upośledzone opróżnianie żołądka – stwierdzane nawet u 40% chorych,
• zaburzenia hormonalne,
• alkohol,
• palenie papierosów,
• stres, negatywne emocje,
• ciąża,
• nieprawidłowy sposób odżywiania,
• siedzący tryb życia,
• przepuklina rozworu przełykowego,
• otyłość [2,3,4]. 

Objawy choroby refluksowej (w tym pieczenie gardła) mogą być związane również z zażywaniem pewnych leków, m.in.:

• niesteroidowych leków przeciwzapalnych (aspiryny, ibuprofenu),
• niektórych antybiotyków,
• statyn (np. simwastatyny, rozuwastatyny),
• inhibitorów konwertazy angiotensyny (np. ramiprilu),
• leków przeciwpłytkowych
• soli żelaza [1].

Refluks a zgaga – diagnostyka

Przy występowaniu pieczenia gardła oraz innych charakterystycznych oznak choroby refluksowej należy zgłosić się do lekarza. Już sama rozmowa może pozwolić na postawienie prawdopodobnej diagnozy – w przypadku występowania typowych objawów refluksu od co najmniej 3 miesięcy, lekarz od razu włączy leki, które pomogą zredukować symptomy choroby [4]. Jeśli dolegliwości nie ustąpią po 8-12 tygodniach stosowania leków, należy poszukiwać przyczyn nieskuteczności leczenia (np. objawy wywoływane przez inną jednostkę chorobową niż refluks) i rozpocząć dokładną diagnostykę przewodu pokarmowego [1].

Przydatnym badaniem u osób z objawami refluksu jest gastroskopia z pobraniem wycinków – umożliwia ona wykrycie zmian błony śluzowej przełyku i powikłań choroby, np. nadżerek [1,4]. Standardową metodą diagnostyki choroby refluksowej jest tzw. pH-metria przełyku – badanie, które pozwala ocenić zmiany pH (wywoływane np. zarzucaniem kwaśnej treści żołądkowej do przełyku) [4].

Choroba refluksowa przełyku – leczenie

Skuteczna terapia choroby refluksowej obejmuje farmakoterapię, zmianę stylu życia oraz, w niektórych przypadkach, również leczenie operacyjne [3]. W terapii stosuje się leki zmniejszające wytwarzanie kwasu żołądkowego, leki alkalizujące (obniżające kwasowość soku żołądkowego) oraz prokinetyczne (przyspieszające  motorykę przewodu pokarmowego, w tym opróżnianie żołądka) [4]. Skuteczną redukcję objawów zazwyczaj uzyskuje się po zastosowaniu leków z grupy inhibitorów pompy protonowej (PPI) [1]. Inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol, lanzoprazol) zmniejszają wydzielanie kwasu i podnoszą pH w żołądku. Przyjmuje się je rano przed śniadaniem, w razie potrzeby – również wieczorem przed kolacją [4]. Dawka leku powinna zostać indywidualnie dobrana przez lekarza – m.in. w zależności od nasilenia i czasu trwania objawów oraz ewentualnych nieprawidłowości w gastroskopii [4].

Pieczenie w gardle i choroba refluksowa przełyku – co robić, by zmniejszyć objawy?

Istotnym elementem walki z pieczeniem gardła i innymi objawami choroby refluksowej przełyku jest zmiana stylu życia oraz dotychczasowych nawyków żywieniowych [1]. Na co powinny zwrócić uwagę osoby chcące zredukować dokuczliwe symptomy refluksu?

• redukcja masy ciała – obniżenie BMI o 3,5 kg/m2 prowadzi do spadku objawów u 40% chorych,
• uniesienie wezgłowia łóżka (o ok. 15-20 cm),
• unikanie pozycji leżącej przez 2-3 godziny po posiłku,
• zrezygnowanie z palenia tytoniu - palenie tytoniu zmniejsza napięcie dolnego zwieracza przełyku i powoduje wzmożone objawy refluksu,
• powstrzymanie się od podjadania wieczorami,
• rezygnacja z intensywnego wysiłku fizycznego po jedzeniu,
• unikanie noszenia obcisłych ubrań [1,4,5].

Niektóre badania podają również, że symptomy refluksu może nasilać leżenie na prawym boku, chociaż mechanizm tego zjawiska nie jest do końca znany [5]. 

Ważne miejsce w zmniejszaniu objawów choroby refluksowej przełyku (w tym pieczenia gardła) zajmuje zmiana diety. Wiele pokarmów i napojów może nasilać symptomy refluksu w różnych mechanizmach (m.in. poprzez powodowanie spadku napięcia dolnego zwieracza przełyku, zwiększanie wydzielania kwasu żołądkowego, stymulację receptorów czuciowych  w przełyku czy opóźnianie opróżniania żołądka), dlatego należy unikać ich spożywania [4,5]. 

Produkty żywnościowe przeciwwskazane w chorobie refluksowej przełyku: 

• czekolada,
• tłuste potrawy,
• pomidory (w tym soki pomidorowe),
• ostre przyprawy,
• por, cebula, czosnek,
• owoce cytrusowe i ich soki,
• szparagi,
• karczochy,
• mięta (zarówno w postaci naparów, jak i dodatków do potraw i deserów, przyprawa),
• napoje gazowane,
• mocna herbata,
• kawa,
• alkohol [4,5]. 

Doniesienia dotyczące kawy są sprzeczne – zwykle uważa się, że pogarsza ona objawy choroby, jednak dwa duże badania epidemiologiczne nie wykazały związku między konsumpcją kawy a chorobą refluksową przełyku [5]. 

Wdrożenie zalecanych modyfikacji stylu życia, w tym zmiana diety i redukcja masy ciała, są kluczowe do uzyskania efektu terapii. Same leki nie wystarczą, a nieleczona choroba refluksowa przełyku może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak: zwężenie przełyku, owrzodzenia, krwawienia, nadżerki, przełyk Barretta, a nawet rak przełyku [4]. 

Podsumowanie

Skuteczne leczenie choroby refluksowej przełyku opiera się na współpracy pacjenta z lekarzem i musi być dostosowane indywidualnie do sytuacji danego chorego, jego objawów i nasilenia dolegliwości. Uporczywe pieczenie gardła i inne objawy refluksu to wskazanie do wizyty u lekarza – nie lecz się sam w domu!

Referencje:

1. Rettura, Francesco et al. “Refractory Gastroesophageal Reflux Disease: A Management Update.” Frontiers in medicine vol. 8 765061. 1 Nov. 2021, doi:10.3389/fmed.2021.765061
2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.2. (data ostatniego dostępu: 12.12.2021r.)
3. Zhang, Mei et al. “Dietary and Lifestyle Factors Related to Gastroesophageal Reflux Disease: A Systematic Review.” Therapeutics and clinical risk management vol. 17 305-323. 15 Apr. 2021, doi:10.2147/TCRM.S296680
4. M. Korzonek, A Dziergas, M. Kuczyńska, Choroba refluksowa przełyku (GERD) – problem wciąż aktualny, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, vol 8, no 5, 201–210
5. T. Kaltenbach, S. Crockett, L. B. Gerson, Are Lifestyle Measures Effective in Patients With Gastroesophageal Reflux Disease? An Evidence-Based Approach, Arch Inter Med, Vol. 166, 2006, 
6. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/70596,dieta-w-chorobie-refluksowej (data ostatniego dostępu: 23.12.2021r.)