Stan przedcukrzycowy – jak zatrzymać rozwój choroby?

Wróć do listy Data:
lek. Mirosław Niedbała
lek. Mirosław Niedbała

specjalista medycyny rodzinnej

Cukrzyca to choroba charakteryzująca się zaburzeniem gospodarki węglowodanowej. Jej główną cechą jest występowanie hiperglikemii, czyli “zbyt wysokich poziomów cukru” [1]. Najczęstszą odmianą cukrzycy, dotykającą przede wszystkim   dorosłych, jest cukrzyca typu 2 (CT2) [1]. Jest to schorzenie zależne od stylu życia i często współwystępuje z nadciśnieniem tętniczym, dyslipidemią i otyłością trzewną, które wspólnie określa się mianem zespołu metabolicznego.


Cukrzyca typu 2 rozwija się powoli i długo nie daje objawów, przez co często jest diagnozowana przypadkowo, przy okazji wykonywania rutynowych badań lekarskich [1]. 

Zwykle wystąpienie pełnoobjawowej cukrzycy jest poprzedzone stanem przedcukrzycowym [2]. Należą do niego dwie specyficzne sytuacje kliniczne: nieprawidłowa glikemia na czczo i nieprawidłowa tolerancja glukozy. Organizm nie radzi sobie wtedy w odpowiedni sposób z metabolizowaniem węglowodanów dostarczanych z pożywieniem, ale jego działanie nie jest jeszcze na tyle zaburzone, żeby spełniać kryteria rozpoznania cukrzycy typu 2 [2].


Stan przedcukrzycowy można nazwać swoistym ostrzeżeniem i traktować go jako ostatni moment, aby wprowadzić zmiany stylu życia i zatrzymać rozwój choroby. Co należy o nim wiedzieć i jakie modyfikacje wprowadzić w życiu codziennym, aby zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 2? 

Spis treści

Czy stan przedcukrzycowy to choroba?

W Polsce na cukrzycę chorują 3 miliony osób (9,1% populacji), a 90% zachorowań dotyczy cukrzycy typu 2 [3]. Wielu pacjentów z CT2 najprawdopodobniej miało wcześniej niedający objawów stan przedcukrzycowy, który sam w sobie nie jest jednostką chorobową, ale którego wystąpienie daje informację o zwiększonym ryzyku rozwoju cukrzycy typu 2. Pojawienie się stanu przedcukrzycowego jest wynikiem działania wielu czynników, a do najistotniejszych z nich zalicza się nadwagę, otyłość brzuszną, insulinooporność, siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej oraz nieodpowiednią, zbyt kaloryczną dietę [1]. 

Nieprawidłowa glikemia na czczo

Jedną z odmian stanu przedcukrzycowego jest nieprawidłowa glikemia na czczo. Jest to sytuacja, w której w pomiarze poziomu cukru na czczo (co najmniej 12 godz. od ostatniego posiłku) wartość glikemii mieści się w przedziale 100-125 mg/dl. Zwykle po uzyskaniu takiego wyniku lekarz podejmuje decyzję o ponownym przeprowadzeniu badania, a jeśli glikemia po raz kolejny znalazła się w tym przedziale, najprawdopodobniej, w celu wykluczenia cukrzycy, zleci doustny test tolerancji glukozy (OGTT – czasem zwany przez pacjentów “krzywą cukrową”) [4]. Jeśli poza nieprawidłowym pierwszym pomiarem glikemii na czczo, w teście OGTT pozostałe parametry pozostają bez zmian, stan ten zostanie nazwany właśnie nieprawidłową glikemią na czczo.

Nieprawidłowa tolerancja glukozy

Drugą sytuacją, którą zaliczamy do stanu przedcukrzycowego, jest nieprawidłowa tolerancja glukozy (z ang. Impaired glucose tolerance). Jeżeli w teście doustnej tolerancji glukozy pierwszy pomiar na czczo pozostaje w granicach normy (poniżej 100 mg/dl), natomiast kolejny pomiar wykonywany 2 godz. od wypicia 75 g glukozy (dawka u dzieci: 1,75 g/kg masy ciała) da wynik w zakresie 140-199 mg/dl, mamy do czynienia właśnie z nieprawidłową tolerancją glukozy (tzw. izolowane IGT) [4]. Co ważne, oba warianty stanu przedcukrzycowego mogą ze sobą współwystępować.

Zobacz także:

Nadwrażliwość na gluten - czym różni się od celiakii?

Masz cukrzycę? Zadbaj o swoje kości! O wpływie hiperglikemii na układ szkieletowy

Cukrzyca w pytaniach i odpowiedziach - poradnik dla pacjentów


Stan przedcukrzycowy – jak zapobiec rozwojowi cukrzycy?

Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju stanu przedcukrzycowego, a – co za tym idzie – jego progresji do cukrzycy, najważniejsze jest wprowadzenie zdrowszej diety i regularnej aktywności fizycznej. Oba te czynniki (najoptymalniej wdrożone jednocześnie) mogą pomóc w utracie masy ciała, co jest kluczowe dla spowolnienia rozwoju cukrzycy. Należy zaznaczyć, że każda, nawet najmniejsza zmiana ma pozytywny wpływ na gospodarkę węglowodanową. Do udowodnionych naukowo działań zmniejszających ryzyko wystąpienia zaburzeń metabolicznych należą [5]:

  • zmiana nawyków żywieniowych na zdrowsze – należy dbać o to, aby spożywane posiłki były bogate w warzywa i owoce, ale ubogie w mięso, słodycze i produkty wysokoprzetworzone. Należy również unikać słodzonych napojów, w tym gazowanych i soków, które w małych objętościach dostarczają dużo kalorii. Warto zapytać swojego lekarza/lekarkę o możliwość realizacji porady dietetycznej w ramach opieki koordynowanej w POZ;
  • redukcja masy ciała – nie jest to łatwy proces, ale pod okiem wykwalifikowanych osób i ze wsparciem rodziny oraz przyjaciół warto powziąć kroki w kierunku obniżenia masy ciała. Już utrata 5-10% masy ciała znacznie zmniejsza ryzyko progresji choroby;
  • aktywność fizyczna przez 30 minut dziennie – nie trzeba chodzić na siłownię ani uprawiać intensywnych ćwiczeń, aby aktywność fizyczna miała sens. Każda forma ruchu, która pozwala na regularność, np. spacery, taniec, prace w ogrodzie, może wpłynąć pozytywnie na zdrowie. Warto szukać takiej aktywności fizycznej, która jest jednocześnie źródłem radości, a nie przykrym obowiązkiem;
  • rzucenie palenia – nałogi, w tym nikotynizm, są czynnikiem wpływającym negatywnie na wiele narządów i układów w organizmie człowieka. Nie pozostają również bez wpływu na gospodarkę węglowodanową. Rzucenie palenia, jako jeden z elementów zmiany stylu życia, pozostaje ważną cegiełką, którą należy dodać do wprowadzanych zmian, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. 

Stan przedcukrzycowy – o czym warto pamiętać?

Stan przedcukrzycowy nie jest osobną jednostką chorobową. Jego wystąpienie mówi jednak o predyspozycji do rozwoju pełnoobjawowej cukrzycy typu 2, która może skutkować wieloma powikłaniami [4]. Mimo że na szybkość progresji stanu przedcukrzycowego do cukrzycy typu 2 istotny wpływ mają czynniki genetyczne, wpływ na nią, zarówno pozytywny, jak i negatywny, wykazują również czynniki środowiskowe i behawioralne. Zmiany w prowadzonym dotychczas stylu życia, w tym modyfikacja diety, utrata masy ciała i aktywność fizyczna, spowalniają ten proces [6]. Korzystne efekty takich interwencji zdają się utrzymywać po ich zastosowaniu u większości pacjentów [7]. Wprowadzenie nawet najmniejszych modyfikacji w dotychczasowym trybie życie może wpłynąć na spowolnienie progresji stanu przedcukrzycowego, a radykalne zmiany – nawet do jego cofnięcia. 

Referencje

  1. Szczeklik, A., & Gałecki, P. (2023). Interna Szczeklika 2023/24. Mały podręcznik. Medycyna Praktyczna.
  2. Wytyczne rozpoznawania i leczenia cukrzycy dla lekarzy rodzinnych Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. (2022) Lekarz POZ, 4, 229–251.
  3. Cukrzyca w liczbach. (2020). https://pacjent.gov.pl/. Ostatni dostęp 4.11.2023, https://pacjent.gov.pl/artykul/cukrzyca-w-liczbach
  4. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. (2022). Current Topics in Diabetes, 2(1), 1–134.
  5. ElSayed, N. A., Aleppo, G., Aroda, et. al. on behalf of the American Diabetes Association (2023). 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Care in Diabetes-2023. Diabetes care, 46(1), S19–S40. https://doi.org/10.2337/dc23-S002
  6. Selph, S., Dana, T., Blazina, I., Bougatsos, C., Patel, H., & Chou, R. (2015). Screening for type 2 diabetes mellitus: a systematic review for the U.S. Preventive Services Task Force. Annals of internal medicine, 162(11), 765–776. https://doi.org/10.7326/M14-2221
  7. Hemmingsen B, Gimenez-Perez G, Mauricio D, et al. Diet, physical activity or both for prevention or delay of type 2 diabetes mellitus and its associated complications in people at increased risk of developing type 2 diabetes mellitus. Cochrane Database Syst Rev 2017; 12:CD003054.
  8. Li G, Zhang P, Wang J, et al. Cardiovascular mortality, all-cause mortality, and diabetes incidence after lifestyle intervention for people with impaired glucose tolerance in the Da Qing Diabetes Prevention Study: a 23-year follow-up study. Lancet Diabetes Endocrinol 2014; 2:474.
Wróć do listy Przejdź dalej