Leptospiroza

Przyczyny leptospirozy

Bezpośrednią przyczyną leptospirozy jest zakażenie bakteriami z rodzaju Leptospira, które są bardzo małymi, Gram-ujemnymi, tlenowymi krętkami o charakterystycznym kształcie przypominającym pytajnik. Rezerwuar krętków stanowią zwierzęta domowe (np. psy, świnie, bydło) i dzikie, głównie gryzonie, które wydalają bakterie z moczem.

Drogi zakażenia leptospirozą

• Źródła infekcji: zanieczyszczona woda, ziemia, mięso chorych zwierząt, zainfekowana żywność.
• Wrota zakażenia: uszkodzona skóra, błony śluzowe nosa, spojówki, przewód pokarmowy lub oddechowy.
• Zakażenie od człowieka do człowieka: możliwe przez łożysko, mleko matki lub kontakty seksualne.

Grupy zawodowe zagrożone leptospirozą

Największe ryzyko zakażenia występuje u osób mających kontakt z zanieczyszczoną wodą lub ziemią, takich jak:

• pracownicy zajmujący się oczyszczaniem kanałów;
• rolnicy, hodowcy, rzeźnicy;
• osoby wypoczywające aktywnie, np. uczestnicy szkół przetrwania.

Wpływ zmian klimatycznych na rozprzestrzenianie leptospirozy

Leptospiroza występuje na całym świecie, ale częściej w krajach o gorącym klimacie i niskich standardach sanitarnych. Zmiany klimatyczne (np. ocieplenie) i rosnąca mobilność ludzi sprzyjają rozprzestrzenianiu się choroby, także w strefach umiarkowanych. W Europie i Ameryce Północnej przypadki leptospirozy coraz częściej są rejestrowane u turystów wracających z krajów tropikalnych.

Objawy leptospirozy

Okres wylęgania leptospirozy wynosi od 2 do 26 dni, zwykle około 10 dni. Choroba może przebiegać w szerokim spektrum objawów, od postaci bezobjawowych, które często pozostają niezdiagnozowane, po ciężkie formy prowadzące do uszkodzenia wielu narządów i zagrażających życiu powikłań. Leptospiroza ma zazwyczaj dwufazowy przebieg. W pierwszej fazie, zwanej bakteriemią (stan, w którym bakterie krążą w krwiobiegu), krętki Leptospira namnażają się w organizmie, wywołując ostre objawy, które początkowo mogą przypominać grypę lub inną chorobę wirusową. W tym czasie pojawiają się wysoka gorączka (39–40°C), bóle mięśni, stawów i głowy, uczucie rozbicia, wymioty, drobnoplamista wysypka, wynaczynienia podspojówkowe (małe wybroczyny w spojówkach) oraz nadwrażliwość na światło. Objawy te mogą być mylnie interpretowane jako infekcja wirusowa, na przykład odra.

W drugiej fazie choroby, zwanej fazą narządową lub immunologiczną (faza, w której organizm produkuje przeciwciała przeciwko bakterii i podejmuje reakcję obronną), pojawia się żółtaczka (zażółcenie skóry i błon śluzowych, wynikające z uszkodzenia wątroby) o różnym stopniu nasilenia, a organizm zaczyna produkować przeciwciała przeciw krętkom Leptospira. Dochodzi do powiększenia narządów wewnętrznych, takich jak wątroba, śledziona oraz węzły chłonne, a także pojawia się ból brzucha. Może wystąpić zmniejszenie ilości oddawanego moczu (co sugeruje upośledzenie funkcji nerek), a także zapalenie mięśnia sercowego. Mogą się pojawić również objawy neurologiczne, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (stan zapalny błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy) czy niedowłady połowicze (paraliż jednej strony ciała). W zależności od przebiegu choroby oraz wdrożonego leczenia albo objawy stopniowo ustępują i dochodzi do wyzdrowienia, albo następuje rozwój niewydolności wielonarządowej (stan, w którym kilka narządów przestaje prawidłowo funkcjonować), która może się skończyć śmiercią pacjenta.

Leptospiroza – diagnostyka

Dla postawienia prawidłowego rozpoznania leptospirozy duże znaczenie ma wywiad epidemiologiczny, który obejmuje pytania o ostatnie miejsce pobytu pacjenta, jego podróże zagraniczne oraz ryzykowne zachowania (takie jak spożywanie wody lub pokarmów z nieznanego źródła, kąpiele w potencjalnie skażonych zbiornikach wodnych). Diagnostyka leptospirozy opiera się na hodowli krętków z materiału biologicznego, takiego jak krew, mocz czy płyn mózgowo-rdzeniowy. Dodatkowo wykonuje się badania serologiczne w celu wykrycia przeciwciał oraz badanie PCR (wykrywanie materiału genetycznego bakterii Leptospira). Pomocniczo stosowane są także badania obrazowe, które pozwalają różnicować zmiany występujące w narządach wewnętrznych.

Leczenie leptospirozy

Leczenie leptospirozy polega głównie na włączeniu antybiotykoterapii. W przypadku łagodnego przebiegu choroby stosuje się doksycyklinę przez 7–10 dni, najczęściej w postaci doustnej. W ciężkich postaciach choroby leczenie odbywa się zwykle w warunkach szpitalnych, gdzie włączane są antybiotykoterapia celowana dożylnie oraz odpowiednie leczenie objawowe, mające na celu ograniczenie stopnia uszkodzenia narządów.

Czy leptospirozie można zapobiegać?

Aby uniknąć zakażenia leptospirozą, należy przede wszystkim przestrzegać zasad higieny, szczególnie w miejscach, gdzie nie mamy pewności co do pochodzenia wody przeznaczonej do spożycia. W takich warunkach zaleca się picie wody butelkowanej, a także mycie w niej zębów oraz przepłukiwanie owoców i warzyw przed ich spożyciem. Wskazane jest również unikanie kąpieli w nieznanych zbiornikach wodnych, w których może występować ryzyko skażenia wody, zwłaszcza w wodach stojących. Jeśli planujemy długotrwały pobyt na obszarach podmokłych, rekomendowane jest noszenie odpowiedniej gumowanej odzieży ochronnej.

W niektórych przypadkach, szczególnie przed wyjazdami do miejsc endemicznych, rozważa się stosowanie profilaktyki farmakologicznej doksycykliną, mającej na celu zapobieganie zakażeniu. Należy jednak pamiętać, że profilaktyka farmakologiczna jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży. Niestety nie istnieją skuteczne szczepionki zapewniające długotrwałą odporność przeciw zakażeniom wszystkimi patogennymi serotypami Leptospira lub większością z nich.

W regionach, gdzie leptospiroza stanowi poważne zagrożenie, prowadzi się również zwalczanie gryzoni, które są głównymi transmiterami choroby.

Piśmiennictwo:

1. Wasiński B. Leptospiroza – aktualne problemy. Przegl Epidemiol 2011; 65(3): 471–476.
2. Leptospiroza. Medycyna praktyczna dla lekarzy. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.3.21.4 [dostęp z dnia 08.11.2024 r.].
3. Korzeniewski K. Leptospiroza. Medycyna podróży. https://medycynatropikalna.pl/choroba/leptospiroza [dostęp z dnia 08.11.2024 r.].