Nadkwasota (nadkwaśność) żołądka - przyczyny, objawy, leczenie, domowe sposoby

Przyczyny nadkwasoty żołądka

Nadkwasota żołądka, znana również jako nadkwasowość żołądka, to stan, w którym produkcja kwasu solnego w żołądku jest nadmierna. Przyczyny tego stanu mogą być różnorodne:

• Infekcja bakterią Helicobacter pylori jest jedną z głównych przyczyn nadkwasoty żołądka. Bakteria ta może osłabiać ochronną błonę żołądka, co umożliwia kwasowi solnemu uszkodzenie błony śluzowej.
• Nieprawidłowe nawyki żywieniowe. Spożywanie dużych ilości tłustych, pikantnych, kwaśnych lub smażonych potraw może prowadzić do nadmiernej produkcji kwasu solnego i zwiększenia kwasowości żołądka.
• Stres i niepokój. Czynniki stresowe i emocjonalne mogą wpływać na układ nerwowy, co może prowadzić do zwiększonej produkcji kwasu solnego.
• Nieprawidłowe działanie mięśnia zwieracza wpustu 
  Zaburzenia w funkcjonowaniu mięśnia zwieracza wpustu, który oddziela przełyk od żołądka, mogą powodować cofanie się kwasu solnego do przełyku, co prowadzi do zgagi i nadkwasoty.
• Leki. Niektóre leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które zawierają substancje takie jak ibuprofen czy aspiryna, mogą drażnić błonę śluzową żołądka i zwiększać kwasowość.
• Przepuklina rozworu przełykowego, w której górna część żołądka przemieszcza się do klatki piersiowej przez otwór dla przełyku w przeponie, może wpływać na poziom kwasowości żołądka.
• Cukrzyca. U niektórych osób z cukrzycą może występować opóźnione opróżnianie żołądka, co doprowadza do nadmiernego nagromadzenia kwasu solnego.
• Palenie tytoniu i picie alkoholu. Palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu mogą wpływać na funkcjonowanie żołądka, podrażniać jego błonę śluzową i zwiększyć kwasowość.

Objawy nadkwasoty żołądka

Nadkwasota żołądka może powodować różnorodne objawy, a ich nasilenie może się różnić w zależności od osoby. Oto najczęstsze objawy nadkwasoty:

• zgaga. jest to uczucie pieczenia lub palenia w okolicy mostka, które może promieniować do gardła. Zgaga często nasila się po posiłkach, schylaniu się lub leżeniu, zwłaszcza na plecach,
• odbijanie kwasowe po spożyciu posiłku lub napoju kwasowego,
• ból i dyskomfort w nadbrzuszu (górna część brzucha),
• uczucie nudności lub chęć wymiotów,
• nadmierne gazy i wzdęcia,
• zarzucanie treści żołądkowej może podrażniać błonę śluzową przełyku i krtani, co może powodować chrypkę lub katar
• uczucie pełności, nawet po niewielkim posiłku.

Warto zaznaczyć, że niektóre objawy nadkwasoty żołądka mogą być mylone z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak choroby serca. Mogą być też początkowymi objawami poważniejszych chorób lub powikłań nadkwasoty, jak na przykład refluks żołądkowo – przełykowy, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie przełyku, zespół jelita drażliwego.

Niepokój powinny zawsze wzbudzić objawy alarmowe, takie jak:

• silne bóle brzucha, wybudzające ze snu,
• utrata masy ciała (bez zamiaru odchudzania się),
• osłabienie,
• trudności i ból przy połykaniu,
• żółtaczka,
• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• utrzymujące się wymioty.

Jak leczy się nadkwaśność żołądka?

Leczenie nadkwaśności żołądka zależy od przyczyny oraz nasilenia objawów. Oto kilka sposobów, którymi można zmniejszyć kwasowość żołądka:

• Preparaty zawierające związki zobojętniające kwas, takie jak wodorowęglan sodu, wodorotlenek magnezu czy wodorotlenek glinu, mogą pomóc w szybkim łagodzeniu zgagi i odbijania kwasowego. Leki te neutralizują kwas solny w żołądku, co przynosi ulgę. Nie leczą jednak przyczyny, więc przy powtarzających się epizodach zgagi należy zgłosić się do swojego lekarza rodzinnego.
• Leki blokujące pompy protonowe (PPI): Leki takie jak omeprazol, lansoprazol czy pantoprazol, hamują wydzielanie kwasu solnego przez komórki błony śluzowej żołądka. Są skuteczne w zmniejszeniu produkcji kwasu solnego i łagodzeniu objawów nadkwasoty, a także wielu innych chorób, np. w chorobie wrzodowej żołądka, refluksie żołądkowo-przełykowym lub zapaleniu błony śluzowej żołądka. Przy dłuższym stosowaniu mogą dawać działania niepożądane. Nie powinno się ich stosować przewlekle bez nadzoru lekarza. Są często (błędnie) nazywane lekami osłonowymi.
• Leki blokujące receptory histaminowe błony śluzowej żołądka, takie jak famotydyna, działają poprzez blokowanie receptora H2 na komórkach błony śluzowej żołądka, co zmniejsza wydzielanie kwasu solnego.
• Leczenie infekcji wywołanej przez Helicobacter pylori. Jeśli to infekcja bakterią Helicobacter pylori jest przyczyną nadkwasoty, leczenie antybiotykami będzie konieczne w celu wyeliminowania bakterii. Aby to ustalić, lekarz zleci badanie kału lub gastroskopię. 

Domowe sposoby na nadkwasotę żołądka

Oto kilka domowych sposobów, które mogą pomóc złagodzić objawy nadkwasoty żołądka:

• Zmiana nawyków żywieniowych. Jedzenie mniejszych posiłków, unikanie jedzenia przed snem, unikanie przejadania się oraz unikanie picia w trakcie posiłków może pomóc w zmniejszeniu objawów nadkwasoty.
• Ograniczenie spożywania potraw i napojów drażniących błonę śluzową żołądka, takich jak pikantne, tłuste i kwaśne, alkohol czy kofeina, może pomóc w zmniejszeniu kwasowości żołądka. Warto obserwować, które pokarmy nasilają objawy i wyeliminować je z diety.
• Zaprzestanie palenia tytoniu, ponieważ nikotyna zwiększa wydzielanie kwasu solnego.
• Noszenie luźnych ubrań, nieściskających brzucha i talię, np. pasków, ciasnych spodni.
• Preparaty ziołowe, np. mięta, siemię lniane — jako uzupełnienie do wyżej wymienionych metod.
• W razie braku poprawy oraz prawidłowych wyników badań pomocna może być też psychoterapia.

Objawy można złagodzić poprzez spożywanie różnych produktów mających wpływ na pH (kwasowość) soku żołądkowego. Ilość badań opisujących ich faktyczną skuteczność jest ograniczona, jednak niektóre osoby opisują je jako pomocne w łagodzeniu objawów:

• Żucie gumy bez cukru.
• Przygotowanie herbaty z imbiru, lub żucie świeżego kawałka imbiru. Imbir ma właściwości łagodzące i przeciwzapalne, które mogą pomóc w złagodzeniu objawów nadkwasoty.
• Niewielka ilość sody oczyszczonej rozpuszczonej w szklance wody może działać zobojętniająco na kwas solny w żołądku. Jednak ważne jest stosowanie sody z umiarem, ponieważ nadmierne spożycie sody może zaburzać równowagę kwasowo-zasadową i być szkodliwe dla zdrowia.

Żywienie przy nadkwasocie - co jeść, a czego unikać?

Żywienie przy nadkwasocie jest podobne do ogólnych zaleceń stosowanych przy chorobie wrzodowej. Zdrowa dieta przy nadkwasocie żołądka może pomóc w łagodzeniu objawów i wspieraniu dobrego samopoczucia. 

Co jeść:

• Warzywa: Spożywaj różnorodne warzywa, takie jak szpinak, brokuły, marchewki, dynia czy cukinia. Warzywa są bogate w błonnik, co może pomóc w utrzymaniu prawidłowej perystaltyki jelitowej i zmniejszeniu ryzyka refluksu.
• Owoce: Wybieraj owoce o niskiej kwasowości, takie jak banany, melon, gruszki czy jabłka. Unikaj kwaśnych owoców, takich jak cytrusy czy pomidory.
• Chude mięso i ryby: Spożywaj chude mięso, takie jak indyk, kurczak czy chude ryby, które są łatwiej trawione niż tłuste mięso.
• Produkty mleczne: Wybieraj produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu, takie jak chudy jogurt czy kefir. Mleko może być spożywane, ale ze względu na zawartość laktozy może u niektórych osób wywołać objawy takie jak bóle brzucha, wzdęcia lub wzmożone uwalnianie gazów, dlatego warto monitorować reakcję organizmu.
• Grupy orzechów i nasion: Nasiona lnu, dyni czy słonecznika oraz orzechy nerkowca, migdały czy orzechy włoskie są bogate w zdrowe tłuszcze i mogą wspierać układ pokarmowy.
• Pełnoziarniste produkty zbożowe: Wybieraj pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak pełnoziarnisty chleb, makaron czy ryż, które dostarczają błonnika i wspierają zdrowe jelita.
• Woda: Pij odpowiednią ilość wody każdego dnia, aby utrzymać odpowiednią hydratację.

Czego unikać:

• Pikantne, ostre potrawy: Unikaj potraw o wysokiej zawartości przypraw, które mogą drażnić błonę śluzową żołądka.
• Tłuste i smażone potrawy: Ogranicz spożywanie tłustych potraw i smażonych dań, które mogą opóźniać opróżnianie żołądka i nasilać objawy.
• Kwasowe owoce: Unikaj kwaśnych owoców, takich jak cytrusy, pomidory czy jagody.
• Czekolada: Czekolada może działać drażniąco na żołądek, dlatego warto ograniczyć jej spożycie.
• Kawa i herbata: Napoje zawierające kofeinę mogą zwiększać kwasowość żołądka, dlatego warto ograniczyć ich spożycie.
• Alkohol: Unikaj nadmiernej ilości alkoholu, który może wpływać negatywnie na żołądek.
• Napoje gazowane: Unikaj napojów gazowanych, które mogą powodować wzdęcia i nasilać objawy refluksu.

Pamiętaj, że każda osoba może reagować inaczej na różne produkty spożywcze, więc warto prowadzić dziennik żywieniowy i obserwować, jak organizm reaguje na konkretne potrawy. Jeśli doświadczasz częstych lub nasilających się objawów nadkwasoty, zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby uzyskać spersonalizowane zalecenia żywieniowe.

Konsultacja merytoryczna: Mirosław Niedbała, specjalista medycyny rodzinnej

Referencje:

1. Interna Szczeklika 2022, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022 r.

2. CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO Famitydyna, dostęp z 24.07.2023 r. http://chpl.com.pl/data_files/2011-11-09_Famidyna_FCT_SPC_2011.11.07.pdf

3. Nikotyna Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. prof. dr hab. JADWIGA A. SZYMAŃSKA, dr BARBARA FRYDRYCH, dr ELŻBIETA BRUCHAJZER, Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2007, nr 2(52), s. 121-154

4. Giacosa A, Morazzoni P, Bombardelli E, Riva A, Bianchi Porro G, Rondanelli M. Can nausea and vomiting be treated with ginger extract? Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2015 Apr;19(7):1291-6. PMID: 25912592.

5. Ford AC, Mahadeva S, Carbone MF, Lacy BE, Talley NJ. Functional dyspepsia. Lancet. 2020 Nov 21;396(10263):1689-1702. doi: 10.1016/S0140-6736(20)30469-4. Epub 2020 Oct 10. PMID: 33049222.