Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C)

Informacje podstawowe o wirusie zapalenia wątroby typu C

Wirus zapalenia wątroby typu C to wirus należący do grupy otoczkowych wirusów RNA z rodziny Flaviviridae, rodzaju Hepacivirus. Występuje 6 głównych genotypów różniących się wrażliwością na leki przeciwwirusowe i przebiegiem klinicznym wywoływanych przez nie zapaleń. Uszkodzenie komórek wątrobowych (tzw. hepatocytów) w przebiegu zakażenia następuje głównie na skutek silnej komórkowej odpowiedzi immunologicznej (prawdopodobnie też na skutek mechanizmów nieswoistych). Przy słabszej odpowiedzi zakażenie może przechodzić w postać przewlekłą – wywoływać ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby. W postaci ostrej objawy pojawiają się po około 7–8 tyg. od zakażenia (okres wylęgania może się wahać od 2 do 26 tyg.), jednak symptomy zakażenia występują tylko u 20–30% zakażonych.

Przyczyny wirusa WZW C

Rezerwuarem wirusa WZW C jest człowiek. Do zakażenia dochodzi poprzez naruszenie ciągłości tkanek lub kontaktu uszkodzonej skóry lub błon śluzowych z materiałem zakaźnym. Do najbardziej zakaźnych materiałów zaliczamy krew i nasienie. Rzadziej dochodzi do zakażenia innymi płynami ustrojowymi, ryzyko zakażenia przez ślinę jest minimalne. Wirus HCV jest mniej zakaźny niż wirus zapalenia wątroby typu B (hepatitis virus B, HBV). Szerzy się szczególnie wśród użytkowników narkotyków dożylnych, którzy do iniekcji wykorzystują ten sam sprzęt. Może też przenosić się pomiędzy osobami wciągającymi narkotyki przez nos (dzielącymi się tą samą rurką/słomką). Do zakażenia może dochodzić również podczas wykonywania zabiegów medycznych z naruszeniem ciągłości skóry i błon śluzowych, zabiegów upiększających (tatuaże, kolczykowanie). Wirus przenosi się także na drodze okołoporodowej z matki na dziecko, natomiast nie ma wiarygodnych informacji dotyczących transmisji HCV przez łożysko. Zakażenie HCV może nastąpić również poprzez kontakt seksualny.

Epidemiologia wirusa WZW C

Według danych statystycznych w Polsce w 2021 r. zapadalność wynosiła 3,21/100 000 osób/rok – są to dane zbiorcze dla zakażeń ostrego i przewlekłego. W Polsce odsetek zakażonych wirusem HCV, z obecnością HCV-RNA, wynosi około 0,5%, co odpowiada 165 tys. osób zakażonych. Należy jednak podkreślić, że większość z nich nie jest świadoma zakażenia. Przeciwciała anty-HCV wykrywa się u 1,1% populacji ogólnej. Zachorowania na WZW C występują na całym świecie. Według szacunków WHO na świecie żyje około 71 mln ludzi przewlekle zakażonych HCV (z obecnością HCV-RNA), tj. około 1% populacji. W Regionie Europejskim WHO żyje około 14 mln osób zakażonych HCV. Czynniki ryzyka zakażenia występują u mniej niż połowy chorych – zaliczają się do nich: intensywna replikacja HCV, towarzyszące zakażenie HBV i ludzkim wirusem niedoboru odporności (human immunodeficiency virus, HIV), średni lub starszy wiek, płeć męska, częste zaostrzenia, spożywanie alkoholu. Szacuje się, że zakażonych jest około 40% osób uzależnionych od narkotyków dożylnych. Ryzyko zakażenia partnera seksualnego szacuje się na 1,5%/rok współżycia. Ryzyko zakażenia noworodka od seropozytywnej matki to około 2%; zwiększa się ono do 4–7%, jeśli u ciężarnej w dniu porodu stwierdzono we krwi RNA HCV, oraz do 15% w razie koinfekcji HIV.

Objawy wirusowego zapalenie wątroby typu C

Większość zakażeń przez długi czas przebiega bezobjawowo, a w niektórych przypadkach obraz kliniczny przypomina zakażenia innymi wirusami wątrobowymi o łagodnym przebiegu. Objawy w fazie ostrej są z reguły bardzo niecharakterystyczne i niespecyficzne. Należą do nich:

• zmęczenie,
• ogólne osłabienie,
• objawy żołądkowo-jelitowe,
• nudności,
• czasem wymioty,
• utrata apetytu,
• gorączka lub stan podgorączkowy,
• bóle brzucha,
• bóle mięśniowo-stawowe.

U części chorych występuje żółtaczka. Od 2. tygodnia po zakażeniu obserwuje się zazwyczaj wzrost aktywności enzymów wątrobowych (głównie ALT w surowicy), ale ich maksymalne wartości rzadko przekraczają 10-krotność normy. W okresie ostrym bardzo rzadko dochodzi do nadostrej postaci WZW C o dużej śmiertelności. Eliminacja HCV następuje u 15–50% chorych, głównie w przypadku objawowego przebiegu ostrego WZW C. W niepowikłanym ostrym WZW C pełny powrót do normalnej aktywności życiowej i pracy następuje maksymalnie do 6 miesięcy od wystąpienia objawów. Przebycie zapalenia wątroby wywołanego HCV nie wpływa na długość życia. U pozostałych chorych rozwija się zapalenie przewlekłe, a u 5–20% z nich w ciągu 20–25 lat dochodzi do marskości wątroby, która jest w istotny sposób związana ze skróceniem jakości i długości życia oraz pogorszeniem funkcjonowania. U 3–5% chorych na przewlekłe WZW C w ciągu 20 lat rozwija się rak wątrobowokomórkowy. Do pozawątrobowych powikłań zakażenia HCV zalicza się:

• immunologiczne zapalenia nerek,
• zmiany skórne,
• uszkodzenia szpiku kostnego (najczęściej małopłytkowość),
• neuropatię i uszkodzenie nerwów,
• zapalenie stawów i tkanki łącznej.

Podstawą rozpoznania są badania serologiczne. RNA HCV można wykryć po upływie 1–3 tyg. od zakażenia, a przeciwciała anty-HCV (wynik reaktywny) – po upływie 4–10 tyg. od zakażenia, jednak wynik może być ujemny (niereaktywny) u osób z niedoborem odporności i chorych dializowanych.

Leczenie WZW C

W początkowym okresie zakażenia stosuje się przede wszystkim leczenie objawowe. Istotne są:

• odpoczynek,
• ograniczenie aktywności fizycznej,
• utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia,
• dieta lekkostrawna,
• leczenie nudności bądź wymiotów (czasem jest to niezbędne),
• leczenie przeciwświądowe (zwłaszcza w przypadku pojawienia się żółtaczki),
• unikanie leków metabolizowanych w wątrobie,
• bezwzględny zakaz stosowania alkoholu i substancji psychoaktywnych.

W leczeniu przyczynowym WZW C stosuje się kombinacje leków przeciwwirusowych i interferonu. Z uwagi na duże bezpieczeństwo oraz skuteczność leczenia zaleca się je u wszystkich zakażonych HCV niezależnie od czasu, jaki upłynął od zakażenia, i zaawansowania włóknienia. Wyjątkiem są chorzy ze schyłkową niewydolnością wątroby, u których leczenie można prowadzić po przeszczepieniu wątroby. Z uwagi na embriotoksyczne i teratogenne działanie leku konieczna jest skuteczna antykoncepcja podczas leczenia i po jego zakończeniu.

Czy da się wyleczyć WZW C?

Trwałą odpowiedź wirusologiczną na terapię bezinterferonową uzyskuje się u > 95% chorych (w niektórych podgrupach do 100%). U > 99% chorych nie występują nawroty.

Profilaktyka WZW C

Nie ma obecnie jednej skutecznej metody zapobiegania zakażeniu HCV. Do tej pory nie opracowano szczepionki pozwalającej na uniknięcie zakażenia. Przewlekłe WZW C nie jest przeciwwskazaniem do ciąży, niemniej u każdej kobiety ciężarnej wskazane jest wykonanie badania w kierunku obecności przeciwciał anty-HCV.

Piśmiennictwo:

1. European Association for the Study of the Liver. EASL recommendations on treatment of hepatitis C: final update of the series. J Hepatol 2020; 73(5): 1170–1218.
2. Halota W, Flisiak R, Juszczyk J i wsp. Recommendations of the Polish Group of Experts for HCV for the treatment of hepatitis C in 2020. Clin Exp Hepatol 2020; 6(3): 163–169.
3. Maness DL, Riley E, Studebaker G. Hepatitis C: diagnosis and management. Am Fam Physician 2021; 104(6): 626–635.
4. Roger S, Ducancelle A, Le Guillou-Guillemette H i wsp. HCV virology and diagnosis. Clin Res Hepatol Gastroenterol 2021; 45(3): 101626.