Astma a sport. Dlaczego zimą jest gorzej?

Astma a zimne powietrze

Świszczący oddech, duszność, ucisk w klatce piersiowej, kaszel - te objawy astmy oskrzelowej znasz zapewne na pamięć. Nie bez powodu zimą astmatycy skarżą się na te dolegliwości z większym nasileniem, zwłaszcza jeśli na chłodnym powietrzu uprawiają aktywność fizyczną - zarówno zimne powietrze, jak i ruch należą bowiem do czynników nasilających objawy astmy oskrzelowej [1, 2]. Dolegliwości astmatyczne mogą być dokuczliwe w codziennym życiu i utrudniać nie tylko zimowe szaleństwo na nartach czy snowboardzie, ale nawet spacery, o wymagających fizycznie obowiązkach nie wspominając.

Badania naukowe wskazują na silny związek między objawami a obniżoną temperaturą powietrza - istnieją doniesienia, jakoby spadek średniej temperatury dobowej miał związek ze zwiększoną częstością hospitalizacji astmatyków z powodu zaostrzenia choroby [2]. Dlaczego tak się dzieje?

Wyjście na zewnątrz zimą i oddychanie nosem czy głęboki wdech skutkują natychmiastową reakcją organizmu na chłodne powietrze - katarem, kichaniem, kaszlem oraz tak zwaną bronchokonstrykcją, szczególnie u astmatyków [3]. Bronchokonstrykcja to nic innego jak skurcz oskrzeli wraz z ich następczym zwężeniem - czyli dokładnie to, co powoduje Twoje objawy, jeśli jesteś astmatykiem/astmatyczką.

Jaki wpływ ma pora roku na astmę?

Choć powyższe obserwacje nie pozostawiają wątpliwości, to ich mechanizm patofizjologiczny nie jest do końca poznany. Jednak najpopularniejsza hipoteza sugeruje, że nabranie chłodnego powietrza do płuc skutkuje “zagęszczeniem” śluzu pokrywającego wnętrze dróg oddechowych, co w efekcie nasila reakcję zapalną w ich obrębie [3]. Na taki stan rzeczy negatywnie wpływa nie tylko sama ciepłota, ale także wilgotność - wraz ze spadkiem temperatury, wdychane przez nas powietrze staje się coraz bardziej suche [4].

Inne badania biorą pod uwagę także bezpośredni wpływ ochłodzenia powietrza na mięśniówkę oskrzeli; odpowiedź specyficznych receptorów na temperaturę lub skurcz naczyń spowodowany obniżoną temperaturą, co może skutkować przekrwieniem i obrzękiem w obrębie dróg oddechowych [3]. Najbardziej prawdopodobny wydaje się jednak wpływ utraty ciepła i utraty wilgotności na wydzielany śluz, który w zagęszczonej (hiperosmotycznej) i lepkiej postaci powoduje nasilenie się dolegliwości [3, 4].

Warto wspomnieć również o tak zwanej astmie wysiłkowej - w końcu niska temperatura i jej konsekwencje to niejedyne czynniki, jakie bywają uciążliwe zimą. Ćwiczenia fizyczne także nasilają objawy u astmatyków i badania wskazują, że skurcz oskrzeli w czasie wysiłku występuje nawet u 80% chorych [4], w szczególności we wspomnianym połączeniu z niską temperaturą.

Jak temu zaradzić?

Zarówno sport, jak i niska temperatura nasilają reakcje występujące w drogach oddechowych astmatyków, co ma miejsce przez ich podrażnienie. Oznacza to, że nie jest konieczna inna, dodatkowa terapia, a jedynie odpowiednia kontrola samej choroby.

Z tego powodu astma wysiłkowa (której objawy są nasilone przez zimne powietrze) podlega standardowej terapii dotychczasowymi lekami, choć rozważyć należy odpowiednie przygotowywanie się do niesprzyjających warunków, na przykład poprzez inhalację zaleconego przez lekarza leku [4].

Badania sugerują jednak, że skuteczność podobną do stosowanych standardowo leków (β₂-agonistów) wykazuje stosowanie… masek na twarz [3, 5]. Zatrzymują one ciepło oraz wydychaną przez nas parę wodną, co zapewnia drogom oddechowym dostęp do cieplejszego, mniej wysuszonego powietrza. Wystarczy założenie maski na twarz tak, aby zakryła usta i nos, aby zmniejszyć dolegliwości indukowane aktywnością fizyczną na zimnym powietrzu.

Jeśli odczuwasz, że astma oskrzelowa jest bardziej dokuczliwa zimą, to porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem - pod rozwagę należy wziąć modyfikację leczenia lub zwiększenie dawki aktualnie przyjmowanego farmaceutyku. Pamiętaj jednak, aby dbać o jakość powietrza, jakim oddychasz - odpowiednia wilgotność (również w domu) oraz temperatura sprawią, że dolegliwości będą mniej dokuczliwe, a samo zakrycie ust i nosa podczas ćwiczeń na zewnątrz może ograniczyć astmę wysiłkową.

Referencje:

1. Global Initiative for Asthma. Global Strategy for Asthma Management and Prevention, 2021 - www.ginasthma.org [ostatni dostęp: 04.01.2022 r.]
2. Zhang Y, Peng L, Kan H, Xu J, Chen R, Liu Y, Wang W. Effects of meteorological factors on daily hospital admissions for asthma in adults: a time-series analysis. PLoS One. 2014 Jul 14;9(7):e102475. doi: 10.1371/journal.pone.0102475. PMID: 25019158; PMCID: PMC4097056.
3. Koskela HO. Cold air-provoked respiratory symptoms: the mechanisms and management. Int J Circumpolar Health. 2007 Apr;66(2):91-100. doi: 10.3402/ijch.v66i2.18237. PMID: 17515249.
4. Butcher JD. Exercise-induced asthma in the competitive cold weather athlete. Curr Sports Med Rep. 2006 Dec;5(6):284-8. doi: 10.1097/01.csmr.0000306431.39285.0b. PMID: 17067494.
5. Millqvist E, Bengtsson U, Löwhagen O. Combining a beta2-agonist with a face mask to prevent exercise-induced bronchoconstriction. Allergy. 2000 Jul;55(7):672-5. doi: 10.1034/j.1398-9995.2000.00558.x. PMID: 10921469.