Astma oskrzelowa u dziecka - czym się objawia?

Astma oskrzelowa - czym jest i jak się objawia?

Astma oskrzelowa, zwana także dychawicą oskrzelową, to przewlekła choroba układu oddechowego, która dotyka ludzi w każdym wieku. Schorzenie dotyczy również dzieci - szacuje się, że mniej więcej co dziesiątej osoby poniżej 18 roku życia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, World Health Organization) podkreśla, że jest to najczęstsza choroba przewlekła wśród dzieci, która odpowiada za ogromną liczbę nieobecności w szkole, wizyt u lekarza czy hospitalizacji [1, 2, 3].

Objawy astmy są bezpośrednio związane z przyczyną choroby, czyli przewlekłym zapaleniem z towarzyszącym zwężeniem oskrzeli (czyli obturacją). Należą do nich pojawiające się epizodycznie, odwracalne dolegliwości takie jak [1, 2]:

• kaszel,
• duszność i ucisk w klatce piersiowej,
• świszczący oddech,
• uczucie zalegania wydzieliny w drogach oddechowych.

Z perspektywy dziecka, astma oskrzelowa może być opisywana jako “trudność w oddychaniu” - czynnik drażniący drogi oddechowe doprowadza do obrzęku błony śluzowej, nadmiernego wytwarzania śluzu, co w konsekwencji skutkuje zwężeniem oskrzeli.

Należy zwrócić uwagę, że objawy astmy często nasilają się w nocy i/lub podczas wysiłku fizycznego. Inne czynniki, które mogą wyzwolić atak astmy, to między innymi [2]:

• infekcje wirusowe (przeziębienie),
• narażenie na kurz, dym i inne opary,
• zmiany pogody,
• pyłki traw i drzew, futro i pióra zwierząt,
• kosmetyki o silnym zapachu,
• perfumy.

Astma oskrzelowa u dzieci - przyczyny

Wskazanie jednej, konkretnej przyczyny choroby jest niemożliwe. Niemniej, wyróżniono czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia choroby u dziecka [2]:

• astma oskrzelowa wśród członków rodziny,
• inne choroby alergiczne, na przykład katar sienny,
• mieszkanie w wysoce zurbanizowanych terenach - styl życia w dużych miastach wiąże się z częstszym występowaniem choroby,
• czynniki związane z porodem, takie jak niska masa urodzeniowa, wcześniactwo czy narażenie na dym tytoniowy,
• narażenie na alergeny i czynniki drażniące, takie jak zanieczyszczenie powietrza, roztocza, pleśń, chemikalia czy inne opary,
• nadwaga lub otyłość.

Trzeba jednak pamiętać, że jak dotąd nie wykazano, aby jakakolwiek interwencja mogła zapobiec rozwojowi astmy lub w znacznym stopniu modyfikować jej długotrwały, naturalny przebieg [3].

Astma niejedno ma imię

Należy pamiętać, że astma oskrzelowa to choroba heterogeniczna, a więc występująca pod wieloma postaciami. Do najważniejszych należą [3]:

• astma alergiczna,
• astma niealergiczna - nie każdy astmatyk musi być alergikiem,
• astma o późnym początku (diagnozowana po raz pierwszy u osób dorosłych),
• astma z przetrwałym ograniczeniem przepływu powietrza,
• astma związana z otyłością.

Astma jest niejednorodna również w kontekście nasilenia objawów. Czasami chorobie towarzyszą nieznaczne, okresowe dolegliwości - zdarza się jednak, że występują one niemal cały czas i w wyraźnym stopniu wpływają na codzienne funkcjonowanie.

Diagnostyka i leczenie astmy oskrzelowej u dzieci

Diagnostyka astmy oskrzelowej nie jest prosta ani jednoznaczna - podobne objawy może dawać na przykład choroba refluksowa przełyku czy przewlekłe zapalenie oskrzeli.

Na chorobę wskazują nie tylko wymienione objawy, ale również częstość występowania tego typu epizodów w czasie roku. Jednym z elementów postawienia prawidłowej diagnozy jest sprawdzenie odpowiedzi na leczenie - jeśli 2-3 miesiące terapii wziewnymi sterydami przynoszą kontrolę objawów, a odstawienie leków skutkuje nasileniem się dolegliwości, należy podejrzewać astmę oskrzelową [3].

Przydatne w czasie diagnozy mogą okazać się badania takie jak:

• spirometria lub oskrzelowe testy prowokacyjne,
• testy na nadwrażliwość alergiczną,
• zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej.

Należy pamiętać, że astmy nie da się wyleczyć na zawsze, jednak odpowiednie leczenie gwarantuje dobrą kontrolę nad chorobą. Terapia astmy u dzieci jest różnorodna, opiera się jednak w głównej mierze o [3]:

• bronchodylatatory, czyli leki wziewne rozszerzające oskrzela,
• kortykosteroidy wziewne; pamiętaj, aby nie obawiać się “sterydów” - jak każde leki mają one działania niepożądane, jednak podawane wziewnie w ustalonych przez lekarza dawkach są bezpieczne i pozwalają na kontrolę niebezpiecznej choroby; w celu zminimalizowania ryzyka po każdym wziewie należy płukać jamę ustną (zapobiegnie to rozwojowi grzybicy), a ograniczenie połykania zmniejszy ilość substancji wchłanianej do ustroju.

W zależności od częstości i nasilenia objawów, astma może być dobrze kontrolowana, częściowo kontrolowana lub niekontrolowana [3]. 

Dlaczego leczenie astmy jest tak istotne?

Nieleczona astma oskrzelowa obniża jakość życia - nie tylko w zakresie nawracających, uciążliwych objawów. Wskazuje się, że oprócz zmęczenia, choroba może powodować zaburzenia snu czy obniżoną koncentrację. Ostry atak astmy może być również bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia, w skrajnych przypadkach doprowadzając nawet do śmierci [2].

Pamiętaj, aby w razie wystąpienia opisanych objawów, zgłosić się z dzieckiem do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej w celu rozpoczęcia diagnozy i wdrożenia leczenia - nieleczona astma obniża jakość życia i zagraża zdrowiu, a odpowiednie postępowanie pozwoli na kontrolę choroby!

Referencje

1. Haktanir Abul M, Phipatanakul W. Severe asthma in children: Evaluation and management. Allergol Int. 2019 Apr;68(2):150-157. doi: 10.1016/j.alit.2018.11.007. Epub 2019 Jan 14. PMID: 30648539.
2. Asthma. World Health Organization. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/asthma [ostatni dostęp: 05.08.2022 r.]
3. Global Initiative for Asthma. Global Strategy for Asthma Management and Prevention, 2022. https://ginasthma.org/ [ostatni dostęp: 05.08.2022 r.]