Torbiel najądrza – przyczyny, powstawanie i leczenie

Najądrze – informacje podstawowe

Najądrze to symetryczny narząd umiejscowiony na tylnej powierzchni jądra, obejmujący jego górną część. Jest ono trwale połączone zarówno z jądrem, jak i nasieniowodem, tworząc integralną część męskiego układu rozrodczego.

Funkcje najądrza:

• kluczowa rola w utrzymaniu płodności – odpowiada za przechowywanie i dojrzewanie plemników;
• utrzymanie jakości nasienia: najądrze pełni istotną funkcję w regulacji składu nasienia, co ma wpływ na jego jakość i zdolność do zapłodnienia;
• funkcja wydzielnicza: oprócz deponowania nasienia najądrze pełni funkcję gruczołową – wydziela substancje wspomagające funkcjonowanie plemników;
• transport nasienia: w trakcie podniecenia seksualnego dochodzi do skurczów mięśni gładkich, co umożliwia przesunięcie plemników i wydzieliny w kierunku nasieniowodu, prowadząc do wytrysku.

Torbiel najądrza – przyczyny

Torbiele najądrza charakteryzują się nagromadzeniem płynu wskutek rozszerzenia kanalików wyprowadzających spowodowanego ich niedrożnością. Mogą się rozwinąć w każdej części najądrza, zazwyczaj rozwijają się jednak w jego głowie. Ich powstawanie obserwuje się najczęściej u dorosłych, rzadko występują u dzieci. Przyczyny powstawania torbieli najądrza są nieznane. Do niedrożności kanalików może dojść wskutek urazu i obrzęku najądrza, może ona także towarzyszyć stanom zapalnym (zwłaszcza przewlekłym). Najczęściej jednak jest wykrywana bez innych przyczyn w wywiadzie.

Torbiel najądrza – epidemiologia

Torbiele najądrza są jednymi z najczęściej spotykanych zmian łagodnych wykrywanych podczas badań ultrasonograficznych (USG). Do głównych czynników ryzyka ich powstawania należą: wiek, przebyte urazy moszny oraz zapalenia w obrębie moszny. Występowanie torbieli może być również związane z wrodzonym zespołem genetycznym von Hippla-Lindaua.

Badania wskazują, że nawet u 10% zdrowych mężczyzn występuje niewielka lub umiarkowana ilość płynu pozajądrowego, a aż u 30% mogą być obecne struktury torbielowate w najądrzu. W większości przypadków torbiele najądrza nie wymagają leczenia, ponieważ są bezobjawowe i nie wpływają na komfort życia ani płodność.

Decyzja o leczeniu powinna uwzględniać bilans korzyści i ryzyka związanego z zabiegiem, szczególnie że torbiele mają tendencję do nawrotów. W przypadku braku objawów zaleca się monitorowanie zmian, natomiast zabieg chirurgiczny rozważa się jedynie w sytuacjach, gdy torbiele powodują dolegliwości bólowe lub dyskomfort.

Torbiel najądrza a płodność

Torbiele najądrza nie są przyczyną bezpłodności, chociaż mogą utrudniać odpływ nasienia z najądrza, zwłaszcza w przypadku ich znacznych rozmiarów i ucisku innych struktur moszny. W celu różnicowania torbieli z innymi zmianami chorobowymi w obrębie najądrza konieczne są wizyta urologiczna i badanie USG. Najczęściej jest to wystarczające do postawienia diagnozy i odróżnienia zmian potencjalnie złośliwych. Często małe torbiele mają tendencje do samoistnego zanikania i wchłaniania gromadzącej się w nich wydzieliny płynowej. W niektórych przypadkach pojawianie się torbieli może mieć podłoże genetyczne.

Torbiel najądrza – objawy

Torbiele najądrzy są najczęściej wykrywane przypadkowo podczas badania wykonywanego z innych powodów. Mogą objawiać się jako twardy, wyczuwalny guzek na tylnej powierzchni jądra, choć należy pamiętać, że samo najądrze jest naturalnie wyczuwalne w tej okolicy. Do szczególnie alarmujących sygnałów należy asymetria w obrębie moszny, która może wskazywać na obecność torbieli lub innych patologii.

Rozmiar torbieli waha się od kilku milimetrów do kilku centymetrów. W niektórych przypadkach większe torbiele mogą powodować dyskomfort, ból w okolicy jąder, uczucie ciężkości moszny. W rzadkich sytuacjach torbiel może prowadzić do ostrego stanu zapalnego moszny, co wymaga odpowiedniego leczenia.

W przypadku pęknięcia torbieli pojawiają się silny ból, obrzęk oraz zaczerwienienie moszny. Takie objawy są wskazaniem do pilnej konsultacji urologicznej, ponieważ wymagają natychmiastowej interwencji.

Torbiel najądrza – leczenie

W większości przypadków torbiele najądrzy nie wymagają leczenia, zwłaszcza gdy są małe i bezobjawowe. Zmiany tego rodzaju zazwyczaj nie wpływają na komfort życia ani płodność i nie sprzyjają powstawaniu powikłań. W takich sytuacjach korzyści wynikające z zabiegu są mniejsze niż ryzyko związane z możliwymi powikłaniami, takimi jak uszkodzenie najądrza czy ból i dyskomfort spowodowany naruszeniem tkanki moszny.

Leczenie jest wskazane jedynie w określonych przypadkach, takich jak ból jądra lub najądrza, szybki wzrost torbieli prowadzący do dyskomfortu czy podejrzenie zmian nowotworowych. Stosuje się wówczas różne metody terapeutyczne. Zabieg operacyjny polega na wyłuszczeniu torbieli przez niewielkie nacięcie w mosznie i jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym. Alternatywnie można zastosować mniej inwazyjne techniki, takie jak aspiracja zawartości torbieli lub skleroterapia, czyli wprowadzenie substancji zamykającej przestrzeń torbieli.

Należy jednak pamiętać, że leczenie operacyjne nie gwarantuje pełnego wyleczenia, ponieważ torbiele mogą nawracać, a także powstawać w innych częściach najądrza. Decyzja o leczeniu powinna uwzględniać zarówno nasilenie objawów, jak i ryzyko nawrotów oraz możliwych komplikacji.

Torbiel najądrza – profilaktyka

Z uwagi na nieznaną przyczynę nie ma metody zapobiegania powstawaniu torbieli najądrza. W przypadku ich wykrycia ważne są okresowe kontrole urologiczne celem oceny dynamiki wzrostu zmiany, zwłaszcza w przypadku pojawienia się objawów.

Piśmiennictwo:

1. Cai W, Liu C, Xu L i wsp. Epididymal cysts in children: frequency, clinical characteristics, and management strategies. Front Pediatr 2024; 12: 1455866.
2. Lundström KJ, Söderström L, Jernow H i wsp. Epidemiology of hydrocele and spermatocele; incidence, treatment and complications. Scand J Urol 2019; 53(2–3): 134–138.
3. Brockman S, Roadman D, Bajic P i wsp. Aspiration and sclerotherapy: a minimally invasive treatment for hydroceles and spermatoceles. Urology 2022; 164: 273–277.