Ginekomastia, czyli „męskie piersi” - przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest ginekomastia?

Ginekomastia to łagodny rozrost tkanki gruczołowej jednego lub obu gruczołów sutkowych u chłopców lub mężczyzn [3]. Dolegliwość ta, mimo swojego łagodnego charakteru, jest częstą przyczyną zgłaszania się do lekarza POZ, gdyż powoduje dyskomfort psychiczny, a często także rodzi obawy o rozwój nowotworu.

Według różnych badań, w zależności od wieku, ginekomastia może dotykać nawet 90% mężczyzn [1] od okresu noworodkowego aż do późnej dorosłości. Ze względu na okres życia, w którym dochodzi do rozwoju choroby i jej przyczyn wyróżniamy [3]:

• ginekomastię dojrzewaniową - u chłopców w wieku 13-14 lat,
• ginekomastię przetrwałą, idiopatyczną, polekową albo będącą objawem innych chorób - głównie u mężczyzn w okresie dojrzałości,
• ginekomastię u mężczyzn w okresie starzenia.

Przyczyny ginekomastii

Podstawową przyczyną ginekomastii jest zaburzona równowaga między wpływem hormonów, estrogenów i androgenów na tkanki gruczołu sutkowego [1,3]. Nadmiar estrogenów czy niedobór androgenów u mężczyzn może być spowodowany m.in. nowotworami wydzielającymi te hormony lub substancje, z których powstają, a także chorobami ogólnymi takimi jak marskość wątroby czy niewydolność nerek [1,3]. Równie częstą przyczyną jest zwiększona przemiana androgenów do estrogenów przez tzw. tkankową aromatazę, do której dochodzi często u osób otyłych lub nadużywających alkoholu [1,2,3].

Ponadto wiele powszechnie stosowanych leków również może powodować ginekomastię [1,2.3]. Są to chociażby leki stosowane w chorobach kardiologicznych, takie jak inihibitory konwertazy angiotensyny (np. kaptopril), antagoniści kanałów wapniowych (np. werapamil) czy amiodaron oraz spironolakton. Podobny efekt może dawać stosowanie chemioterapeutyków, w tym metronidazolu, czy też trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych [1,2].

Objawy i rozpoznanie ginekomastii

Główną przyczyną zgłoszenia się do lekarza jest powiększenie gruczołów sutkowych, któremu niejednokrotnie towarzyszy uczucie tkliwości i zwiększonej wrażliwości. Podstawą rozpoznania ginekomastii jest dokładny wywiad i badanie przedmiotowe pacjenta.

Zdarza się, że pacjenci zgłaszają się z tzw. pseudoginekomastią (inaczej lipomastią), czyli nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w okolicy zabrodawkowej, bez rozrostu tkanki gruczołowej [1,2]. Wówczas pierś, w przeciwieństwie do ginekomastii, ma miękką konsystencję, a USG jest badaniem potwierdzającym diagnozę. Lipomastia to dolegliwość dotykająca głównie otyłych mężczyzn, a jej leczenie ogranicza się do wprowadzenia odpowiedniej diety i zwiększenia aktywności fizycznej [1,2].

W przypadku ginekomastii zmiany są zazwyczaj obustronne, a w badaniu można stwierdzić wyczuwalną sprężystą, przesuwalną zmianę zlokalizowaną centralnie pod brodawką sutkową [1,2].

W wywiadzie kluczowa jest informacja o występowaniu ginekomastii u członków rodziny - jak wskazują badania, w 58% przypadków występuje ona rodzinnie [1], a także o przyjmowanych przewlekle lekach. W przypadku wątpliwości diagnostycznych, lekarz może zdecydować się na pogłębienie diagnostyki, chociażby kierując pacjenta na mammografię czy biopsję, które są badaniami różnicującymi ginekomastię i nowotwory gruczołu sutkowego. Warto jednak zaznaczyć, że u mężczyzn nowotwory gruczołu sutkowego stanowią mniej niż 1% wszystkich chorób onkologicznych [2].

Leczenie ginekomastii

Ginekomastia zwykle jest dolegliwością samoograniczającą się i łagodną. Po potwierdzeniu rozpoznania u podstaw terapii leży zastąpienie leków mających związek z rozwojem ginekomastii, a także leczenie zaburzeń hormonalnych i chorób leżących u jej podłoża takich jak np. nadczynność tarczycy.

W przypadku przetrwałej ginekomastii, współtowarzyszących dolegliwości bólowych, czy też znacznego dyskomfortu psychicznego, możliwe jest zastosowanie leczenia farmakologicznego oraz chirurgicznego, polegającego na usunięciu przerośniętej tkanki gruczołowej [1].

W leczeniu farmakologicznym kluczowy jest czas rozpoczęcia leczenia, gdyż aby terapia była skuteczna, należy wdrożyć ją zanim przerośnięta tkanka gruczołowa ulegnie przekształceniu w tkankę łączną [1]. Efektywne może być stosowanie leków wpływających na receptory estrogenowe, co ogranicza stymulujący wpływ tych hormonów na rozwój tkanki gruczołowej sutka [1,2].

W przeciwieństwie do leczenia farmakologicznego, leczenie chirurgiczne jest efektywne niezależnie od stopnia zaawansowania i długości trwania ginekomastii. Najpowszechniejsza technika polega na usunięciu przerośniętej tkanki z niewielkiego dostępu w okolicy brodawki sutkowej. Dodatkowo, w przypadku nagromadzenia tkanki tłuszczowej, zabieg ten można poszerzyć o liposukcję [1,2].

Częstość występowania ginekomastii wg statystyk już w obecnej chwili jest bardzo wysoka [1]. W obliczu rozwijającej się w społeczeństwie epidemii otyłości, a także coraz silniej przetwarzanej żywności, odsetek mężczyzn zgłaszających się do lekarza z podejrzeniem ginekomastii czy pseudoginekomastii może rosnąć w najbliższych latach.

Opracowała lek. dent. Martyna Kotulska

Referencje:

1. Gynecomastia: pathophysiology, evaluation, and management; Ruth E Johnson, M Hassan Murad; Mayo Clin Proc. 2009 Nov;84(11):1010-5. doi: 10.1016/S0025-6196(11)60671-X.
2. Gynecomastia - pathogenesis, diagnosis and treatment; Izabella Czajka, Wojciech Zgliczyński; Endokrynol Pol 2005;56(3):269-283.
3. Interna Szczeklika; Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski; MP, Kraków, 2021